3-mavzu. Yuridik shaxslardan undiriladigan (foyda) daromad solig‘i

Soliq kodeksi bo’yicha daromad (foydaga) ega bulgan yuridik shaxslargina bu soliqni to’lovchilari bo’ladi.

• 
  O‘zbekiston Respublikasining rezidenti deb O‘zbekistonda ta'sis etilgan yoki ro‘yhatdan o’tgan xamda bosh korxonasi O‘zbekistonda joylashib, O‘zbekiston Respublikasidan tashqarida ro‘yhatdan o’tgan yuridik shaxslar xisoblanadi.

  Respublika (lot. respublica, res - ish va publicus - ijtimoiy, umumxalq) - davlat boshqaruvi shakli, unda bar cha davlat hokimiyati organlari saylab qoʻyiladi yoki umummilliy vakolatli muassasalar (parlamentlar) tomonidan shakllantiriladi, fuqarolar esa shaxsiy va siyosiy huquqlarga ega boʻladilar.

  Ro’yxatdan o’tgan yuridik shaxslarga identifikatsion nomer beriladi (ИНН) . Uning mazmuni tartib rakamiga mos keladi.
  

• 
  O‘zbekiston Respublikasi rezidenti bo’lgan yuridik shaxslar O‘zbekistonda va undan tashqaridagi faoliyatdan olgan daromadlaridan daromad (foyda) solig‘iga tortiladilar.
  

1. Biror ruxsat etilgan faoliyatdan daromad (foyda) olishi;

2. O’zining mulkiga ega bo’lishi;

3. Mustaqil buxgalteriya balansiga ega bo’lishi;

Mustaqillik - davlatning ichki va tashqi ishlarda boshqa davlatlarga qaram boʻlmay faoliyat koʻrsatishi. M. tamoyillariga rioya etish davlatlararo oʻzaro munosabatlarda yetakchi, hukmron qoidadir. Har bir davlatning mustaqilligini tan olish oʻzaro tinchtotuv yashashning prinsiplaridan biridir.

4. Bankda hisob rakamiga ega bo’lishi;

5. Identifikatsion rakamga ega bo’lishi.

6. Hokimiyatdan ro‘yhatdan o‘tgan bo’lishi shart.
8-ilova.

Daromadga (foydaga) soliq ob'ekti va soliqqa tortiladigan daromadlarni hisoblash tartibi.

• 
  Yuridik shaxslarning jami daromadi tarkibiga ular tomonidan olinishi lozim bo’lgan (olingan) ortilgan tovar, bajarilgan ish, ko’rsatilgan xizmat haqlari kabi pul va bepul (pulsiz) qaytarmaslik sharti bilan olingan mablag’lar kiradi. Demak, olingan kreditlar jami daromadga kirmaydi
  

Jami daromadga quyidagilar kiradi:

• 
  1. Mahsulot (ish, xizmat) sotishdan tushgan tushum.

  Mahsulot - iqtisodiy faoliyatning ashyolar va xizmatlarda mujassam etilgan natijasi. Uning moddiy-buyum shakli moddiy M. koʻrinishiga ega. Maʼnaviyat sohasida gʻoya, ixtiro va kashfiyotlar, yangi texnologiyalar, i.t.

  Unga ortilgan maxsulot qiymatini to’lash uchun xisoblashish xujjatlarida ko’rsatilgan summa; buyurtmachi tomonidan tasdiqlangan, bajarilgan ishlar dalolatnomalarida ko’rsatilgan summalar; ko’rsatilgan xizmatni bajarilganligini tasdiqlovchi summalar kiradi. Vositachilik faoliyatidan (komission taqdirlash) daromad oluvchi tashkilotlar uchun tushum xamma bitimlar bo’yicha komission taqdirlash (protsentlar) summalari hisoblanadi.
  
• 
  2. Asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar, qimmatli qog‘ozlar, intellektual mulk ob'ektlari, materiallar va boshqa aktivlar sotishdan daromadlar kiradi. Soliqqa tortish maqsadida asosiy fondlar va boshqa mulklarni sotishdan daromadni aniqlashda shu fondlar mulklarni sotish baxosi va qoldik summasi o’rtasidagi fark, (oshishi) hisobga olinadi. Bu yerda qoldik qiymat xamma asosiy fondlar, moddiy aktivlar, kam qiymatli va tez buziladigan predmetlarga ham qo’llaniladi. Asosiy fondlar bepul berilganda berayotgan shaxsning aktivlar qiymati o’sha vaqtdagi tashkil topgan xarajatlar bilan, mulklarni oluvchining daromadi esa kirim qilingan qoldik qiymat bilan, lekin bergan shaxsning tannarx qiymatidan kam bo’lmagan xolda qabul qilinadi.
  

