Auditor sharhning tavsifi, muddati va hajmini belgilashda amal qiladigan jabhalar

331 
- sub’ektning amaliyoti va buxgalteriya hisobi tamoyillari to’g’risida 
so’rovnoma o’tkazish; 
- operatsiyalarni aks etish, turkumlash va umumlashtirish, moliyaviy 
hisobotda aks etish va moliyaviy hisobotni tayyorlash uchun ma’lumotni to’plash 
bo’yicha sub’ektning muolajalariga taalluqli so’rovnomalarni o’tkazish; 
- moliyaviy hisobotdagi barcha muhim tasdiqlar bo’yicha so’rovnomalar 
o’tkazish; 
- g’ayriodatiy tuyulgan o’zaro munosabatlar va alohida moddalarni aniqlash 
uchun ishlab chiqilgan tahliliy muolajalar. Bunday muolajalar quyidagilardan 
iborat bo’ladi: 
a) moliyaviy hisobotni o’tgan davrlar bo’yicha moliyaviy hisobot bilan 
solishtirish; 
b) moliyaviy hisobotni kutilayotgan natijalar va moliyaviy holat bilan 
solishtirish; 
v) sub’ekt tajribasi yoki tarmoq me’yorlariga asoslangan bashorat qilingan 
namunaga muvofiq kutilayotgan moliyaviy hisobot elementlarining o’zaro 
bog’liqligini o’rganish. 
Ushbu muolajalardan foydalanishda, auditor o’tgan davrlarda buxgalteriya 
tuzatishlarini talab qilgan jabhalar turini ko’rib chiqishi lozim.: 
aktsiyadorlar, direktorlar kengashi, direktorlar kengashi qo’mitalarining 
majlislarida va moliyaviy hisobotga ta’sir ko’rsatishi mumkin bo’lgan boshqa 
majlislarda qabul qilingan choralar yuzasidan so’rovnomalar o’tkazish; 
auditorning e’tiborini jalb etgan ma’lumot asosida moliyaviy hisobot qayd 
etilgan buxgalteriya hisobining asosiga muvofiqligini ko’rib chiqish uchun 
moliyaviy hisobot bilan tanishish; 
sub’ekt tarkibiy qismlari moliyaviy hisobotining auditi yoki sharhi uchun 
jalb qilingan boshqa auditorlardan, agar bundaylar mavjud bo’lsa, lozim bo’lgan 
taqdirda hisobotlarni olish; 
moliyaviy masalalar va buxgalteriya hisobi masalalari bo’yicha mas’uliyatga 
ega bo’lgan shaxslardan quyidagilar yuzasidan so’rovnoma o’tkazish, masalan: 

332 
- barcha operatsiyalar aks etilganligi; 
- moliyaviy hisobot qayd etilgan buxgalteriya hisobining asosida 
tayyorlanganligi; 
- sub’ekt biznesida, buxgalteriya hisobining amaliyoti va tamoyillaridagi 
o’zgarishlar; 
- yuqorida qayd etilgan muolajalarni qo’llash paytida savollar vujudga 
kelishiga sabab bo’lgan jabhalar; 
sub’ekt rahbariyatidan, lozim bo’lgan taqdirda, yozma ravishda taqdimotlar 
olish. 
Sharh bo’yicha har bir kelishuvda taklif etilgan muolajalarning barchasi 
qo’llanilmaganidek, ushbu ro’yxatni to’liq deb hisoblab bo’lmaydi. 
Auditor moliyaviy hisobotga tuzatishlar kiritish yoki yoritishlarni talab 
qilishi mumkin bo’lgan, moliyaviy hisobot tayyorlangan sanadan keyingi hodisalar 
to’g’risida so’rovnoma o’tkazishi lozim. Auditor sharh bo’yicha hisobot 
tayyorlangan sanadan keyin sodir etiladigan hodisalarni aniqlash yuzasidan 
muolajalar bajarilishiga hech qanday mas’ulitga ega bo’lmaydi. Agar auditorda 
sharhlangan ma’lumot muhim buzilib ko’rsatilishi mukin degan hisoblashga sabab 
bo’lsa, auditor salbiy ishonch bildirish yoki modifikatsiyalashtirilgan hisobot talab 
qilinishini tasdiqlashga imkoniyat yaratadigan qo’shimcha yoki kengroq 
muolajalarni bajarishi lozim. 
Sharh bo’yicha hisobot salbiy ishonchning aniq yozma ravishda ifodasiga 
ega bo’lishi lozim. Auditor salbiy ishonch bildirish uchun asos bo’ladigan olingan 
dalillar bo’yicha xulosalarni sharhlashi va ularga baho berishi lozim. Bajarilgan ish 
asosida, auditor sharh paytida olingan qandaydir ma’lumot moliyaviy hisobotni 
taqdim etish bo’yicha kontseptual asosga muvofiq moliyaviy hisobot haqiqiy va 
to’g’ri aks etayotganligini (yoki “barcha muhim jabhalar bo’yicha haqiqiy taqdim 
etilgan”) ko’rsatayotganligiga baho berishi lozim. 
Moliyaviy 
hisobotning 
sharhi 
bo’yicha 
hisobot, 
o’quvchida 
(foydalanuvchida) bajarilgan ish tavsifini tushunish uchun imkoniyat yaratish va 

