|
Savod o‘rgatish darslarida axborot texnologiyalaridan foydalanishning ahamiyati
|
| bet | 3/5 | | Sana | 22.11.2023 | | Hajmi | 43,06 Kb. | | #103524 |
Bog'liq “SAVOD O‘RGATISH DARSLARIDA KO‘RGAZMALI VOSITALARDAN FOYDALANISH”1.2. Savod o‘rgatish darslarida axborot texnologiyalaridan foydalanishning ahamiyati
Shaxsiy kompyuter bilan ishlashda maktab o‘quvchilari faoliyatining quyidagi turlari ajratiladi:
- qiziqtirgan mavzu bo‘yicha ma’lumotlar bilan mustaqil ishlash;
- o‘z-o‘zini tarbiyalash rejimida o‘quv faoliyati;
- masofaviy ta'lim rejimida o‘quv faoliyati;
- Internetdagi kommunikativ faoliyat .
Internet: Bir nechta kompyuterlarning axborot va resurslarni almashish maqsadida bir-biri bilan bog‘lanishiga kompyuter tarmog‘i (lokal, mintaqaviy, korporativ, global) deyiladi. Maktabning bir nechta sinf xonalari kompyuterlari mahalliy tarmoqqa birlashtirilishi mumkin.
Kompyuterdan ta'limning barcha bosqichlarida foydalanish mumkin va shu bilan birga u bola uchun turli funktsiyalarni bajaradi: o‘qituvchi, ishchi vosita, o‘rganish ob’ekti, hamkorlik qiluvchi jamoa, o‘yin muhiti. O‘qituvchi vazifasida kompyuter axborot manbasini ifodalaydi (qisman o‘qituvchi va kitobni almashtiradi); vizual yordam (multimedia va telekommunikatsiya imkoniyatlariga ega sifat jihatidan yangi daraja); individual axborot maydoni; o‘quv apparati; diagnostika va nazorat qilish vositalari .
Yangi axborot texnologiyalarini joriy etish - bu o‘quv jarayonini jadallashtirish, uni optimallashtirish, maktab o‘quvchilarining fanni o‘rganishga bo‘lgan qiziqishini oshirish va shu orqali o‘quvchilarning imlo va punktuatsiya qobiliyatlari darajasini oshirish, ta’limni amalga oshirish usullaridan birini taklif qilishga urinishdir. rivojlantiruvchi ta’lim g‘oyalari, dars tezligini oshirish, mustaqil ish hajmini oshirish. Bu mantiqiy fikrlashni, aqliy mehnat madaniyatini rivojlantirishga, mustaqil ishlash ko‘nikmalarini shakllantirishga yordam beradi, shuningdek, o‘quv jarayonining motivatsion sohasiga, uning faoliyati tuzilishiga va talabalarning doimiy qiziqishini rivojlantirishga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. O‘quvchiga dinamik jadvallar, mos yozuvlar diagrammalari va signallari, algoritmlari bilan faol o‘zaro ta'sirni ta'minlaydigan noyob zamonaviy vizualizatsiya vositasi bo‘lgan kompyuter til vizualizatsiyasining o‘zini uslubiy jihatdan aniq ko‘rsatish, rang, grafik, tagiga chizish tizimidan foydalangan holda uni "materiallashtirish" qobiliyatiga ega. , tasvir dinamikasi, miltillovchi effekt, tovush, piktogramma, illyustratsiyalar animatsiyasi va boshqalar. Kompyuter yordami modellashtirish imkoniyatlari, ranglar, grafikalar yordamida materialni taqdim etish shakllari va usullarini diversifikatsiya qilish imkonini beradi. Axborot beruvchi va nazorat qiluvchi xarakterdagi doimiy fikr-mulohazalar tufayli talabalar o‘zlarining o‘quv faoliyatini to‘g‘rilash imkoniyatiga ega bo‘lishadi.
Kompyuterdan nafaqat vizualizatsiya vositasi sifatida, balki, birinchi navbatda, faol o‘rganish vositasi sifatida foydalanish maqsadga muvofiqdir.
Shunday qilib, axborot-kommunikatsiya texnologiyalari axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining birikmasidir. AKT - axborotni elektron shaklda taqdim etish, uni qayta ishlash va saqlash, lekin uni uzatish shart emas.
