• I GURUH S ELEMENTLARI
  • ISHQORIY METALLARNING OLINISHI
  • ISHQORIY METALLARNING XOSSALARI
  • 1  Уэллс А . Структурная неорганическая химия. В 3-х т. Пер. с англ. — М.:; Мир, т. 2, 1987.
  • 3  Д.Шрайвер, П.Эткинс. Неорганическая химия. В 2-х т. Т 1/ Перевод с англ. М.Г.Розовой, С.Я. Истомина, М.Е.Тамм-Мир, 2004.-679 с
    		•

    8-mavzu. Noorganik kimyoda fizik kimyoviy usullar Ma’ruzaning maqsadi: s-blok




    Download 1,95 Mb.
    bet12/12
    Sana24.09.2024
    Hajmi1,95 Mb.
    #272299
    1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   12
    Bog'liq
    8-ноорганик кимёда физик-кимёвий усуллар

    VODOROD PEROKSID (H2O2)
    H2O2 rangsiz, siropga o’xshagan suyuqlik. Zichligi d=1,4633 g/sm3, Syuqlanish harorati Tsuyq=0,43oC, 26 mm simob ustuni bosimda qaynash harorati Tqayn=68oS, 65 mm sim. ustunida 85oС, atmosfera bosimida Tqayn = 150,2oC.
    +1 -1 -1 +1
    H - O - O – H
    Vodorod peroksid beqaror birikma. Oson parchalanadi.
    2H2O2 = 2H2O + O2 + 195,15 kj
    151oС da vodorod peroksid portlaydi. Suvli eritmalarda vodorod peroksid kuchsiz kislota va 2 bosrichda dissotsiatsiyalanadi.
    H2O2 ⇔ H+ + HO2- HO2- ⇔ H+ + [O2]2--
    H2O2 nordon va asosli tuzlar hosil qiladi. NaHO2, Na2O2, Ba[O2]
    H2O2 oksidlovchilik va qaytaruvchilik xossalarini namoyon qiladi. H2O2 kisloroddan kuchliroq oksidlovchi. H2O2 oksidlovchi bo’lganda:

    1. Kislotali muhitda H2O2 H+ ionlari bilan birikib suv molekulasini hosil qiladi.

    H2O2 + 2H+ + 2e = 2 H2O
    2HJ + H2O2 = J2 + 2 H2O

    2J- - 2 e→ J2 1
    H2O2 + 2H+ + 2e → 2 H2O 1
    2KJ + H2O2 + H2SO4 = J2 + 2 H2O + K2SO4

    2J- + 2 e → J2 1
    H2O2 + 2H+ + 2e→= 2 H2O 1

    1. Neytral va ishqoriy muhitda oksidlovchi H2O2 2ta elektron biriktirib OH- ionlarini hosil qiladi.

    H2O2 + 2e = 2OH-
    KNO2 + H2O2 = H2O + KNO3

    NO2- +H2O - 2e→ NO3- +2H+ 1
    H2O2 + 2e → 2OH- 1
    2KCrO2 + 3H2O2 + 2KOH = 2K2CrO4 + 4H2O

    CrO2- + 4OH- - 3e → CrO42- + 2H2O 2 H2O2 + 2e → 2OH- 3
    CrO2- + 8OH- + 3H2O2 = 2CrO42- + 4H2O + 6OH-
    PbS + H2O2 = PbSO4 + H2O
    H2O2 + 2e → 2OH- 4

    PbS + 4H2O - 8e → Pb- + SO42- + 8H+ 1 PbS + 4H2O2 + 4H2O = Pb2+ + SO42- + 8H+ + 8OH-
    PbS + 4H2O2 = PbSO4 + 4H2O
    Oksidlovchilar KMnO4, Ag2O, CrO3 va b. ishtirokida vodorod peroksid qaytaruvchilik xossasini namoyon qiladi.

    1. Kislotali muhitda vodorod peroksid 2ta elektron berib, vodorod ionlari va kislorod molekulasini hosil riladi. H2O2 - 2 e = 2H+ + O2

    Misol: 5H2O2 + 2KMnO4 + 3H2SO4 = 5O2 + 2 MnSO4 + K2SO4 + 8H2O
    H2O2 - 2 e → 2H+ + O2 5

    MnO4- + 8H+ + 5e → Mn2+ + 4H2O 2
    5H2O2 + 2MnO4- + 16H+ = 10H+ + 5O2 + 2Mn2+ + 8H2O
    K2Cr2O7 + 3H2O2 + 4H2SO4 = 3O2 + Cr2(SO4)3 + 7H2O + K2SO4

