Olmani chizmaga qo‘yish
juda ham qulay bajariladi, chunki chizmani chizish
paytidayoq o‘lchamlari berib chizilgan bo‘ladi.
Chiziqli va parallel razmer qo‘yish tartibi quyidagicha: buyruq berilgach o‘lcham
qo‘yiladigan ikki nuqta ketma-ket «sichqoncha» bilan ko‘rsatiladi, so‘ngra o‘lchamning
detal kontur chizig‘idan uzoqlik masofasi ko‘rsatiladi.
Yoy uzunligi, radius va diametr o‘lchamini qo‘yish uchun buyruq berilgach ob’yekt
ko‘rsatiladi so‘ngra ob’yektdan o‘lchamgacha (yoy uchun) yoki o‘lchamning joylashish
o‘rni (radius va diametr uchun) ko‘rsatiladi.
Burchak o‘lchami qo‘yish uchun avval kesishuvchi ikki chiziq ko‘rsatiladi so‘ngra
burchakdan o‘lchamning uzoqligi ko‘rsatiladi.
Chizmaga qo‘yiladigan o‘lchamlarning asosiy turlari 11-rasmda keltirilgan.
11-rasm.
Chizmaga o‘lchamni Размеры jihozlar paneli orqali qo‘yish juda qulay. U yerda har
bir o‘lcham turi uchun o‘z piktogrammasi (tugmachasi) mavjud.
Quyida shu
piktogrammalar rasmi va ularning qisqacha vazifasi keltirilgan.
chiziqli o’lcham
yoy
o’lchami
parallel
o’lcham
diametr
ra
d
iu
s
burchak
o’lchami
zanjirli o’lcham
bazoviy
o’lcham
Tug-
ma
Vazifasi
chiziqli o‘lcham, ko‘rsatilgan ikki nuqta orasiga
koordinata o‘qlariga parallel bo‘lgan o‘lcham qo‘yadi.
Ya’ni chiziq proyeksiyalarining o‘lchami;
parallel o‘lcham, ko‘rsatilgan ikki nuqta orasiga
chiziqqa parallel o‘lcham qo‘yadi;
yoy o‘lchami, ko‘rsatilgan yoy uzunligining o‘lchamini
qo‘yadi. O‘lcham
qiymati oldiga
belgisini qo‘yadi;
ordinata, ko‘rsatilgan nuqta uchun x yoki u o‘qiga
nisbatan koordinatani ko‘rsatadi;
radius, yoy yoki aylanani ko‘rsatish orqali o‘lchami
qo‘yiladi, o‘lcham oldida R belgisi yoziladi.
O‘lchamning o‘rnini foydalanuvchi o‘zi tanlaydi;
siniq radius, yoy yoki aylanani va uning mavhum
markazini ko‘rsatish orqali o‘lchami qo‘yiladi, o‘lcham
oldida R belgisi yoziladi.
Agar haqiqiy markaz
ko‘rsatilsa oddiy radius o‘lchamini ko‘yadi;
diametr, yoy yoki aylanani ko‘rsatish orqali o‘lchami
qo‘yiladi, o‘lcham oldida
belgisi yoziladi;
burchak, ko‘rsatilgan ikki chiziq orasidagi burchak
o‘lchamini ko‘rsatadi, o‘lcham
birligi gradus belgisi
qo‘yiladi.
tez o‘lcham, bir necha ob’yektlarlarni belgilab bir yo‘la
o‘lchamlarini qo‘yish. Belgilanadigan ob’yektlar bir
tipda bo‘lgani ma’qul
bazoviy o‘lcham, ko‘rsatilgan nuqtalar o‘lchamini
birinchi nuqtaga nisbatan tagma-tag qo‘yib beradi;
zanjirli, ko‘rsatilgan nuqtalar orasidagi o‘lchamni
yonma-yon qo‘yib beradi;
chiqaruv yozuvi, chiqaruv chizig‘i chiziladi so‘ngra
chiziq yoniga yozuvi yoziladi;
dopusk belgilari va qiymatlari tanlab qo‘yiladi;
marker, aylana markaziga markaz belgisi (kesishuvchi
chiziq) qo‘yadi;
o‘lcham yozuvini ma’lum burchakka burash yoki
o‘lcham chiqaruv
chiziqlarini siljitish;
o‘lcham yozuvining o‘rnini o‘zgartirish;
qo‘yilgan o‘lcham qiymatlarini yangilab olish;
o‘lcham stili, yaratilgan stilni o‘lchamga qo‘llash;
o‘lcham stilini o‘zgartirish yoki yangi stillar yaratish;
Qo‘yim (допуск) o‘lchamlarini qo‘yishda muloqat oynasi chiqadi. Oynadan kerakli
qo‘yim belgilari tanlanib, qiymatlari yoziladi (12-a, rasm). So‘ngra chizmada ko‘rsatilgan
joyga tanlangan qiymatlar qo‘yiladi (12-b, rasm).
а)
12-rasm
O‘lcham stili. AutoCAD da o‘lchamlar uchun standart ISO-25 stili yaratilgan. Bu
stil hamma vaqt ham foydalanuvchini qanoatlantirmaydi, ya’ni
strelka turi, o‘lcham
masshtabi tekst balandligi va hakozalar chizma masshtabiga to‘g‘ri kelmaydi. O‘lcham
elementlarini (chiqaruv chiziqlari, strelkalar ko‘rinishini, tekst balandligi, o‘lcham
masshtabi, aniqligi va hokazo) o‘zgartirish uchun Формат
menyusining Размерные
стилы bo‘limidan yangi stil yaratish va borini o‘zgartirish uchun muloqat oynasi
chaqiriladi (14-rasm). Bu muloqat oynasi Новый… tugmasi yordamida yangi stilga nom
berib yaratiladi yoki Izmenit… tugmasi bilan tanlangan stil uchun o‘lchamning har bir
elementlari o‘zgartiriladi. (13-rasm). Bir chizmada bir nechtalab o‘lcham stillarini yaratish
mumkin.
13-rasm
Odatda o‘lchamning har bir elementining kattaliklari o‘zgartirilmay
balki
Размерные стилы muloqat oynasining Размешение bo‘limiga kirilib Глобалний
масштаб bandiga kerakli masshtab koeffisiyenti kiritiladi (15-rasm).
O‘lchamdagi yozuvlarni o‘zgartirish xuddi oddiy tekstni o‘zgartirish kabi
o‘zgartiriladi, ya’ni
- tugmadan foydalanish kerak.
b)
