Bu ta’rif professor N.S. Polevoy tomonidan taklif qilingan

yorlash va qayta tayyorlashning nazariy va uslubiy muammolarini 
ishlab chiqish, yangi huquq ixtisosligi — «huquqiy informatika» 
bo'yicha yosh mutaxassislar korpusini shakllantirish.
Bugungi kunda huquqiy informatikani ilmiy tadqiqotlarning o'z 
predmeti, vazifalari va tadqiqot usullariga ega bo'lgan istiqbolli va 
tez rivojlanayotgan yo'nalishi sifatida ko'zdan kechirish mumkin. 
Informatika qoidalari va xulosalarini yuristlar yuridik tushuncha va 
kategoriyalar nuqtai nazaridan idrok etishlari lozim.
Huquqiy informatika fani nisbatan yaqinda paydo bo'lganiga 
qaramay, O'zbekistonning huquq sohasini axborotlashtirish bo­
rasidagi davlat siyosatini amalga oshirishda jiddiy yutuqlami qo'lga 
kiritdi. Ular jumlasiga: respublika huquqiy axborot markazlari va 
tizimlarining tashkil etilishi; axborot va axborotlashtirish haqidagi 
qonun hujjatlarining chiqarilishi; bilim tizimlarining yaratilishi; matem- 
atika va informatika kurslarining kiritilishi; informatika sohasida 
xalqaro miqyosga chiqilishi kiradi.
«Informatika huquqi» (yoki kompyuter huquqi) tushunchasi ad- 
abiyotlarda nisbatan yaqinda, jamiyatda hisoblash texnikasi va 
informatikaning jadal rivojlanishi natijasida paydo bo'ldi. U axborot­
larni to'plash, qayta ishlash va ulardan foydalanishni amalga 
oshiruvchi hisoblash tizimlaridan (hisoblash markazlari, xizmatlari, 
axborot-qidirish tizimlari va boshqalar) foydalanish jarayonida ijti­
moiy munosabatlarni huquqiy tartibga solishga bevosita taalluqli- 
dir. O'zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi doirasida infor­
matika kodeksini va jamiyatdagi hisoblash tizimlarining ishini op- 
timallashtirishga yo'naltirilgan boshqa huquqiy hujjatlarni ishlab 
chiqish bo'yicha tadqiqotlar olib borilmoqda. Bizning nazarimizda, 
informatika huquqi yoki kompyuter huquqiga hozirgi ko'rinishida 
huquqiy informatikaning aspekti sifatida qaralishi mumkin. Ammo 
istiqbolda bu bilim sohasi huquqiy informatikadan ajralib chiqishi 
va yurisprudensiyaning mustaqil yo'nalishini tashkil etishi mumkin.
Binobarin, huquqiy informatika mustaqil bilim sohasi sifatida 
huquq, huquq tizimi va umuman yuridik faoliyatga axborot nuqtai 
nazaridan, yaxlit huquqiy-axborot tuzilmalari sifatida qaraydi va 
o'rganadi.
Huquqiy hodisalar va jarayonlarga informatsion yondashuvdan 
hamda huquqni rivojlantirishning asosiy aspektlaridan kelib chiqib, 
huquqiy informatika fanining predmeti doirasida huquqiy voqelikni
www.ziyouz.com kutubxonasi