    Cr2O72- + 14H+ + 6e ---- 2Cr3+ + 7H2O 1
    H2O2 - 2 e = 2H+ + O2 3
    CrO42- + 14H+ + 3H2O2 = 2Cr3+ + 7H2O + 6H+ + 3O2

    1. Neytral va ishqoriy muhitda OH- ionlarini biriktirib suv va kislorod hosil qiladi. H2O2 + 2OH- - 2e = 2H2O + O2

    Ag2O + H2O2 → 2Ag + O2 + H2O
    H2O2 - 2 e → 2H+ + O2 1

    Ag2O + H2O + 2e → 2Ag + 2OH- 1
    H2O2 + Ag2O + H2O = 2Ag + 2H2O + O2
    2K3[Fe(CN)6] + H2O2 + 2KOH = 2K4[Fe(CN)6] + O2 + 2H2O

    [Fe(CN)6]3- + → [Fe(CN)6]4- 2 H2O2 + 2OH- - 2e → 2H2O + O2 1
    2[Fe(CN)6]3- + H2O2 + 2OH- - 2e = 2H2O + O2 + 2 [Fe(CN)6]4-
    Olinishi. Vodorod peroksid natriy yoki bariy peroksidlarga kislota ta’sir ettirib olinadi.
    Na2O2 + H2SO4 = Na2SO4 + H2O2
    BaO2 + H2SO = BaSO4 + H2O2
    Dunyoda ishlab chiqariladigan vodorod peroksidlarning 30%i 50%li sulfat kislotani elektroliz qilish orqali olinadi.
    2H2SO4 = 2H+ + 2HSO4- 2H+ + 2e = H2 katodda anodda
    2H+ + 2e = H2

    1. HSO4- - 2e = H2S2O8 peroksodisulfat kislota H2S2O8 + 2H2O = H2O2 + 2H2SO4

    3% li vodorod peroksid eritmasi (pergidrol) va 73-90%li eritmalari sotiladi. Vodorod peroksid ko’p bo’yoqlarni oqartiradi. Shu xossasi tufayli ipak, soch, par va boshqalarni oqartirish uchun ishlatiladi. U harbiy va raketa texnikasida, 3% li eritmasi tibbiyotda dezinfektsiyalovchi modda sifatida qo’llaniladi.
    I GURUH S ELEMENTLARI
    Bu guruh elementlariga litiy,natriy,kaliy,rubidiy,seziy va fransiy kiradi. Barcha guruh a’zolarinig tashqi elektron qavatida 1 tadan s elekteronlar bor.ularning elektron formulalari quyidagicha:

