5.2.1-ras m. E-hukumat arxitekturasi
Elektron hukumat: Texnologik tamoyillar.
Jahon tajribasida elektron hukumat tizimi quyidagi asosiy texnologik
tamoyillar poydevorida shakllangan: (shu jumladan O’zbekiston elektron hukumat
tizimi ham).
1) G2G (Government to Government) – Davlat–davlatga;
2) G2C (Government to Citizens) – Davlat fuqarolarga;
3) G2F (Government to Foreigners) – Davlat xorijliklarga;
4) G2B (Government to Business) – Davlat biznesga.
Ba’zi davlatlarning elektron hukumat tizimi shuningdek quyidagi
tarmoqlarga ham ega: G2S (Government to Science) – Davlat–Ilm-fanga; G2N
384
(Government to third sector) – Davlat-uchinchi sektor.
Endi mazkur yo’nalishlarni batafsil tahlil qilsak:
1) G2G (Government to Government) – Davlat–davlatga – bunda Davlat
boshqaruvi apparati ichki strukturalari, markaziy va mahalliy hokimiyatlar, turli
davlat idora, tashkilot va muassasalari orasidagi o’zaro munosabatlarda elektron
hukumat tizimini joriy etish, elektron hujjat aylanishi, davlat organlari
faoliyatining shaffofligi ortishi, doimiy monitoring va hisobot shakllari kabilar
amalga oshiriladi.
2) G2C (Government to Citizens) – Davlat fuqarolarga – bu tizimda esa,
fuqarolar, yagona davlat interaktiv xizmatlari portali orqali, o’zlarining davlat
organlariga ariza, shikoyat yoki taklif kabi murojaatlarini elektron tarzda
yuborishlari va ularga javob olishlari, turli xil davlat xizmatlaridan foydalanishlari,
ya’ni, masalan, rasmiy hujjatlarning elektron nusxalarini shakllantirib olishlari,
turli xil ma’lumotnoma, xabarnomalarni olishlari, shuningdek turli xil to’lovlar
bo’yicha tranzaksiyalarni on-layn usulda amalga oshirishlari mumkin bo'ladi.
3) G2F (Government to Foreigners) – Davlat xorijliklarga – bu tizimda,
Davlat va xorijlik shaxslar o’rtasida, milliy qonunchilik va xalqaro hujjatlarga
tayangan holda interaktiv xizmatlar ko’rsatilishi nazarda tutiladi. Masalan, viza
masalalari, investitsiyalar, ta’lim va turizm sohalariga oid xizmatlar ko’rsatilishi
nazarda tutiladi.
4) G2B (Government to Business) – Davlat biznesga – mazkur tizim esa,
yuridik shaxslar, ishbilarmonlar va tadbirkorlar uchun ruxsatnomalar olish, turli xil
rasmiy jarayonlarni interaktiv usulda soddalashtirilgan tarzda amalga oshirish,
shuningdek, davlat yig’imlari, to’lovlar va ho kazolarni on-layn amalga oshirish,
hisobotlar va rasmiy murojaatlarni on-layn yuborish imkonini berishi ko’zlanadi.
“Elektron hukumat” tizimi doirasida o`zaro munosobatning asosiy shakllari
quyidagilar hisoblanadi:
davlat organlarining aholi bilan o`zaro axborot munosoboti;
davlat organlarining tadbirkorlik sub`ektlari bilan o`zaro axborot
munisabati;
385
davlat organlarining o`zaro axborot munosabati.
“Elektron hukumat” tizimini shakllantirish samaradorligining muhim
ko`rsatkichlaridan biri bo`lib, interaktiv davlat xizmatlarini ko`rsatish va ulardan
foydalanish huquqini ta`minlash tartibiga muvofiq elektron ko`rinishdagi ustuvor
davlat xizmatlarini joriy etish hisoblanadi.
“Elektron hukumat” tizimi orqali amalga oshiriladigan interaktiv davlat
xizmatlari, yuqorida sanab o`tilgan yo`nalishlarga muvofiq guruhlangan bo`lishi
lozim.
O`zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo`mitasi – statistika sohasida
yaxlit statistik axborot tizimini yaratish va faoliyat yuritishiga yo`naltirilgan
yagona siyosatni amalga oshiruvchi davlat hokimiyatining ijro etuvchi organidir.
