8-mavzu. Eritmalar turlari. Reja: Eritmalar. Ideal eritma qonunlari

Download 0,72 Mb. Pdf ko'rish
bet	2/10
Sana	04.12.2023
Hajmi	0,72 Mb.
	#110740

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Bog'liq
8-mavzu

Eritmalarning hosil bo’lishi. Eritmalarning hosil bo’lishini fizikaviy va
kimyoviy nazariyalar quyidagicha tushuntiradi. Eritma erituvchi da turli
modda molekulalarining tarqalib ketishi, ya’ni erishi natijasida hosil bo’ladi.
Qa tti q mo dd ala r e r ishi da uning s ir tid agi z ar r ac ha la r erituvchi
molekulalari ta’sirida sirtdan "uzilib" erit maga o’tadi. Diffuziya hodisasi
natijasida molekulalararo ta’sir tufayli bu zarrachalar eritma "ichiga"
singib ketib, bir tek is ta rq al a bos h la yd i . S h u t ari qa k rist all
p an ja ran i t ashk il e tg an b a rc ha z ar r a cha la r ( eri t ma e r ig an moddaga
to’yinmaguncha) eritmaga o’tadi va eritma hosil bo’ladi. Bu jarayon natijasida bir
jinsli sistema hosil bo’ladi va bunda erituvchining tabiati va qattiq moddan ing
t u z i l i s h i , k i m y o v i y x o s s a s i a s o s i y r o l o ’ y n a y d i .
Suyuq moddalar eritmalarining hosil bo’lishida erituvchi va eriydigan
moddalarning molekulalari (dif fuziya hodisasi tufayli) o’zaro aralashib
ketadi. Bu jarayonda moddalarning dipol momenti, qutblanuvchanligi kabi
xususiyatlari asosiy o’rinni egallaydi. Shu sababli, qutbli moddalar qutbli
erituvchida, qutbsiz moddalar qutbsiz erituvchilarda yaxshi eriydi.
E r i t m a l a r n i n g
bir
jinsli
bo’lishi ,
erish
ja ra yoni da
i s s i q l i k n i n g y u t i l i s h i y o k i a j r a l i b c h i q i s h i e r i t m a larni kimyoviy
moddalar deb yuritilishiga asos bo’ladi.
Biroq, eritmalar tarkibining har xilligi va o’zgaruvchanligi ularni mexanik
aralashmalarga taalluq1i, degan xulosaga olib keladi. S hu sababli,
eritmalarni
ki myovi y
moddalar
bilan
mexanik
aralash malar
o’rtasidagi "oraliq sistema" deb qarash kerak.
Yuqoridagi holatlarda va har qanday eritmalarning h os i l b o ’l i s h ida
e r i t u v ch i
mo l e k u l a l a r i
b i l an
er i yd i g a n
mo dd a
mo l eku la lari
o’rtasida o`zaro fizik-kimyoviy ta’sir ro’y beradi , yani eritma
h o s i l b o ` l i s h i d a f i z i k - k i m yo v i y j a r a yo n yo t a d i . B u j a r a yo n n i n g
m a h s u l o t i s i f a t i d a erigan modda molekularining sol’vatlari — erigan modda
molekulalariga erituvchi molekulalari birikishi mahsulotlari hosil bo’ladi.

Agar A-modda biror erituvchi (lotincha solvent)da erisa, eritmada hosil bo’lgan
yangi modda—solvat [A –nsolv] ko’rinishida yoziladi. Erituvchi suv bo’lsa, hosil
bo’lgan moddalar (A-nH
2
O) gidratlar deyiladi. Eritmalar hosil bo’lishining
solvatlar (gidratlar) nazariyasini D.I.Mendeleyev yaratgan. Bu nazariyaning

rivojlanishiga S.Arrenius va V.Konovalovlar ham katta hissa qo’shganlar.
Eritmalarda erituvchi va erigan modda o’rtasida o’zaro ta’sir yuz
berishining yana bir isboti suvli eritmalarda kristallgidratlarning hosil
bo’lnshidir. Suvli eritmalarda ajratib olingan ko’pchilik kristall moddalar
tarkibida bir necha molekula suv bo’ladi.
Demak, gidratlar (solvatlar)ning tarkibi erigan modda tarkibiga, tabiatiga,
erituvchining miqdori va tabiatiga bog’liq bo’ladi.

Download 0,72 Mb.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Download 0,72 Mb.

Pdf ko'rish