333 
audit o’tkazilmaganligini va, shu sababli, audit bo’yicha fikr bildirimaganligini 
aniq tushuntirish maqsadida, kelishuv ko’lamini yoritadi. 
Moliyaviy hisobotning sharhi bo’yicha hisobot odatda quyidagi tartibda 
joylashtirilgan quyidagi asosiy elementlardan iborat bo’lishi lozim: 
(a) sarlavha; 
(b) oluvchi; 
(v) quyidagilardan iborat kirish bandi: 
(i) sharhi o’tkazilgan moliyaviy hisobotni solishtirish; 
(ii) sub’ekt rahbariyatining va auditorning mas’uliyatini ta’kidlash. 
(g) quyidagilardan iborat sharh tavsifini yorituvchi band-qo’lam: 
(i) sharhlash bo’yicha kelishuvga qo’llaniladigan auditning xalqaro 
standartiga yoki tegishli milliy standartlarga yoki amaliyotga sharhlanish; 
(ii) sharh asosan so’rovnomalar o’tkazish va tahliliy muolajalar bilan 
cheklanishini ta’kidlash; 
(iii) audit o’tkazilmaganligi, bajarilgan muolajalar auditga nisbatan 
ishonchning kam darajasini taqdim etishini va audit bo’yicha fikr bildirilmasligini 
ta’kidlash. 
(d) salbiy ishonch to’g’risida ta’kidlash; 
(e) hisobot sanasi; 
(j) auditorning manzili; 
(z)auditorning imzosi. 
Sharh bo’yicha hisobot quyidagilarni bajarishi lozim:
(a) sharhga asoslanib, belgilangan moliyaviy hisobotni taqdim etish bo’yicha 
kontseptual asosga muvofiq, moliyaviy hisobot to’g’ri va ishonchli aks etmaydi 
(yoki “barcha asosiy jabhalar bo’yicha to’g’ri haqqoniy etilmagan”) deb hisoblash 
uchun hech narsa auditorning e’tiborini jalb qilmaganligini tasdiqlash (salbiy 
ishonch); yoki 
(b) agar masalalar auditorning e’tiborini jalb qilsa, belgilangan moliyaviy 
hisobotni taqdim etish bo’yicha kontseptual asosga muvofiq, moliyaviy hisobot 
to’g’ri va ishonchli aks etishini (yoki “barcha asosiy jabhalar bo’yicha haqqoniy 

334 
taqdim etilgan”) yomonlashtiradigan masalalarni jumladan, agar amaliyotda buni 
amalga oshirib bo’lsa, moliyaviy hisobotga taxminiy ta’sirining miqdori 
aniqlanishini yoritish va: 
(i) yoki taqdim etilgan salbiy ishonch bo’yicha izohni shakllantirish; yoki 
(ii) bunday holatning moliyaviy hisobotga ta’siri shunchalik muhim va 
chuqurki, auditor izoh moliyaviy hisobotning noto’g’ri ko’rsatilgan yoki to’liq 
bo’lmagan tavsifini yoritish uchun mos emas degan xulosa chiqaradi va moliyaviy 
hisobot belgilangan moliyaviy hisobotni taqdim etish bo’yicha kontseptual asosga 
muvofiq, moliyaviy hisobot to’g’ri va ishonchli aks etmagan (yoki “barcha asosiy 
jabhalar bo’yicha haqqoniy taqdim etilmagan”) deb ta’kidlaydi; yoki 
(v) ko’lam muhim cheklanganda ushbu cheklovlarni yoritish va: 
(i) agar ushbu cheklov bo’lmagan taqdirda zarur deb aniqlanishi mumkin 
bo’lgan moliyaviy hisobotning ehtimoliy tuzatishlari yuzasidan taqdim etilgan 
salbiy ishonch bo’yicha izoh bildirish; yoki 
cheklovlarning taxmin qilinayotgan ta’siri shunchalik ahamiyatli va chuqrki, 
auditor ishonchning qandaydir dara-jasini taqdim etish mumkin emasligi 
to’g’risida xulosa chiqargan taqdirda, hech qanday ishonch bildirmaslik. 
(ii) Auditor sharh bo’yicha hisobotga, hisobot sanasigacha sodir etilgan 
hodisalarga taalluqli muolajalardan iborat sharh yakunlangan kundagi sanani 
qo’yishi lozim. Shunga qaramasdan, auditor sub’ekt rahbariyati tomonidan 
tayyorlangan va taqdim etilgan moliyaviy hisobot bo’yicha hisobot taqdim etish 
yuzasidan mas’uliyatga ega bo’lganligi munosabati bilan, auditor sharh bo’yicha 
hisobotga sub’ekt rahbariyati tomonidan moliyaviy hisobot tasdiqlangan sanadan 
oldingi sana qo’yishi mumkin emas. 

Download 2,41 Mb.