Elektron hukumat (ingl. e-Government) – bu fuqarolar, biznes, davlat
hokimiyati boshqa tarmoqlari va davlat amaldorlariga axborot taqdim etish hamda
avvaldan shakllangan davlat xizmatlarini ko‘rsatish bo‘lib, bunda davlat va fuqaro
o‘rtasidagi shaxsiy aloqa minimallashtirilgan bo‘ladi va axborot texnologiyalaridan
maksimal darajada foydalaniladi. Dunyoning taraqqiy topgan mamlakatlarida
378
«Elektron hukumat» milliy tizimini faol tatbiq qilinmoqda. Bu tizim davlat
tuzilmalarini boshqarishni, davlat va tadbirkorlar o‘rtasidagi aloqani
mustahkamlash orqali biznes-jarayonlarni samarali rivojlantirishni ta'minlabgina
qolmay, fuqarolarga davlat xizmatlarini internet orqali hammabop interaktiv
shaklda taqdim etish imkonini ham yaratadi.
Mamlakatimizda ham bir necha yillardan buyon, maqsadli ravishda
interaktiv davlat xizmatlarini aholi va yuridik shaxslarga davlat organlari veb -
saytlari va O‘zbekiston Respublikasi Hukumat portali orqali taqdim etish uchun
axborot-kommunikatsiya texnologiyalari joriy etilmoqda. 2007 yildayoq, 49ta
Bazaviy interaktiv davlat xizmatlari reestri (BIDXR) tasdiqlangandi. 2009 yilda u
94taga kengaytirilgan bo‘lib, hozirda esa BIDXR 195dan ziyod ko‘rinishni qamrab
oladi.
O‘zbekiston matbuot markazida “Elektron hukumat tizimi va interaktiv
davlat xizmatlarining rivojlanishi” mavzusida matbuot anjumani o‘tkazildi.
O‘zbekiston Respublikasi aloqa, axborotlashtirish va telekommunikatsiya
texnologiyalari davlat qo‘mitasi raisi o‘rinbosari Sherzod Shermatov OAV
vakillariga Elektron hukumat tushunchasi, uning mazmun mohiyati, amalga
oshirilgan ishlar va kelgusidagi vazifalar haqida ma'lumot berdi. Bugungi kunda
ushbu yo‘nalishda Korea Respublikasi ekspertlari bilan hamkorlikda ish olib
borilayotganiga to‘xtaldi.
Qo‘mitaning Axborot-kommunikatsiya texnologiyalari boshqarmasi
boshlig‘i Olimjon Umarov mavzu bo‘yicha batafsil ma'ruza qildi. Ma'ruzachi
Elektron hukumat tizimining ustuvor vazifalari haq ida to‘xtalar ekan, davlat data-
markazini, interaktiv davlat xizmatlarining yagona portali hamda davlat organlari
axborot tizimi majmuasini tashkil etish kabi masalalar ustida olib borilayotgan
ishlar haqida ma'lumot berdi. Ma'lum qilinishicha, shu yilning 1 iyulidan interaktiv
davlat xizmatlarining yagona portali ishga tushiriladi.
Mamlakatning 2012 yildagi ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi yakunlari va 2013
yilgi iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan 2013
yil 18 yanvardagi Hukumat majlisida Prezidentimiz Islom Karimov mamlakatda
379
«Elektron hukumat» tizimini shakllantirish Konsepsiyasi va kompleks dasturini
ishlab chiqish muhimligini qayd etib o‘tgandi.
Davlat organlari rahbarlari va mutaxassislaridan tuzilgan maxsus ishchi
guruhi tomonidan mazkur yo‘nalishda dunyo yetakchisi bo‘lmish Korea
Respublikasi va boshqa xorijiy mamlakatlarning «elektron hukumat» borasidagi
ilg‘or tajribalarini inobatga olinib, «Elektron hukumat» tizimini shakllantirish
bo‘yicha Konsepsiya va Kompleks dasturni, shuningdek, 2013-2017 yillarda
O‘zbekiston Respublikasida Milliy axborot-kommunikatsiya tizimini rivojlantirish
Kompleks dasturini ishlab chiqish amalga oshirilmoqda.
Loyihalarni ishlab chiqishda koreyalik va boshqa xorijiy ekspertlar faol
qatnashmoqdalar, ushbu yo‘nalish bo‘yicha O‘zbekistonning turli vazirliklari va
idoralari mutaxassislari bilan davra suhbatlari, uchrashuvlar, seminarlar va
yig‘ilishlar o‘tkazilapti.
