|
§ 6.2. Erkin iqtisodiy hududlarni yaratishda jahon tajribalari
|
| bet | 2/5 | | Sana | 25.07.2023 | | Hajmi | 38.04 Kb. | | #77272 |
Bog'liq санжар макола, 22.09.1994 (1), O‘RQ-764 15.04.2022 (1), 4-МАВЗУ tarbiyaviy ishlar, РУС-ТИЛИ-МИЛЛИЙ-9-СИНФ-2023, foydali fayllar uz tarbiya-texnologiyalari-va-ularning-o0ziga-xos-xususiyatlari, Бумеранг таркатма рус, 4 maruza, Firma foydasini aniqlash va maksimallashtirish Reja Firma darom, 5-Mavzu JIXIM, result, ruxsatnoma, InVxQCoCJC7mTnKFpaPco0PybWVaSvbz (2), 777777§ 6.2. Erkin iqtisodiy hududlarni yaratishda jahon tajribalari Xozirgi kunda dunyoda 400 tadan 2000 tagacha erkin iqtisodiy hudud mavjud deb hisoblanadi. Birinchi erkin iqtisodiy hududlar AQSHda 1934 yili erkin savdo hududi ko’rinishida tashkil etilgan. Ularning asosiy yo’nalishi tashqisavdoni faollashtirish bo’lgan. Bunga esa bojxona bojlarining pasaytirilishi va erkinlashtirilishi sabab bo’lgan. Bu hududlarning eng qiziqarli joyi shundaki, import qilinga yarim tayyor maxsulotlar – agar tayyor maxsulot sifatida eksport qilinsa bojxona tozalashlaridan o’tmagan va agar import qilingan yarim tayyor maxsulotlar – tayyor bo’lganidan keyin AQSHbozoriga kirsa to’la bojxona to’lovlariga va tozolovlariga tortilgan. Buyuk Britaniya qo’shma qirolligi hududida tashkil etilgan kompaniyalar faoliyati va soliq tizimi xalqaro maydonda takomillashgan sistemalardan biri bo’lib, bu qonun qoidalar ayniqsa offshor zonalarning roivojlanishi uchun muhim ahamiyat kasb etadi. Bu qonun 1965 yilda Moliyaviy qonun (Finance act) asosida qabul qilingan bo’lib, Buyuk Britaniya iqtisodiyotida faoliyat ko’rsatuvchi barcha kompaniyalar uchun amal qiladi. Bu soliq turidan faqatgina nokorporativ korxonalar, “o’rtoqchilik” kompaniyalari va mahalliy xokimyatginaozod etilgan. Soliq solish bazasi bo’lib kompaniya foydasi xisoblanadi. Bu tizimnmng o’ziga xosligi soliq stavkasi daromad solig’i tamoyillari asosida foyda ortishi bilan soliq stavkasi ham ortib boradi. Bu qonunga 1972 yilda o’zgartirish kiritilib 1973 yil 1 yanvaridan boshlab amal qila boshlagan va “soliq sistemasining klassik” turi deb nomlangan yangi turi xisoblashning shartli sistemasi asosida yuritiladi.
Xisoblashning “klassik sistemasi” ikki tamoyilga asoslanadi. Birinchidan: foydani soliqqa tortish davrida – aktsiyadorlar tomonidan olingan dividentlar soliq bazasiga qo’shilmasdan – alohida aktsiyadorlarga tarqatilish vaqtida daromad solig’iga tortiladi; ikkinchidan: - mayda korxonalarni soliqqa tortish tizimini takomillashtirish maqsadida, yopiq mayda korxonalar toifalarini tashkil etilishi bilan.
Beliz mamlakatining janubiy qismi xisoblanmish Korsol rayonida 1994 yilda erkin savdo zonasi tashkil etildi. Mazkur savdo zonasining asosiy maqsadi quydagilardan iborat bo’lib hisoblanadi: birinchidan: chet ellik diplomatlarga ulgurji va chakana savdo xizmatlarini tashkil etish;
ikkinchidan: chet elga safarga ketayotgan ssudnolarga tovarrlarni sotish yoki ayriboshlash;
uchichidan: bojxona xizmatlarining nazorati asosida tovarlarni suvda, quruqlikda va xavo liniyalari orqali eksport qilishni tashkil etish;
to’rtinchidan: ulgurji tovarlarni bojxona xizmatlarining hududida saqlab berish va olib kirishni amalga oshirish; beshinchidan: tovar mahsulotlarini bir tadbirkordan olib ikkinchi tadbirkorga sotish ya’ni vositachilik funktsiyalarini bajarish.
SHu bilan birga mazkur tashqi savdo hududida chet el valyutasini olib kirish va olib chiqish qattiq nazorat qilinmaydi, chet el ishlatganligi uchun xech qanday soliq olinmaydi. Mazkur iqtisodiy zonadagi tadbirkor, shu yerda joylashgan banklarning birida, har qanday davlatning pul birligidan qa’tiy nazar xisob – raqamini ochishi mumkin. Tashqi savdo hududiga olib kirilgan tovar moddiy boyliklaridan soliq yoki bojxona to’lovlari olinmaydi, yangi tashkil etilgan korxonalar yoki firmalar 5 yil mobaynida soliqdan ozod etiladi, bu muddat davlat tomonidan 10 yilga uzaytirilishi mumkin. Eksportga yo’naltirilgan mahsulot ishlab chiqaruvchi korxonalar uchun esa soliqdan ozod qilish muddati 25 yilga ham uzaytrilishi mumkin.
Xozirgi kunda eng tez rivojlanayotgan iqtisodiyotlardan biri bo’lmish - Xitoy Xalq Respublikasi iqtisodiyoti ham asosan erkin iqtisodiy hududlarda amalga oshirilgan islohatlar tufayli yuzaga kelgan va aynan Xitoy Xalq Respublikasi xozirgi kunda erkin savdo hududlarini tashkil etishda eng yaxshi natijalarga erishgan mamlakat hisoblanadi.
|
| |
