|
-jadval
X va Y belgilar orasidagi bog’lanish matritsasi
|
| bet | 2/7 | | Sana | 22.01.2023 | | Hajmi | 318.24 Kb. | | #38971 |
Bog'liq 9-Mavzu korrelyatsion va regression tahlil7-jadval
X va Y belgilar orasidagi bog’lanish matritsasi
x/y
|
y1
|
y2
|
y3
|
...
|
ys
|
Umuman yj
|
fx
|
X1
x2
x3
.
.
.
xk
|
f1.1
f2.1
f3.1
...
...
...
fk.1
|
f1.2
f2.2
f3.2
...
...
...
fk.2
|
f1.3
f2.3
f3.3
...
...
...
fk.4
|
...
...
...
...
...
...
...
|
f1s
f2s
f3s
...
...
...
fks
|
f1j
f2j
f3j
...
...
...
fkj
|
fx1
fx2
fx3
...
...
...
fxk
|
Umuman xi
|
fi1
|
fi2
|
fi3
|
...
|
fis
|
fij
|
fxi
|
fy
|
fy1
|
fy2
|
fy3
|
...
|
fys
|
fj
|
N
|
O`rganilayotgan to`plam taqsimoti normal taqsimotga mos yoki unga yaqin shaklda bo`lsa, korrelyatsion jadval o`rtasida joylashgan x va u ning juft qiymati odatda eng katta takrorlanish soniga ega bo`ladi.Unga qarab jadval to`rtta kataklarga bo`linadi. Birinchi katak jadvalning chap tomoni yuqori qismida joylashgan x va y larning qiymatlari va ularning takrorlanish sonlaridan tarkib topadi. Undan past qismda ikkinchi, o`ng qismda esa uchinchi kataklar o`rnashadi. Ikkinchi katak x ning katta qiymatlariga mos keladigan y ning nisbatan kichik qiymatlari va ularning juftlari uchun takrorlanish sonlarini o`z ichiga oladi. Uchinchi katak esa, aksincha, x ning nisbatan kichik qiymatlariga mos keladigan y ning katta qiymatlari va ularni juftlikda takrorlanish sonlarini qamrab oladi. Va nihoyat, to`rtinchi katak birinchi katakning qarama-qarshi holati bo`lib, u x va y larning o`zaro mos keladigan katta qiymatlari va ularni takrorlanishi sonlaridan tuziladi.
Haqiqiy kuzatilgan x va y taqsimotlarining mazkur kataklarda joylashishiga qarab, ular orasida bog’lanish bor yoki yo`qligi, mavjud bo`lsa uning xarakteri haqida boshlang’ich umumiy fikr yuritish mumkin. Masalan, haqiqiy taqsimot takrorlanish sonlari barcha kataklar bo`yicha betartib sochilib yotsa, x va y belgilar orasida bog’lanish yo`qligidan darak beradi. Boshqa hollarda ularning kataklar bo`yicha joylanishi ma`lum tartibdagi oqimlar yo`nalishiga ega bo`lsa, demak, x va y belgilar orasida bog’lanish borligi haqida taxmin qilish o`rinli bo`ladi.
Bog’lanish o`zgarish yo`nalishlariga qarab to`g’ri yoki teskari bo`ladi. Agar belgining ortishi (yoki kamayishi) bilan natijaviy belgi ham ortib (yoki kamayib) borsa, ular o`rtasidagi bog’lanish to`g’ri bog’lanish deyiladi.
Analitik ifodalarining ko`rinishiga qarab bog’lanishlar to`g’ri chiziqli (yoki umuman chiziqli) va egri chiziqli (yoki chiziqsiz) bo`ladi. Agar bog’lanishning tenglamasida omil belgilar (X1, X2, ......., XK) faqat birinchi daraja bilan ishtirok etib, ularning yuqori darajalari va aralash ko`paytmalari qatnashmasa, ya`ni ko`rinishda bo`lsa, chiziqli bog’lanish yoki xususiy holda, omil bitta bo`lganda y=a0+a1x to`g’ri chiziqli bog’lanish deyiladi.
Ifodasi to`g’ri chiziqli (yoki chiziqli) tenglama bo`lmagan bog’lanish egri chiziqli (yoki chiziqsiz) bog’lanish deb ataladi. Xususan, parabola y=a0+a1x+a2x2 yoki
giperbola
darajali yoki va boshqa ko`rinishlarda ifodalanadigan bog’lanishlar egri chiziqli (yoki chiziqsiz) bog’lanishga misol bo`la oladi.
Statistikada o`zaro bog’lanishlarni o`rganish uchun maxsus usullardan foydalaniladi. Xususan, funktsional bog’lanishlarni tekshirish uchun balans va indeks usullari, korrelyatsion bog’lanishlarni o`rganish uchun esa parallel qatorlar, analitik gruppalash, dispersion tahlil hamda regression va korrelyatsion tahlil usullari keng qo`llaniladi.
Quyidagi tarh yuqorida bayon etilganlarni umumlashgan holda yaqqolroq tasvirlaydi:
|
| |