• 
  3. Foizlar va dividendlar turida olingan daromadlar;
  
• 
  4.Bepul olingan mulklar. Lekin bepul olish bir tizim ichiga kiruvchi korxonalar tomonidan bulsa daromad bo‘lmaydi.
  Tizim deyilganda vazirliklar, konsernlar, trestlar va b. ichidagi
  xarakatlar tushuniladi;
  
• 
  5.Mulklarni ijaraga berishdan daromadlar. Ammo amortizatsiya kilinadigan asosiy vositalar lizing shartnomasi buyicha ijaraga berilsa, soliqka tortish maksadida mulkni sotib olgan xisoblanadi;
  
• 
  6.Royalti - intelektual mulklarning huquqidan daromadlar,
  mualliflik haqlari, patentlari, chizmalar tovar belgilari, yangi
  modellardan daromadlar;
  
• 
  7.Bepul moliyaviy yordam (byudjet mablag‘laridan tashkari);
  
• 
  8.Kreditorlik va deponentlik qarzlarini xisobdan
  chiqarishdan daromadlar, agar to’lov muddati tugagan bo’lsa. Umumiy to’lov muddati yuridik shaxslar uchun 3 yil qilib belgilangan;
  
• 
  9.Ilgari chegirma qilingan qarzlar, zararlar va umidsiz
  qarzlarni tushishidan olingan summalar;
  
• 
  10.Valyuta schyoti buyicha ijobiy kurs farqlari;
  
• 
  11.Favqulodda daromadlar;
  
• 
  12.Har xil daromadlar;
  
• 
  13.Tovar moddiy boyliklarni qayta baxolashdan qo‘shimcha summalar soliq tortiladigan daromadga shu tovarlar (ishlar,xizmatlar) sotishi bilan kushib beriladi. Korxonalar (tashkilotlar) maxsulotlarini xaqiqiy tannarx bahosidan past sotgandagi zararlar soliqqa tortiladigan daromadni kamaytirmaydi. Ichki bozordan past bahoda o’z maxsulot (ish, xizmat)larni erkin almashtiriladigan valyutada sotuvchi korxonalar uchun soliqqa tortiladigan baza eksport maxsulotini sotishning haqiqiy bahosidan kelib chiqib hisobga olinadi.
  

• 
  Yuridik shaxslarning daromad (foyda)ga soliq stavkalari xar yili Oliy Majlis tomonidan Vazirlar Maxkamasining yangi yilga byudjet parametrlarini ko’rib chiqqanda tasdiqlanadi.

  Vazir (arab. - yuk koʻtaruvchi) - oʻrta asrlarda Yaqin va Oʻrta Sharq davlatlarida, shu jumladan Oʻrta Osiyo xonliklarida hukumat idorasi yoki kengashi (devon) boshligʻi. V. lar vaziri aʼzam rahbarligida davlatni idora etish vazifalari bilan shugʻullangan. V.

  O‘zbekiston Respublikasining Oliy Majlisi oliy davlat vakillik organi bo‘lib, qonun chiqaruvchi hokimiyatni amalga oshiradi. O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi ikki palatadan - Qonunchilik palatasi (quyi palata) va Senatdan (yuqori palata) iborat.

  
  
• 
  U stavkalarni yuqori chegara stavkasi 1998 yilda 36 foizdan 2001 yilda 26 foizga tushgan. 2002 yilga esa 24 foiz, 2003 yildan boshlab 20 % qilib belgilangan.
  

O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining 2002 yil 13 noyabr 390-son qarori bilan:

1. Iste'mol tovarlarni ishlab chiqàruvchilar uchun shu tovarlarni ishlab chiqàrishdan olgan daromaddan foydaga soliq, stavkasini 20 foiz kamaytirib to‘laydi, (16 foiz).

2. Bolalar assortimenti tovarlari ishlab chikaruvchilar, shu tovarlar ishlab chiqàrib olgan daromadlaridan 7 foiz stavkada soliq tulaydilar.

3. Iste’mol tovarlari ishlab chiqarishning fizik xajmini oshirishdan olgan daromadlar soliq to’lashdan ozod etiladi.

12-ilova

Daromadga (foydaga) soliqdan beriladigan imtiyozlarni 3 guruhga bulib ko’rsatish mumkin:

• 
  1.To’liq ozod etiladigan yuridik shaxslar va ularning daromadlari;
  
• 
  2. Vaqtincha ozod etiladigan yuridik shaxslar va ularning daromadlari;
  
• 
  3. Yuridik shaxslariing soliqqa tortiladigan daromadlarining kamaytirilishi. Soliq xisobida imtiyoz deb ko’rsatiladi.
  

