o’zgarmay qoladi.
NaCl + KNO
3
NaNO
3
+ KCl
Na
+
+ Cl
-
+ K
+
+ NO
3
-
Na
+
+ NO
3
-
+ K
+
+ Cl
-
Eritmalar aralashtirmasdan va aralashtirilgandan keyin ham eritmada faqat
Na
+
, K
+
, Cl
-
, NO
3
-
ionlar erkin holda bo'ladi, lekin eritma sovitilib, kristallarga
aylanganida 4 ta tuzning aralashmasi hosil bo'ladi.
Suvli eritmalarni kislotalar, asoslar misolida ko`rib chiqaylik.
Ma`lumki kislotalar uchun quyidagi xossalar xosdir:
- nordon maza;
- ko`pgina indikatorlarning rangini o`zgartirish qobiliyati,
masalan lakmus
rangini qizartiradi;
- aksariyat metallarni vodorod ajralib chiqish bilan erish qobiliyati;
- asoslar bilan tuzlar hosil qilib ta`sirlashish qobiliyati.
Kislotalarning bu xossalari faqat eritmalarda va nuqul suvli eritmalarda namoyon
bo`ladi, masalan, suvsiz HCl yoki suvsiz H
2
SO
4
lar yoki ularning benzoldagi
eritmalari umuman kislotalik xossalarni namoyon qilmaydi.
Suvli eritmalarda kislotalar ionlarga ajraladilar va vodorod hamda kislota
qoldig`i anionlarini hosil qiladi.
Shuning uchun bunday eritmalarning xossalari
butun molekulalarga emas
balki, alohida ionlarga bog`liq bo`ladi. Demak kislotalarga beriladigan xossalar
asosan Н
+
ionlariga bog`liq bo`ladi, eritmada Н
+
ionlarining yo`qolishi bilan
kislotalik xossa ham yo`qoladi.
Elektrolitik dissotsiyalanish nuqtai-nazaridan kislotalar suvdagi eritmalarida
faqat
bir turdagi kationlar - Н
+
ionlarini hosil qilib dissotsiyalanadigan
elektrolitlardir.
HCIO
4
→ H
+
+ CIO
-
4
HJ → H
+
+I
-
Kuchli ko`p negizli kislotalar bosqichli dissotsiyalanadilar, bunda 1-chi
bosqich qaytmas, qolganlari qaytar bo`ladi:
H
2
SO
4
→ H
+
+ HSO
-
4
HSO
-
4
↔ H
+
+ SO
-2
4
Kuchsiz bir negizli va ko`p negizli kislotalar faqat qaytar jarayon bilan bilan
dissotsiyalanadilar:
Asoslarning suvdagi eritmalari quyidagi umumiy xossalarga ega bo`ladilar:
- o`ziga xos «sovun» ta`miga;
- kislotalarga nisbatan indikator rangini boshqacha o`zgartiradi, masalan,
lakmus rsngini ko`kartiradi;
- kislotalar bilan ta`sirlashib tuz hosil qiladi.
Hamma asoslar uchun umumiy bo`lgan ularning eritmalarida OH
-
(gidroksil)
ionlarning bo`lishidir, ishqorlik xossasini tashuvchi bo`lib OH
-
(gidroksil) ioni
xizmat qiladi. Eng kuchli ishqorlar I-guruh ishqoriy metallarning gidroksidlari
bo`lib, masalan o`yuvchi natriy va o`yuvchi kaliyning 0,1
normal eritmalarida
α
g
=90 % гача бўлади. Ko`pchilik asoslar kuchsiz elektrolitlardir.
Demak, elektrolitik dissotsilanish nuqtai-nazaridan asoslar eritmalarida faqat bir
turdagi anionlar - OH
-
(gidroksil gruppa) ionlarining hosil qilib dissotsiyalanidigan
elektrolitlardir. Asoslarning dissotsiyalanish harakteri va dissotsiyalanish uning
kuchi va kislotaliligiga (asosliligiga) bog`liq bo`ladi. Asos tarkibidagi gidroksil
gruppalarning soni (nOH
-
) ayni asosning kislotaliligi deyiladi. Agar asos tarkibida
bitta OH- gruppasi bo`lsa bir asosli, agar ikkita (2ОН
-
) bo`lsa ikki asosli deyiladi
va h.k.
Kuchli bir yoki ikki asosli asoslar
faqat bir bosqichda qaytmas
dissotsiyalanadi:
Kuchsiz bir va ko`p kislotali (asosli) asoslar qaytar va bosqichli
dissotsiyalanadilar, bosqichlar soni asosning kislotaliligiga bog`liq bo`ladi.
Amfoter asoslar bir vaqtning o`zida ham kislota tipi ham asos tipi bo`yich
dissotsiyalanadilar:
Tuzlar suvda eriganda musbat Н
+
ionlaridan tashqari boshqa musbat ionlar,
hamda manfiy ОН
-
ionlaridan tashqari boshqa
manfiy ionlar hosil qilib
dissotsilanadigan elektrolitlardir.