    1. Li 1s22s1

    11 Na 1s22s22p63s1
    19 K 1s22s22p63s23p64s1
    37Rb 1s22s22p63s23p63d104s24p65s1
    55Cs 1s22s22p63s23p63d104s24p64d105s25p66s1
    87 Fr 1s22s22p63s23p63d104s24p64d105s25p65d106s26p67s1
    Element tartib nomeri ortishi bilan atom va ionlarning radiusi ortadi.Shu metallarning suyuqlanish harorati kamayadi.
    Bu matallarning barchasidan litiy farq qiladi. Uni tashqaridan ikkinchi qavatida ikkita elektroni bor.
    ISHQORIY METALLARNING OLINISHI
    Ishqoriy metallar kimyoviy faolligi yuqoriligi sababli faqat birikmalar holida uchraydi.
    Liyiyning birikmalari nihoyatda ko’p.Uni 150 dan ortiq minerallari bor.
    Texnik ahamiyatga spodumen LiAl(SO4)2 va litiy smolasi Li2Al2(SiO3)3(F;OH)2.
    Natriy birikmalari keng tarqalgan. Osh tuzi NaCl;Glauber tuzi Na2SO4*1O H2O.Hind selitrasi KNO3, Natriy selitrasi, kriolit Na3[AlF6]; bura Na2B4O7*10
    H2O.
    Kaliy birikmalaridan silvinit KCl*NaCl; karnallit KCl*MCl2*6H2O; yer sharining asosiy po’slog’i- ortoklaz K2O*Al2O3*6SiO2
    Rubidiy va seziy natriy va kaliy bilan birga lekin kamroq uchraydi.
    Fransiy barcha ishqoriy metallardan eng faoli va og’iri hisoblanadi. Radioaktiv .uni yarim yemirilish davri 22 minut.
    Natriy,litiy va kaliy asosan elektroliz usuli yordamida olinadi. Elektrolizga tuzlar yoki gidroksidlar uchratiladi.Rubidiy va seziy unung xloridlaridan kalsiy metali bilan qaytarish orqali olinadi.
    ISHQORIY METALLARNING XOSSALARI
    Ishqoriy metallar kub krislall panjaraga ega. Yangi kesilgan metallar ko’rinishi odatdagi metallarga o’xshaydi. Metallik yaltiroqlikka ega.Barcha ishqoriy metallar kerosin ostida yoki inert gaz muhitida saqlanadi. Ishqoriy metallar engil metallar hisoblanib, pichoq bilan oson kesiladi. Ularni ichida qattig’i kaliy u yuqori issiq va elektr o’tkazuvcanlikka ega.
    Ishqoriy metallar oson +1 zaryadli ionlar hosil qiladi.Litiy kislorod ta’sirida oksid hosil qiladi. Qolgan ishqoriy metallar bo’lsa peroksidlar hosil qiladi.
    4Li+O2= 2Li2O 2Na+O2=Na2O2 2K+O2=K2O2 K+O2= KO2 Rb+O2 =RbO2 Cs+O2 =CsO2 Peroksidlardan oksidlar olish mumkin.
    Na2O2+2Na= 2Na2O K2O2+2K= 2K2O
    Peroksidlarni suv bilan ta’siridan bodorod peroksidi yoki kislorod hosil bo’ladi.
    Na2O2 + 2H2O = 2NaOH +H2O2 2KO2+2H2O=2KOH+H2O2+O2
    Ishqoriy metallar galogenlar bilan shiddadli va issiqlik chiqishi bilan ta’sirlashadi:
    2Me+ F2= MeF2
    Juda oson ishqoriy matallarning sulfidlari hosil bo’ladi:
    2Me+S = Me2S
    Me2S larni oltingugurt bilan qo’shib suyuqlantirilsa persulfidlar hosil bo’ladi.
    Na2S,Na2S2,Na2S4 ,Na2Sn
    Ishqoriy metallar vodorod bilan oson ta’sirlashadi. Bunda metall gidridlari hosil bo’ladi.Ularning bog’lanishi ion tabiatli.
    Odatdagi sharoitda faqat litiy nitrid hosil qiladi.
    6Li+N2= 2Li3N
    Boshqa metallarning nitridlari boshqacha usullar bilan olinadi.
    Suyuq ammiak bilan ishqoriy metallarning reaksiyasida amidlar,imidlar va nitridlar hosil bo’ladi.
    2Na+2NH3=2Na2NH+2H2 Na+2NH3=2NaNH2+H2
    2Na+2NH3=2Na3N+3H2 atriy birikmalari organizmda asosan hujayra atrofidagi syuqliklarda mavjud(qonda,limfa va ovqat hazm qilish shiralarida).NaCl hisobiga organizmdagi qon bosimi boshqarilib turadi.
    NaOH 320o C da syuqlanadigan oq ,suv tortadigan kristall modda.NaOH va KOH elektroliz usulida olinadi.
    Kaliy ioni organizmda hujayra ichidagi ion hisoblanadi.U kopgina boikimyoviy va fiziologik jarayonlarda, masalan nerv impulclarining harakatida ishtirok etadi.Kaliy ioninng qonda mo’tadil miqdorda bo’lishi yurakni normal ishlashi uchun kerak.1 cutkada K 2-3 g kerak bo’ladi.
    Tseziy va rubidiy fotoelementlar tayyorlashda ishlatiladi.Nur ta’sirida Rb va Cs ning valent elektronlarini oson ajralishi yorug’lik energiyasini elektr energiyasiga aylantitish imkoniyatini beradi.



    1 Уэллс А . Структурная неорганическая химия. В 3-х т. Пер. с англ. — М.:; Мир, т. 2, 1987.

    2 Уэллс А. Структурная неорганическая химия. В 3-х т. Пер. с англ. — М.: Мир, т. 2, 1987, с. 9.

    3 Д.Шрайвер, П.Эткинс. Неорганическая химия. В 2-х т. Т 1/ Перевод с англ.
    М.Г.Розовой, С.Я. Истомина, М.Е.Тамм-Мир, 2004.-679 с

    4 H.R. To’xtayev, R.Aristanbekov, K.A. Cho’lponov, S.N. Aminov. Anorganik kimyo (“Farmasiya “-5720500- bakalavriyat ta’lim yo’nalishi uchun darslik/ O’zR Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi.-T.”Nohsir”,2011.520 b.


    Download 1,95 Mb.
    1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   12




    Download 1,95 Mb.
    Bosh sahifa
    Aloqalar
        Bosh sahifa
    Dərs
    Mühazirə
    Qaydalar
    Referat
    Xülasə
    Yazı


    8-mavzu. Noorganik kimyoda fizik kimyoviy usullar Ma’ruzaning maqsadi: s-blok

    Download 1,95 Mb.