Ikkinchidan,
an’anaviy o’qitish tizimi yozma va og’zaki so’zlarga tayanib ish
ko’rishi tufayli “Axborotli o’qitish” sifatida tavsiflanib, o’qituvchi faoliyati birgina
o’quv jarayonining tashkilotchisi sifatida emas, balki nufuzli bilimlar manbaiga
aylanib qolganligi;
Uchinchidan,
fan-texnika taraqqiyotining o’ta rivojlanishi natijasida axborotlarning
keskin ko’payib borayotganligi va ularni yoshlarga bildirish uchun vaqtning
chegaralanganligi;
To’rtinchidan,
kishilik jamiyati o’z taraqqiyotining shu kundagi bosqichida nazariy
va empirik bilimlarga asoslangan tafakkurdan tobora foydali natijaga ega bo’lgan,
aniq yakunga asoslangan texnik tafakkurga o’tib borayotganligi;
Beshinchidan,
yoshlarni hayotga mukammal tayyorlash talabi ularga eng ilg’or
bilim berish usuli hisoblangan obyektiv borliqqa tizimli yondashuv tamoyilidan
foydalanishni talab qilishidadir!
Pedagogik texnologiya yuqorida sanab o’tilgan beshta sababiy shartlarning
barcha talablariga javob beradigan ta’limiy tadbirdir. Ta’lim texnologiyalarini ishlab
chiqish va amalga oshirish ilmiy muammo sifatida maxsus tadqiqotlar olib borishni
ko’zda tutadi. Shuni aytish joizki, ta’lim texnologiyalari pedagogika ilmining
tadqiqot obyekti sifatida, aniq fanlarni o’qitish uslubi bo’libgina qolmay, ijtimoiy
fanlarni o’qitishga ham yangicha yondashuv sifatida qayd qilinishi lozim.
Jamiyatimiz jadallik bilan taraqqiy etib, iqtisodiy va siyosiy mavqiy kundan-kunga
ortib bormoqda. O’zbekiston olimlari xorijiy mamlakatlar bilan iqtisodiy, ijtimoiy,
siyosiy va ilmiy-ma’rifiy sohalardа aloqalar o’rnatdilar. Natijada yurtimizga ilg’or
va samarali texnologiyalar kirib kela boshladi. Shular qatori jahondagi progressiv
pedagogik texnologiya degan tushunchalar ham kirib keldi. Ma’rifatli va rivojlangan
mamlakatlarda muvaffaqiyat bilan qo’llanib kelayotgan pedagogik texnologiyalarni
o’rganib, xalqimizning milliy pedagogika an’analaridan hamda ta’lim sohasining
shu kundagi xolatidan kelib chiqqan holda pedagogik texnologiyasini yaratish
14
lozim.
Texnologiya, deganda, subyekt tomonidan obyektga kursatilgan ta’sir
natijasida subektni sifat o’zgarishiga olib keluvchi jarayon tushuniladi. Texnologiya
har doim zaruriy vositalar va sharoitlardan foydalanib, obyektga yunaltirilgan
maqsadli
amallarni
muayyan
ketma-ketlikda
bajarishni
kuzda
tutadi.
Ushbu tushunchalarni o’quv jarayoniga ko’chiradigan bo’lsak, o’qituvchining
o’qitish vositalari yordamida ta’lim oluvchilarga muayyan sharoitlarda ko’rsatgan
tizimli ta’siri natijasida ularda jamiyat uchun zarur bo’lgan va oldindan belgilangan
ijtimoiy sifatlarni intensiv tarzda shakllantiruvchi ijtimoiy hodisa, deb ta’riflash
mumkin.
Pedagogik texnologiyani o’quv jarayoniga olib kirish zaruriyatini
V.P.Bespalko quyidagicha izohlaydi: “Pedagogik texnalogiya -bu o’qituvchi
mahoratiga bog’liq bo’lmagan holda pedagogik muvaffaqiyatni kafolatlay oladigan
ta’lim oluvchi shaxsini shakllantirish jarayoni loyihasidir”. Rossiya olimlaridan
V.M.Monaxov: “Pedagogik texnalogiya-avvaldan rejalashtirilgan natijalarga olib
boruvchi va bajarilishi shart bo’lgan tartibli amallar tizimidir”,- degan qisqacha
ta’rifni bera turib, uning asosiy xususiyatlariga e’tiborni qaratadi. “Pedagogik
texnalogiya-o’quv jarayonini texnologiyalashtirib, uning qayta tiklanuvchanligini
hamda pedagogik jarayon turg’unligini oshirib, bu jarayon ijrochisining subyektiv
xususiyatlaridan uni ozod qiladi”,-deydi. M.V Klarin fikricha, pedagogik
texnalogiya-o’quv jarayoniga texnologik yondoshgan holda, oldindan belgilab
olingan maqsad ko’rsatkichlaridan kelib chiqib o’quv jarayonini loyixalashdir.
O’zbekistonlik
pedagog
olimlar
B.L.Farberman,
N.Saidaxmedov
va
М.Ochilovlarning fikricha pedagogik texnologiyaga quyidagicha ta’rif berish
mumkun: pedagogik texnalogiya ta’lim jarayoniga yangicha yondashuv bo’lib,
pedagogikada ijtimoiy-muxandislik ong ifodasidir. U pedagogik jarayonni texnika
imkoniyatlari va insonning texnikaviy tafakkuri asosida standart holga solib, uning
pedagogik texnalogiya loyihasini tuzib chiqish bilan bog’liq ijtimoiy hodisadek.
Pedagogik texnologiyaning asosiy tushunchasi, so’zsiz, o’quv jarayoniga tizim
sifatida yondashishdir. bunda ta’lim-tarbiyada ishtirok etuvchi barcha narsa va
15
hodisalar o’zaro funksional bog’liqlikda bo’lib, bir butunlikni, ya’ni pedagogik
jarayon tizimini tashkil qiladi. pedagogik jarayon tizimining muayyan bir vaqt
mobaynida bosqichma-bosqich amalga oshirilishi pedagogik texnologiya deyiladi.
|