Ishlab chiqilayotgan O‘zbekiston Respublikasida 2013-2017 yillarda
«Elektron hukumat» tizimini shakllantirish bo‘yicha Konsepsiya va Kompleks
dastur davlat organlarining o‘zaro va aholi hamda tadbirkorlik subyektlari bilan
munosabatlarining bugungi holati va yo‘nalishlarini inobatga olgan holda,
«Elektron hukumat» tizimini shakllantirish va rivojlantirish bo‘yicha asosiy
vazifalarni belgilaydi. «Elektron hukumat» tizimini joriy etish bo‘yicha taklif
etilayotgan chora-tadbirlarning samaradorligini baholash uchun davlat organlari
interaktiv xizmatlarining turli sohalari va yo‘nalishlari bo‘yicha maqsadli
ko‘rsatkichlar va indikatorlar ishlab chiqilgan.
«Elektron hukumat» tizimi joriy etilishi natijasida to‘liq tranzaksiyalangan
xizmatlarga o‘tilishi kutilmoqda, bu esa, aholi va biznes vakillarining davlat
xizmatidan foydalanishda turli instansiyalarga qatnashni va davlat xizmatchilari
bilan bevosita muloqotda bo‘lishni istisno etadi. Bu, o‘z navbatida, aholiga
qo‘shimcha qulayliklar yaratishga va biznes yuritish sharoitlarini yaxshilashga
xizmat qiladi.
Bugungi kunda, «Elektron hukumat»ning samarali unsurlari sifatida, 20dan
oshiq loyihalar amalga oshirildi. Ular sirasida:
380
Gov.uz O‘zbekiston Respublikasi Hukumat portali, u tashkilotlar,
shuningdek, yuridik shaxslar va jismoniy shaxslar o‘rtasidagi elektron-axborot
munosabatlari infratuzilmasining tizim tashkil etuvchi unsuri sanaladi. Har qanday
fuqaro yoki korxona, tashkilot, muassasa vakili bu yerdan O‘zbekiston davlat
hokimiyatining barcha unsurlari haqida to‘liq ma'lumot olishi, shuningdek,
bevosita gov.uz portali orqali u yoki bu hokimiyat organiga elektron shaklda
rasmiy so‘rov yuborishi mumkin. Bu portalda, shuningdek, Bazaviy interaktiv
davlat xizmatlari to‘liq reestri chop etilgan.
“Elektron hukumat” – axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini keng
qo`llash hisobiga tashkilotlar va fuqarolar tomonidan davlat xizmatlari hamda
davlat organlarining faoliyati natijalari to`g`risida axborot olish tezkorligi va
qulayligining sifat jihatdan yangi darajasini ta`minlovchi davlat loyihasi.
Aholi farovonligini yanada oshirish, mamlakatning iqtisobiy barqarorligini
mustahkamlashning
muhim
omili
sifatida
aloqa,
axborotlashtirish
va
telekommunikatsiya texnologiyalarini rivojlantirish O‘zbekiston hukumati
siyosatining ustuvor vazifalari qatoriga kiradi. Mazkur vazifaning mohiyati,
maqsadi va istiqboldagi rivoji O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan
2013 yilning 27 iyunida qabul qilingan O‘zbekiston Respublikasining Milliy
axborot-kommunikatsiya
tizimini
yanada
rivojlantirish
chora-tadbirlari
to‘g‘risidagi qarorida ham o‘z ifodasini topdi. Mazkur qarorga muvofiq, 2013-
2020 yillarda O‘zbekiston Respublikasida telekommunikatsiya texnologiyalari,
tarmoqlari va aloqa infratuzilmasini rivojlantirish dasturi tasdiqlandi.
Dasturning bosh maqsadi iqtisodiyotning barcha jabhalarida axborot-
kommunikatsiya texnologiyalarini joriy qilishni rivojlantirish, axborot resurslari,
tizimlari va tarmoqlarining yaratilishini jadallashtirish, shuningdek aholi va
tadbirkorlik sub’ektlariga ko‘rsatilayotgan interaktiv davlat xizmatlari soni va
sifatini yanada oshirishdan iborat.
2013-2020 yillarda O‘zbekiston Respublikasida telekommunikatsiya
texnologiyalari, tarmoqlari va aloqa infratuzilmasini rivojlantirish dasturini shartli
ravishda yana ikki dasturga bo‘lish mumkin. Birinchi dastur – O‘zbekiston
381
Respublikasi telekommunikatsiya texnologiyalari, tarmoq va infratuzilmasini
rivojlantirish bo‘lsa, ikkinchi dastur – “elektron hukumat” tizimining axborot
tizimlari va ma’lumotlar bazasi kompleksini yaratish.
Telekommunikatsiya
texnologiyalari,
tarmoq
va
infratuzilmasini
rivojlantirish dasturida keng polosali texnologiyalar yordamida simli va simsiz
aloqani, ma’lumotlar uzatish hamda ovozli trafik kommutatsiya markazlarini
yanada rivojlantirish, magistral telekommunikatsiya tarmoqlarini ta’mirlash va
kengaytirish, multimedia xizmatlarini ko‘rsatish uchun zarur infratuzilmani
yaratish vazifalari belgilab olingan.
