b) Inson tanasidan o’tayotgan tokning turi. Tokni kuchini insonga turli
ta’sir ko’rsatadi. Ko’rsatgan ta’siriga qarab quyidagi tok qiymatlariga ajratiladi:
-tokni sezish chegarasi. O’zgaruvchan tokni 50 Gs va miqdori 0.1-1.5 mA,
o’zgarmas tokni miqdori 5-7 mA. Shu holatda inson qo’l panjalari titraydi va
issiqlikni sezadi;
-qo’yib yuboradigan tok. O’zgaruvchan tokni miqdori 8-10 mA, o’zgarmas
tok uchun 20-25 mA. Shu holatda inson og’riq sezadi badani qiziydi;
-ushlab qoladigan tok. O’zgaruvchan tokni miqdori 10-15 mA, o’zgarmas
tok uchun 50-80 mA. Shu holatida qo’l mushaklari keskin qisqariladi, shok holati
kuzatiladi, nafas olish qiyinlashadi, va inson o’zini tanasini boshqarib ololmaydi;
-fibrilyasion tok. O’zgaruvchan tok miqdori 100 mA, o’zgarmas tok uchun
300 mA. Shu holatda insonni yurak mushaklari tartibsiz qisqariladi, ishlash tartibi
buziladi, natijada qon aylanish tizimi ishdan chiqadi.
v) Inson tanasidan tokni o’tgan yo’li. Inson tanasidan tokni o’tgan yo’li
ham katta ahamiyatga ega. Agar elektr tok muhim organlaridan yurak, o’pka,
miyalaridan o’tgan bo’lsa o’ta xavfli, boshqa yo’llardan o’tgan bo’lsa, hatari
kamroq bo’ladi. Inson tanasidan o’tayotgan tok eng ko’p uchraydigan yo’llari
aniqlangan. Tez uchrab turadigan yo’l o’n qo’l-oyoqlar, undan keyin, “qo’l-qo’l”
va “chap qo’l-oyoqlar”.
g) Inson tanasidan o’tayotgan tokni davom etish muddati. Inson tanasidan
o’tayotgan tokni davom etish muddati ham katta ta’sir ko’rsatadi, qanchali tok
vaqti ko’p bo’lsa, shunchalik havfi oshaveradi. Shu holatda insonni yurak
mushaklari tartibsiz qisqariladi, ishlash tartibi buziladi, natijada qon aylanish tizimi
ishdan chiqadi. T fazasi yurakning eng xavfli fazasi hisoblanadi.
Tokni yurak T kardiosikl fazasi vaqtida o’tish havfi. а) cog’ odamning elektrokardiogrammasi; b) o’tayotgan tok miqdorini vaqtga bog’liqligi
Tok yurakdan o’tayotgan vaqtda yurakning fibrilyasiyasi kuzatilinadi, unung
davomiyligi 0,2 sek teng.