Bugungi kunda har qanday maktab fanining har bir o‘qituvchisi AKTdan foydalangan holda dars tayyorlashi va o‘tkazishi zarur, chunki endi o‘qituvchi darsni yanada jonli va qiziqarli qilish imkoniyatiga ega
O‘zbekiston o‘z mustaqilligini qo‘lga kiritgan dastlabki kunlardan boshlab,
yangi hayot, yangi jamiyat qurishga kirishdi. O‘zbekistonda bozor iqtisodiyotiga
asoslangan erkin – demokratik davlat va fuqarolik jamiyatining mustahkam
poydevori barpo etildi. Siyosiy, iqtisodiy, ma’naviy sohalarda ulkan o‘zgarishlar
amalga oshirildi. Davlatimiz dunyodagi taraqqiy etgan mamlakatlar qatoridan
mustahkam o‘rin egallay boshladi.
XXI asrning dastlabki yilidanoq ozod va obod Vatan, erkin va faravon
hayot barpo etish – O‘zbekiston xalqining milliy taraqqiyot yo‘lidagi bosh
g‘oyasiga aylandi. Asosiy maqsad yurt tinchligi, Vatan ravnaqi va xalq
farovonligini ta’minlashga xizmat qilish, jamiyat a’zolarini, aholining barcha
qatlamlarini O‘zbekistonnning buyuk kelajagini yaratishga safarbar etish, millati,
tili va dinidan qat’iy nazar, mamlakatimizning har bir fuqarosi qalbida mustaqillik
g‘oyalariga sadoqat va o‘zaro hurmat tuyg‘usini qaror toptirish bo‘lib qoldi.
Albatta, milliy istiqlol mafkurasining bosh g‘oyasi va uning maqsadlarini o‘quvchi – yoshlar ongiga singdirishda ta’lim – tarbiya bilan bir qatorda oilaning ahamiyati beqiyosdir. Chunki, oila mafkuraviy tarbiyaning eng muhim ijtimoiy omillaridan biri hisoblanadi. Oila – jamiyat negizi bo‘lib, ko‘p asrlik mustahkam ma’naviy manbalarga ega.
Zero, insonning taqdiri ham, kelajakdagi yutuqlari ham, kasb tanlashi ham,
axloqli – odobli bo‘lishi ham oilaga bog‘liqdir. Chunki, farzandlarimizning yaxshi
xulqi, axloqi oilada kamol topadi.
O‘zbekiston mustaqilligining dastlabki kunlaridanoq jamiyat hayotida
milliy qadriyatlarni tiklash va ular asosida barkamol avlodni voyaga yetkazish 10
davlat siyosatining ustivor yo‘nalishiga ko‘tarildi. O‘zbekiston Respublikasining
Konstitusiyasida “Oila jamiyatning asosiy bo‘g‘inidir hamda jamiyat va davlat
muhofazasida turish huquqiga ega” deb ta’kidlanishi bilan birga ota-onalar o‘z
farzandlarini voyaga yetganlariga qadar boqish va tarbiyalashga, voyaga yetgan,
mehnatga layoqatli farzandlar o‘z ota-onalari haqida g‘amxo‘rlik qilishga majbur
ekanliklari 64, 66 – moddalarda ko‘rsatilgan.
Darxaqiqat, oilada bolalarni ma’naviy-axloqiy tarbiyalash kelajagimiz
garovidir. Shuning uchun ham bolalarda yoshligidanoq milliy urf-odatlar, udumlar,
an’analar va axloqiy madaniyati haqidagi tushunchalarni shakllantirish, oilaga
bog‘liq. Bolaning pok va sof sadoqat, ma’naviy jihatdan yuksak bo‘lib o‘sishi,
oilaga oiladagi mustahkam, tinch va totuvligiga bog‘liq. Chunki, unda
tarbiyalanayotgan yosh avlod ham ma’naviy jihatdan yetuk, sog‘lom, mustaqil
fikrli komil inson bo‘lib voyaga yetadi. Albatta bolaning ma’naviy-axloqiy
tarbiyasi oila totuvligi, uning davomiyligi oila a’zolarining ruhiyatiga o‘zligini
qanchalik darajada anglaganligida, o‘z mustaqil fikriga, dunyoqarashiga, chinakam
insoniy fazilatlarga ega bo‘lgandagina to‘laligicha ta’minlanadi.
Oilada mehr-muhabbatning ustuvorligi bolada ma’naviy-axloqiy
tarbiyalashning asosini tashkil etadi. Biroq oila, o‘z mazmun-mohiyatiga ko‘ra har
bir farzand uchun o‘ziga xos xarakterli xususiyatlarga ega. Bunda o‘zaro hurmat va
qattiq tartib, oila a’zolarining o‘z burchlari, bir-biriga nisbatan ezgulik, mehroqibat, yaxshi va munosib tarzda yashash, oilasining, qarindosh-urug‘lari va yaqin odamlarining, qo‘shnilarining omon-esonligi to‘g‘risida g‘amxo‘rlik qilish bolani ma’naviy-axloqiy tarbiyalashda muhim o‘rin tutadi.