Misol uchun, 2020 yigacha keng polosali optik aloqa tarmoqlarini
rivojlantirish va kengaytirish, undan so‘ng mamlakatning barcha hududlarida
EVDO, 3G, 4G LTE baza stansiyalarini o‘rnatish ishlarini olib borish
rejalashtirilgan. Korporativ sohalar uchun multimedia xizmatalrini ko‘rsatish
studiyalarini ishga tushirish, axborot-ma’lumotnoma markazlari, ma’lumotlarni
saqlash va qayta ishlash, keshlash markazlari faoliyatini takomillashtirish ko‘zda
tutilgan.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2013 yil 27 iyundagi PQ-1989-son
Qarori bilan O‘zbekiston Respublikasida “elektron hukumat” tizimini rivojlantirish
bo‘yicha quyidagi vazifalar belgilab olingan:
“Elektron hukumat” tizimining axborot tizimlari komplekslari va
ma’lumotlar bazalarini yaratish bo‘yicha chora-tadbirlar hamda loyihalar ro‘yxati
Kompleks dasturi tasdiqlangan.
Kompleks dastur – O‘zbekistonda “Elektron hukumat” tizimini joriy
etishning o‘ta muhim ahamiyatga ega bo‘lgan 22 ta loyiha va 6 ta tadbirlarni o‘z
ichiga oladi.
Milliy axborot-kommunikatsiya tizimini yanada rivojlantirishning Kompleks
dasturini amalga oshirishni muvofiqlashtiruvchi Respublika komissiyasi tashkil
qilingan.
Shu bilan birga Vazirlik qoshida 2 ta yirik “Elektron hukumat” tizimini
rivojlantirish markazi va Axborot xavfsizligini ta’minlash markazlarini tashkil
382
etish belgilangan.
O‘zbekistonda “Elektron hukumat” tizimini joriy etishning o‘ta muhim
ahamiyatga ega bo‘lgan loyihalarni amalga oshirish bo‘yicha grafiklar ishlab
chiqilgan. Mazkur grafiklarda loyihalarni amalga oshirish yuzasidan quyidagilarni
amalga oshirish belgilangan:
Dastlabki loyiha oldi tadqiqotlarni o‘tkazish, bunda interaktiv xizmatlar
bo‘yicha xalqaro tajribani o‘rganish, mavjud holatini o‘rganish, va takliflar ishlab
chiqish.
Loyihani amalga oshirish konsepsiyasini ishlab chiqish.
Dastlabki texnik iqtisodiy hisob-kitoblarni ishlab chiqish.
Dastlabki texnik iqtisodiy hisob-kitoblarni ekspertizadan o‘tkazish.
Texnik topshiriq ishlab chiqish.
Loyihani amalga oshiruvchini aniqlash bo‘yicha tanlovlar o‘tkazish.
Loyihani amalga oshirishdan iboratdir.
“Elektron hukumat” tizimini joriy qilishning istiqbolli rejalari doirasida
2014-2016 yillarda idoralararo integratsiyalashgan platformani yaratish loyihasi
amalga oshiriladi. Bu platforma barcha davlat organlari axborot tizimlarini
birlashtiradi, aholiga ma’lumot olish, ariza topshirish va boshqa xizmatlardan
foydalanish bo‘yicha idoralar o‘rtasida ma’lumot almashishga xizmat qiladi.
Davlat organlarining aholi va tadbirkorlik sub’ektlari bilan o‘zaro axborot
almashinuvlari, muloqotlari, shuningdek bir qator davlat xizmatlarini ko‘rsatish
2013 yilda ishga tushirilgan
Yagona portal
orqali amalga oshirilmoqda.
Dasturga muvofiq, “elektron hukumat” tizimi foydalanuvchilarini
identifikatsiya qilish maqsadida ochiq kalitlar bazasida Yagoan identifikatsiya
tizimini yaratish loyihasini tashkil qilish ko‘zda tutilgan.
Jismoniy va yuridik shaxslar, transport, kadastr, ko‘chmas mulk, ma’lumot
va klassifikatorlar jam qilingan milliy ma’lumotlar bazasi va reyestri, axborot
tizimlarini rivojlantirish “elektron hukumat”ni samarali etishning muhim bosqichi
hisoblanadi.
Shundan so‘ng, aholi va tadbirkorlarga davlat organlari xizmatlaridan
383
elektron shaklda foydalanish, davlat organlariga o‘z faoliyatlarini optimallashtirish,
samaradorligini oshirish imkoniyati yaratiladi.
2013-2020 yillarda O‘zbekiston Respublikasida telekommunikatsiya
texnologiyalari, tarmoqlari va aloqa infratuzilmasini rivojlantirish dasturi
O‘zbekistonda axborot jamiyatini yanada rivojlantirish, mamlakatning jahon
axborot makoniga yanada integratsiyalashuvida yangidan-yangi imkoniyatlarning
yaratilishida muhim huquqiy hujjat bo‘lib xizmat qiladi.
| 