axborotlashtirish bilan bevosita bog'liq bo'lgan vazifalarning ikki 
turkumini ajratish mumkin.
Birinchi turkumga nazariy vazifalar: informatikaning predmeti, 
metodlari va nazariy g'oyalarini aniqlashtirish; huquqning izchil 
axborot konsepsiyasini, ya’ni huquqning informatsion tabiati ha­
qidagi ta’limotni ishlab chiqish; jamiyatdagi huquq tizimi, uning 
kichik tizimlari va elementlarining axborot aspektlarini o'rganish; 
jamiyatda huquqiy-axborot ta’siri ko'rsatishning samarali tuzilma 
va modellarini ishlab chiqish; huquqiy axborot nazariyasini yara­
tish; huquq normalari va huquqiy tartibga solishning informatsion 
tabiatini o'rganishda qo'llanishi mumkin bo'lgan kompyuter texni- 
kasi va dasturiy vositalarclan foydalanishning metodik asoslarini 
ishlab chiqish; huquq sohasida informatsion modellashtirishning 
nazariy asoslarini ishlab chiqish va boshqa shunga o'xshash 
vazifalar kiradi.
Ikkinchi turkumga amaliy xususiyatga ega bo'lgan vazifalar 
kiradi. Bular awalam bor har xil axborot texnikasidan keng foy­
dalanish asosida yuristlarning amaliy faoliyatini takomillashtirish 
vazifalari, shu jumladan yuridik firmalar, markazlar, agentliklar va 
uyushmalaming ishida kompyuter texnikasidan foydalanilishini op- 
timallashtirish vazifalaridir. Korxona, birja, kompaniya va banklam- 
ing yuridik xizmatlari faoliyatida kompyuterlar va boshqa texnika- 
dan foydalanilishini takomillashtirish; amaliy axborot-qidirish tizim­
larining ishini yo'lga qo'yish; huquq ijodkorligida va qonun hujjat- 
larini tartiblashda, huquqni muhofaza qilish organlari xodimlarining 
ishida va huquqiy targ'ibotda shaxsiy kompyuterlardan foydalan­
ish; hozirgi zamon informatikasi uchun qonun hujjatlarini ishlab 
chiqish vazifalarini ham shular qatoriga kiritish mumkin.
Bilimning boshqa ko'pgina sohalari singari, huquqiy informatika 
fan sifatida huquqiy axborotlar milliy tizimini tashkil etish vazi­
falarini, huquq va davlat tizimlari hamda siyosiy tizimni axborot­
lashtirish sohasidagi davlat siyosatini, yagona axborot maydoni 
tushunchasini, umumiy va huquqiy axborot tushunchasini, huquq 
ijodkorligi va huquqni qo'llash sohasi, kriminalistika va sud ek­
spertizasi, sotsiologik tadqiqotlar va boshqa sohalarda foydalan­
ish yo'llari va vazifalarini o'rganish metodologiyasi va usullarini o'z 
ichiga oladi va o'rganadi.
Huquqiy informatika, davlat va huquq nazariyasida hamda 
umumiy, “katta informatika’da o'z ildizlariga ega bo'lgan holda,
www.ziyouz.com kutubxonasi

huquqqa va yuridik faoliyatning barcha sohalariga mustaqil yon- 
dashadi; u huquq va huquqiy mexanizmlar sohasidagi umumiy va 
muayyan axborot muammolari va vazifalarini tadqiq qiladi.
Huquqiy informatika ma’lum huquqiy tizimlar, hodisalar va jaray- 
onlami yangi nuqtai nazardan - umumlashtirilgan axborot pozitsi- 
yalari nuqtai nazaridan o'rganish, ularni yaxlit bir butun axborot 
tuzilmasi ko'rinishida tasawur qilish imkonini beradi.
Huquqiy informatikaning ilmiy maqomi va sohasiga aniqliklar 
kiritib borilmoqda. Huquqiy informatika hali mustaqil fan shakliga 
kirgani yo'q. U nisbatan quyi pog'onada - fanlararo bilim sohasi 
pog'onasida turadi.
Huquqiy informatikani qator turdosh ilmiy yo'nalishlardan far- 
qlay bilish zarur. Biroq bu uning ilmiy va amaliy ahamiyatini 
kamaytirmaydi. Chunonchi, huquqiy informatikani «Axborot huqu­
qi» kursidan chegaralash lozim. Bu kursning vazifasi axborot va 
axborotlashtirishga doir qonun hujjatlarini o'rganishdan iborat. 
Mustaqil axborot fani - «Kompyuter savodxonligi kursi» o'rta 
maktab o'quv fanlari qatoriga kiritilgan va mamlakatning barcha 
oliy o'quv yurtlarida, shu jumladan yuridik o'quv yurtlarida ham 
o'qitiladi.

Download 6,82 Mb.