2
1
N
n
n
n
n - erigan moddaning mol miqdori;
n
1
- erituvchining mol miqdori.
Raulning II-(ebo’lioskopik(qaynash) va krioskopik(muzlash)) qonuni.
Eritma qaynash haroratining ko’tarilishi va muzlash haroratining pasayishi
eritmaning molyal kontsentrasiyasiga to’g’ri proportsional.
t
qay.
=E·m; t
muz
=K·m.
Eritmalarda zaryadlangan zarrachalar mavjudligini 1818 yilda T.Grotgus
aniqlagan. Shuning uchun eritmalardan elеktr toki o’tadi. Moddalarning suvdagi
eritmalari elеktr tokini o’tkazishiga qarab ular elеktrolitlar va elеktrolitmaslarga
ajratiladi.
Ma’lumki, har qanday suyuq modda temperaturaning
hohlagan qiymatida
doimo o’z bug’i bilan muvozanatda bo’ladi:
Suyuqlik ustidagi bug’- gazsimon modda bo’lgani uchun o’z bosimiga
ega. Suyuqlik ustidagi bug’ning bosimi (har bir temperatura qiymatida) doimiy
sondir.
Toza
suyuqlik,
masalan,
suv
erituvchi bo’lsa, uning ayni
temperaturadagi to’yingan bug’
bosimi R
1
ga teng. Suvda biror modda
(shakar, glyukoza, mochevina) eritilsa,
hosil bo’lgan eritma ustidagi bug’
bosimi
R
2
bo’ladi yoki uning qiymati ayni
temperaturada toza suvning
to’yingan bug’ bosimidan past bo’ladi:
Ps>P
g
Ikkala bosim o’rtasidagi farq DR=R
1
-R
2
eritma
to’yingan bug’
bosimininig pasayishi deyiladi, Bu DR farqning toza
erituvchi (suv) to’yingan
bug’ bosimiga nisbati DR/R
1
= R
1
-R
2
/R
1
eritma to’yingan bug’ bosimining nisbiy
pasayishi deyiladi.
Frantsuz fizigi Raul (1887 y) eritma to’yingan bug’ bosimini o’rganib o’zining
birinchi qonunini kashf qildi. Bu qonunga binoan,
eritma to’yingan bug’bosimining
nisbiy
pasayishi
eritmada
erigan
moddaning
molyar
qismiga
to’g’ri
proportsionaldir.
Buning sababi yuqoridagi "suyuqlik-bug’’ muvozanat holatidan kelib
chiqadi. Chunki suvda modda eriganda suv
molekulalari erigan modda
molekulalari bilan birikma— gidratlarni hosil qilgani uchun suvdagi suv mole-
kulalari miqdori kamayadi, Bu kamaygan
molekulalarni suvli eritma o’z
ustidagi (bug’ holatilagi) suv molekulalarini suyuqklikka aylanishi, ya’ni (H
2
O) suv
(H
2
O) bug’ muvozanatni chapga siljishi tufayli to’ldiradi. Bug’ holatidagi suv
molekulalari sonining kamayishi ayni temperaturadagi bosimni kamayishiga
sabab bo’ladi va eritma ustidagi bug’ bosimi to’la suvnikidan past bo’ladi.
Bu xulosa har qanday eritma uchun doimo o’rinlidir.
Bu xulosalar suv va eritmaning holat diagrammasi asosida ifodalanadi.
Bu grafikka asosan toza suvning barcha holatlaridagi bug’ bosimi ( R , ) suvli
eritmaning bug’ bosimi (R
a
) dan yuqori va eritmaning
kontsentratsiyasi
qanchalik yuqori bo’lsa, grafikdagi suv va eritmani ifodalovchi egri chiziqlar
o’rtasidagi farq shunchalik katta bo’ladi.
Eritmalarning qaynash va muzlash temperaturalari ham oddiy toza erituvchi
yoki toza kimyoviy moddanikidan farq qiladi. Ma’lumki,
har qanday suyuq
modda ma’lum temperaturada qaynaydi. Ya’ni uning ichki bosimi tashqi muhit
bosimiga teng bo’lganda u gazsimon holatga o’tadi. Xuddi shu singari suv 100
0
C
da (R= 101,3 kPa) qaynaydi. 0°C da suyuq holatdan qattiq holatga o’tadi —
muzlaydi.
Suvda moddalar eriganda suvning (aniqrog’i hosil bo’lgan eritmaning) qaynash
va muzlash temperaturasi o’zgaradi. Eritmalarda turli tarkibli gidratlar (solvat-
lar) bo’ladi.
Eritma qaynay boshlagan (yoki muzlay boshlagan) temperatura eritmaninig
qaynash (yoki muzlash) temperaturasi deyiladi.T
muzlash
yoki T
qaynash
kabi ifodalanadi.
Eritmalarning qaynash temperaturasi erituvchining
qaynash temperaturasidan
doimo
yuqori bo’lib, muzlash temperaturasi erituvchi muzlash
temperaturasidan past bo’ladi.
