Pedagogik texnologiya – bu tartiblashtirilgan harakatlar tizimi bo‘lib, uni
amalga oshirish pedagogik maqsadlarga kafolatlangan erishishga olib keladi.
(N.P.Talanchuk)
Quyidagi savollar va olimlar tomonidan o‘tkazilgan tajribalar o‘quvchilarda
tabiiy – ilmiy savodxonlik kompetensiyalarini rivojlantiradi.
SAVOL: Nima uchun ovqat paytida gaplashish tavsiya etilmaydi?
JAVOB: Odam gapirganda halqum usti tog‘ayi qizilo‘ngach yo‘lini yopib
qo‘yadi,
ovqat oshqozonga emas nafas yo‘liga o‘tadi, nafas olish buziladi.
Bariy tuzlari odamlar va hayvonlar uchun zaharli hisoblanadi. Ular
oshqozonga tushganda oshqozon yarasi va yurak kasalliklariga olib keladi.
Bariy
tuzlarining odam uchun zaharli dozasi 0,2 - 0,5 g ni tashkil qiladi. Ammo ovqat hazm
qilish organlarini rentgenologik tekshirishda bariy sulfat ishlatiladi. Bariy sulfat
ovqat hazm qilish traktining shilliq qavatini o‘rab oladi va ovqat hazm qilish trakti
shilliq qavatining mikrorelefini aniq ko‘rishni ta‘minlaydi, ovqat hazm qilish
traktining rentgenologik tekshiruvi paytida tasvirning kontrastini oshiradi. O‘n ikki
barmoqli ichak, oshqozon va qizilo‘ngachning maksimal
kontrastiga bariy sulfat
kiritilgandan so‘ng darhol erishiladi.
Savol.
1. Nima uchun inson tanasi bariy sulfatdan zaharlanmaydi?
2. Laboratoriya asbob-uskunalari (sulfat kislota, bariy xlorid, probirka,
shtativ) yordamida matnda keltirilgan moddani oling.
3. Bariy sulfatni bariy karbonat
bilan almashtira olasizmi, javobingizni
izohlang.
JAVOBLAR:
1. Bariy sulfat suvda erimaydi, shuning
uchun u organizm tomonidan
so‘rilmaydi.
2. BaCl
2
+ Na
2
SO
4
= BaSO
4
↓oq + 2NaCl
3. Mumkin emas. Chunki u kislotalar bilan reaksiyaga kirishadi.
Demak, bariy karbonat me’da shirasi – xlorid kislota bilan reaksiyaga
kirishadi. BaCO
3
+ HCl = BaCl
2
+ CO
2
+ H
2
O
Natijada, oshqozonda zaharli bo‘lgan eruvchan bariy tuzi hosil bo‘ladi.
Shuning uchun rentgenologik tekshirishda BaSO4 dan foydalaniladi.
XVII asrda italiyalik shifokor Franchesko Redi 3 ta shisha idish olib, ularga
go‘sht bo‘laklarini joyladi.
Savol:
1. Nima uchun birinchi idishga pashsha hosil bo‘ldi? Idishdagi qurt qayerdan
paydo bo‘ldi?
2. Ikkinchi va uchinchi idishlarda nimaga pashsha hosil bo‘lmadi?
Fikringizni izohlab bering.