Davlat statistika organlarida axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan
foydalanishning asosiy maqsadi – statistik ishlab chiqarish jarayonlarini
avtomatlashtirishdir. Bunga, respublikada sodir bo`layotgan ijtimoiy -iqtisodiy
hodisalar, jarayonlar va ularning natijalari haqidagi statistika axborotlarini yig`ish,
qayta ishlash, to`plash, saqlash, umumlashtirish, tahlil qilish va chop etish kiradi.
Hozirgi vaqtda, tuman va shahar statistika bo`limlarini o`z ichiga olgan
Davlat statistika qo`mitasining korporativ axborot tarmog`i faoliyat yuritmoqda.
Davlat statistika organlarining barcha axborot resurslari, axborot tizimlari,
dasturiy-apparat
ta`minoti
va
telekommunikatsiya
vositalarini
o`zida
mujassamlashtirgan Davlat statistika qo`mitasining Yagona axborot tizimi
shakllantirilgan.
Davlat statistika qo`mitasiga yuklatilgan vazifalardan kelib chiqqan holda,
davlat statistika organlari tomonidan 14 ta xizmatlar taqdim etilmoqda, ulardan 10
tasi interaktiv ko`rinishda
http://www.stat.uz
rasmiy sayti orqali amalga
oshirilmoqda. Aholi va biznes uchun davlat xizmatlarini taqdim etishni
maqbullashtirish hamda ularning ochiqligi va sifatliligini oshirish bo`yicha
muntazam ravishda ishlar olib borilmoqda.
“Elektron hukumat” tizimida, asosiy ijtimoiy-iqtisodiy ko`rsatkichlar
bo`yicha statistik ma`lumotlarning samarali qayta ishlanishi va saqlanishini
386
ta`minlash, shuningdek hududiy joylashishidan qat`iy nazar, barcha darajadagi
boshqaruv organlari, yuridik va jismoniy shaxslarga axborotlarni o`z vaqtida va
to`liq taqdim etish mexanizmlarini yaratish ko`zda tutilmoqda. Shu munosabat
bilan, “Elektron hukumat” tizimini rivojlantirish uchun, davlat statistika
organlarida
AKTdan
keng
foydalanish
asosida
statistika
faoliyatining
samaradorligini oshirish, axborot-tahlil jarayonlari tizimini takomillashtirish
bo`yicha ishlar olib borilmoqda. Davlat statistika organlari, fuqarolar va
tashkilotlarning axborot jamiyati sharoitlarida faoliyat yuritishlariga imkon
beruvchi me`yoriy-huquqiy va uslubiy asoslar shakllantirilmoqda.
Interaktiv xizmatlarning rivojlanishi, ulardan foydalanishning soddaligi va
saytning har qanday tashrif buyuruvchis iga qulayligi, davlat statistika
organlarining ochiqligini, aholi va tadbirkorlik sub`ektlari bilan o`zaro
munosabatlari jarayonlari esa uni yanada shaffofligini ta`minlaydi.
O’zbekistonda Elektron hukumat tizimini shakllantirish va amaliyotga joriy
qilish borasidagi ilk portal bu – O’zbekiston Respublikasi Hukumati portali –
www.gov.uz
bazasida boshlangan edi. Hukumat portalining asosiy sahifasida, saytga
tashrif buyuruvchining e’tiboriga yaqqol tashlanadigan joyda alohida ajratib
ko’rsatilgan havola-tugmalar orqali taqdim etilgan. Bu, vazirliklar, idoralar va
boshqa davlat tashkilotlarining veb-saytlarida taqdim etilayotgan interaktiv
xizmatlarning yaxlit majmuasini tashkil qilib, zaruriy aloqa shakllari va
giperhavolalar b ilan ta’minlangan. Shuni alohida ta’kidlab o’tish kerakki, hukumat
portali –
www.gov.uz
dagi interaktiv davlat xizmatlari tizimi, Yagona Portal
(YDIXP)dagidan bir oz farq qiladi va u Interaktiv davlat xizmatlari uchun maxsus
alohida portal –
www.my.gov.uz
tashkillangan va samarali faoliyat olib borayotgan
bugungi kunda ham o’z funksional vazifalari hamda dolzarbligini saqlab
kelmoqda. 2012 yil so’ngida, ya’ni Yagona Portal hali mavjud bo’lmagan davrda,
Hukumat portalidagi interaktiv davlat xizmatlari soni 91 tani tashkil etar edi.
Hukumat portalidagi interaktiv davlat xizmatlari 27 ta tegishli bo’limlarga
ajratilgan bo’lib, ulardan 11 tasi fuqarolar va biznesga (G2C va G2B)
mo’ljallangan:
| 