Ta'limda raqamli texnologiyalarni tadbiq etishning zamonaviy tendensiyalari va rivojlanish omillari
www.pedagoglar.org
29-to’plam mart 2024
311
4.
Taqqoslash
kontseptsiyasining
qo‘llanishi
buxgalteriya
balansida aktiv va majburiyatlarni
belgilamaydigan moddalar
bo‘lishiga yo‘l qo‘ymaydi.
Bizning fikrimizcha, hisoblash tamoyilini 3 ta asosiy tarkibiy qismga bo‘lish
mumkin: xarajatlarni aniqlash tamoyili, daromadlarning
xarajatlarga mos kelishi
tamoyili, qayd qilish tamoyili. Xarajatlarni aniqlash tamoyilining ma’nosi shundan
iboratki, xarid qilingan aktivlarga to‘langan pul va uning ekvivalentlari o‘z holicha
xarajat
hisoblanmaydi, balki o‘sha mablag‘larni to‘lash majburiyatlarining vujudga
kelishi xarajat bo‘lib hisoblanadi. Daromadlarni qayd qilish tamoyili ular qaysi hisobot
davrida ro‘y bergan bo‘lsa, ular uchun pul mablag‘larini
haqiqatda kelib tushgan
vaqtidan qat’iy nazar, ularni o‘sha hisobot davrida tan olinishini bildiradi.
Uzoq muddatli aktivlarning bir qism obyektlarida ikki xil ehtiyotkorlik
kontseptsiyalari mavjud:
dinamik buxgalteriya hisobi nuqtai nazaridan ehtiyotkorlik tamoyili,
bunda
uzoq muddatli moddiy aktivlarning faqat sotish yoki boshqa sabablar bilan tashlab
chiqib ketish holatidagi real qiymatini aniqlash ko‘zda tutiladi;
statik buxgalteriya hisobi nuqtai nazaridan ehtiyotkorlik kontseptsiyasi-bu hali
sotilmagan uzoq muddatli aktivlarning potentsial zararini e’tiborga olishni ko‘zda
tutadi;
Statik kontseptsiya amaldagi buxgalteriya hisobotlarida to‘liq qo‘llanilmaydi.
Lekin ehtiyotkorlik tamoyili uni amalda qo‘llash imkonini beradi.
Uzoq muddatli aktivlarni sotib olish paytida korxonaning bir martalik katta
xarajatlari vujudga keladi. Ushbu xarajatlar pul mablag‘larini to‘lash,
debitorlik
qarzlarining vujudga kelishi, boshqa aktivlarga almashtirish orqali amalga oshirilishi
mumkin. Ko‘rsatilgan xarajatlar korxonaning uzoq muddatli aktivlari qiymatini
oshirishi hamda joriy yoki kelajak davr xarajatlariga tegishli bo‘lishi mumkin. Shuning
uchun yuqoridagi xarajatlarni joriy, kelgusi davr va kapitallashgan xarajatlarga ajratish
juda muhim. Shunday qilib, uzoq muddatli
aktivlarni sotib olganda, sotib olish