Daromadga (foydaga) soliqdan quyidagi yuridik shaxslarni to’liq ozod etish mumkin:

• 
  1. Protez-ortopediya maxsulotlari, inventarlar xamda
  nogironlar uchun xizmat kursatishga ixtisoslashgan yuridik shaxslar-asosiy faoliyat turi buyicha;
  
• 
  2. nogironlarning jamoat birlashmalari, «Nuroniy»
  jamg‘armasi va O‘zbekiston Chernobilchilar asosotsiatsiyasi mulkida bulgan, ishlovchilar umumiy sonining kamida 50 foizini nogironlar, 1941-1945 yillar urush va mexnat faxriylari tashkil etgan yuridik shaxslar (savdo, vositachilik, ta'minot-sotish va tayyorlov bilan shug‘ullanuvchi yuridik shaxslardan tashqàri);
  
• 
  3. davolash muassasalari qoshidagi davolash – ishlab chiqarish ustaxonalari;

  Ishlab chiqarish, moddiy ishlab chiqarish - jamiyatning yashashi va taraqqiy etishi uchun zarur boʻlgan moddiy boyliklar (turli iqti-sodiy mahsulotlar)ni yaratish jarayo-ni; ishlab chiqarish omillarini isteʼ-mol va investitsiyalar uchun moʻljallangan tovarlar va xizmatlarga aylantirish. I.ch.

  
  
• 
  4. jazoni ijro etuvchi muassasalar
  

• 
  Notijorat tashkilotlariga kuyidagilar kiradi:
  
• 
  fakatgina byudjet mablagi xisobidan moliyalashtiriladigan, xarajatlarni qoplash uchun byudjetdan dotatsiya oladigan korxonalar, muassasalar va tashkilotlar;
  
• 
  xayriya birlashmalari, uyushmalari va fondlari, xalkaro tashkilotlar, diniy birlashmalar va boshka tashkilotlar;
  

• 
  6. shaxar yo’lovchi transporti (taksi, mashrutli taksidan tashqari) yo’lovchilarni tashish bilan bog’liq bo’lgan xizmatlar bo’yicha;
  
• 
  7.Yuridik shaxslar tarixiy va madaniy yodgorliklarini ta'mirlash va qayta tiklash ishlarini amalga oshirishdan olingan daromad (foyda)lari bo’yicha;
  
• 
  8. yuridik shaxslar umumiy foydalanishdagi avtomobil yo‘llarini saqlash, ta'mirlash va qurish ishlarini amalga oshirishdan olingan daromadlar (foydalar)i bo’yicha.
  

• 
  Esse – taklif etilgan mavzuga 100 dan 500 gacha so‘z hajmidagi insho.
  

• 
  Esse – bu muallifning ta'kidlab o‘tadigan individual pozitsiyasidagi erkin ifoda etish shakli; qandaydir predmet bo‘yicha umumiy yoki dastlabki dunyoqarashni o‘z ichiga oladi.
  

• 
  Besh daqiqali esse – o‘rganilayotgan mavzu bo‘yicha olingan bilimlarni umumlashtirish, mushohada qilish maqsadida o‘quv mashg‘ulotida oxirida 5 daqiqa oralig‘ida olib boriladi.
  

1. 
   Guruhda “Aqliy xujum” o‘tkazasiz va mavzu bo‘yicha barcha tushunchalarni yozib olasiz.
   
2. 
   Biron-bir belgisi bo‘yicha olingan ma'lumotlarni umumlashtiruvchi kategoriyalarni aniqlaysiz.
   
3. 
   Kategoriyani qog‘ozga yozing va olingan ma'lumotlarni ma'lum mezonlar bo‘yicha taqsimlang.

   Mezon (arab. - tarozi) - 1) zodiak yulduzlar turkumi (Libra). Ung yorugʻ yulduzi 2,6 vizual yulduz kattaligida Ilon, Ilon eltuvchi, Aqrab, Sunbula yulduz turkumlari orasida joylashgan. Oʻzbekistonda qish oxiri, bahor va yoz boshlarida koʻrinadi;

   
   
4. 
   Taqsimlash jarayonida biron-bir kategoriyani nomini o‘zgartirish yoki qo‘shish mumkin.
   
5. 
   Kategoriya jadvalini tuzing.
   

4-ilova

Hisobot davri uchun qo‘shimcha ravishda quyidagi ma'lumotlar mavjud:

Xokimiyatga homiylik yordami ko‘rsatilgan-18 ming so‘m;

qariyalar uyiga yordam ko‘rsatish uchun –9 ming so‘m;

ishlab chiqarishni rivojlantirish uchun-249 ming so‘m (yil davomida to‘plangan eskirish-281 ming so‘m);

Hisobot davri uchun korxona to‘lashi lozim bo‘lgan daromad solig‘i necha so‘mga teng?