Shuningdek, kattalarning yoshlarga bergan saboqlari, ro‘zg‘or tutish, bola
tarbiyalash bobidagi tajriba o‘g‘il va qizlarga oila mustahkamligini ta’minlashda
keyin ham asqotadi.
Oila – tarbiya maskani. Tarbiya uning eng muhim vazifalaridan sanaladi.
Shu maskanda dunyoga kelgan farzand ota-onadan nafaqat irsiy xususiyatlarini,
balki ulardagi xatti-harakat, axloq-odob, muomala qoidalarini ham o‘zlashtirib 11
boradi. Ota-ona o‘rtasidagi o‘zaro hurmat, mehr-oqibat, halollik, poklik,
mehnatsevarlik, insonparvarlik kabi oliy maqom qadriyatlar ona suti, oila
a’zolarining mehri va namunasi bilan bola xulqi, ongiga singiydi. Bolaning aqliy,
axloqiy, estetik, iqtisodiy, ekologik, jismoniy, ma’naviy, gigiyenik, jinsiy
tarbiyasida oila asosiy omil va vosita hisoblanadi. Bu o‘rinda misoli ota-ona –
san’atkor, bola – san’at asari, tarbiya jarayoni esa san’atning o‘zidir.
O‘zbek oilalariga xos yana boshqa xarakterli xususiyatlar ham mavjud.
Ular uzoq yillar davomida shakllanib, qadriyat darajasiga ko‘tarilgan va bugungi
kunda ham o‘z qimmatini saqlab qolmoqda. Ya’ni, bolajonlilik, serfarzandlik,
mehnat taqsimotining qat’iyligi, oila byudjetining ota-ona tomonidan boshqarilishi,
kichiklarning kattalarga izzat-ikromi, oila g‘ururi, sha’nini himoya qilish uning har
bir a’zosi uchun burchga aylanib qolganligi, tug‘ilib o‘sgan joyga alohida mehrmuhabbat tuyg‘usini rivojlantiradi.
Tarbiya murakkab va uzoq davom etadigan o‘ziga xos jarayon bo‘lib, u
farzand tug‘ilmasdan ancha oldin boshlanadi. Ya’ni, bo‘lajak ota-onaning
salomatligi, kayfiyati, nasl-nasabi, dunyoqarashi, ichki va tashqi dunyosi, axloqodobi, moddiy va ma’naviy darajasining mosligi, turmush qurishga ma’naviy va jismoniy tayyorligi farzand tarbiyasida muhim ahamiyatga egadir.
Oilada amalga oshiriladigan tarbiyaning mazmuni farzandlarda o‘z otaonasidan, oilasi, ajdodlari, tug‘ilib o‘sgan o‘lkasi, Vatani, millati, xalqi, tili, dini, an’analaridan g‘ururlanish hissini uyg‘otishdan iborat. Xullas, insonning dastlaboila sharoitida shakllanib yetiladigan barkamol ma’naviyati yuksak ma’naviyatli jamiyat barpo etishda muhim rol o‘ynaydi. Ma’lumki, bola o‘z tarbiyasiga ko‘ra g‘oyat ta’sirlanuvchan bo‘ladi. Ota-onalar o‘z bolalarini bilishlariga nisbatan bolalar o‘z ota-onalarini yaxshiroq biladilar. Bola ilk yoshligidanoq kattalarning harakatlariga taqlid qiladi, ularning so‘zlarini takrorlaydi. Kishi ulg‘aygach, bolaligida ko‘rgan hamma narsani takrorlamaydi, ammo ana shu narsalarning barchasi uning qalbida, ongida o‘zidan qandaydir iz qoldirgan holda saqlanib qoladi.
Shuning uchun ham oilada bolalarga beriladigan nasihat va o‘gitlar,
ma’rifiy g‘oyalar shaxs tarbiyasi kabi masalalar muhim ahamiyatga ega.
Oilada ilm olishning qadri, bilimli va donishmand kishilarni hurmat qilish,
mehmondo‘stlik, xushxulqlik, mardlik, jasurlikni targ‘ib etuvchi, o‘z manfaatini
ko‘zlagan molparast, baxil, ochko‘z, do‘sti va xalqiga xiyonat kabi xislatlar haqida
fikr yuritilishi ta’lim-tarbiyaga katta ta’sir etadi. Chunki oila muhitida bolalarni ilm
olishga undash, uning foydalari, ilm ahlini hurmat etish to‘g‘risidagi fikrlar farzand
barkamolligining asosini tashkil etadi.
Oilada bolalarni ilm olishga da’vat etish, bilimli kishilardan yaxshilik
kelishiga ishonish, ularning fikrini eshitibgina qolmay, amalda unga rioya etish
lozimligi haqidagi o‘gitlar, ilm-ma’rifat ishlari, ezgu maqsadlarni amalga oshirish
muhim xususiyatlardan hisoblanadi. Chunki, inson ilm-ma’rifatli bo‘lsa,
odamlarga huzur baxsh etadi. Bilimli bo‘lish bilan birga, yomon xatti-harakatlarni
sodir etishdan saqlanish zururligi, manmanlik, maqtanchoqlikning zararli oqibatlari
xususida nasihatlarni bayon etish oiladagi ma’naviy-axloqiy tarbiyaning asosini
tashkil etadi.
Ma’lumki, bilimli, ma’rifatli bo‘lish kishining kibr-havodan uzoqroq
turishini ta’minlaydi, o‘gitlarda insonning kibr-havodan uzoq bo‘lishi atrofdagi
kishilar bilan ijobiy munosabatni o‘rnata olishi uchun zamin hozirlaydi. Ilm sari
intilish qutlug‘, ezgu ish sanaladi. Demak, har bir kishi ilm o‘rganish sari intilishi,
o‘zlashtirilgan bilimlarga amal qilishi, kibr-havodan voz kechishi zarurdir. Ilm
o‘rganish yo‘lida aziyat chekkan, mashaqqat tortgan kishigina uni to‘laqonli
o‘zlashtira olishi, kasb-hunar sirlarini mukammal egallashi mumkin. Oilada
bolalarni ma’naviy-axloqiy tarbiyalashning xususiyatlaridan yana biri bu aqlni
rivojlantirishdir. Chunki, aqlli odamning zehni o‘tkir bo‘ladi, u har qanday o‘gitnasihatni tezda o‘z ongiga singdirib oladi. Inson zehnining o‘tkirligi, har qanday muammoni hal eta olish layoqatini xuddi yuqorida parvoz etayotgan qushning yerdagi o‘ljani ko‘rib, unga ega bo‘lish ilinjida pastga sho‘ng‘ishida sodir etadigan tezligidir. Oqil odam zehnining tezligi qush parvoziga qiyoslanadi.
Aqlli, bilimli kishilar behuda gaplarga ahamiyat, befoyda, o‘zgalarga ziyon
yetkazuvchi ishlarni amalga oshirmaydi. Nojoiz berilayotgan hadyalarga
uchmaydi. Amalga oshirayotgan har bir harakati evaziga in’om-ehson kutmaydi,
bahosi u qadar baland bo‘lmagan sovg‘alarni o‘z qadr-qimmatidan yuqori
qo‘ymaydi.
Oilada bolalarni ma’naviy-axloqiy tarbiyalash xususiyatlaridan yana biri
xushxulqlikdir. Bilim va hunar egasi bo‘lish, ezgulik, yaxshilik yo‘lida hamda
umum manfaati uchun mehnat qilish xushxulq insonga xos fazilat hisoblanadi.
Kishilar o‘rtasida juda totuvlik, o‘zaro ahillikning yuzaga kelishi yurtning
farovon bo‘lishi, odamlarning to‘kin-sochin yashashining asosiy omilidir.
Oilada bolalarni inson shaxsi va uning qadr-qimmatini ulug‘lashga
o‘rgatish, mehmondo‘stlik, do‘stlik, o‘zaro hamkorlik, mehnatga muhabbat, ilm
olish va kasb-hunar egallashga nisbatan ishtiyoq va ehtiyoj, vatanparvarlik va qonqardoshlik tuyg‘usiga ega bo‘lish, tejamkorlikning ahamiyati va isrofgarchilikning oldini olish, adolat va adolatsizlik, yaxshilik va yomonlikning oqibatlari, axloqodob qoidalari, sihat-salomatlikni saqlashga oid o‘gitlar haqida ma’lumotlar berish insonni yoshlikda aniq bir maqsadga intilishga tinimsiz harakat qilish, voyaga yetganida uning rohatini, mehnati natijasini ko‘rish tushunchalarini shakllantiradi.
Ko‘rinib turibdiki, oilaning ta’lim-tarbiya borasidagi donishmandligi bola
kamolotining asosini tashkil etadi.
|
| |
