14-MAVZU. SUDDA FUQAROLIK ISHLARINI QO‘ZG‘ATISH
Tayanch iboralar: sudga ariza berish tartibi, da’vo arizasi, ariza va shikoyatlarga ko‘yilgan talablar, ularning tuzilishi, mazmuni va unga rioya qilmaslik oqibatlari, arizani qabul qilishni rad qilish asoslari va uni rasmiylashtirish tartibi, arizani harakatsiz qoldirish, fuqarolik ishlarini ko‘zg‘atishning huquqiy okibatlari.
Dars o‘tish vositalari: mavzu nazariy ahamiyat kasb etishi bilan uni asosan ma’ruza tarzida O‘zbeksiton Respublikasi Prezidenti tomonidan sud -huquq sohasini isloh qilishga qaratilgan vazifalari hamda Oliy sudning Plenum qarorlarining - normalarini sharhlash orqali yoritiladi hamda zaruratga qarab savol-javoblar uyushtiriladi.
Dars o‘tish usullari: darsning mohiyatini ijtimoiy-gumanitar fanlar yutuqlaridan foydalangan holda yorqin tahlil qilish va seminarda har bir talabaning fikrini eshitish bilan yakunlanadi.
Sudda fuqarolik ishini qo‘zg‘atish yuqorida qayd qilib o‘tkanimizdek fuqaroning buzilgan yoki nizlashayotgan huquqlarini tiklash uchun yoki ularni himoya qilish uchun fuqarolik sudlariga murojaat qilishi tushun iladi.
FPKning 5-moddasida suda fuqarolik ishini qo‘zg‘atishga asos bo‘lgan sub’ektlarning huquqlari belgilangan. Unga ko‘ra sud qo‘yijddagi fuqarolik ishini qo‘zg‘atishi mumkin:
1. o‘zining huquqi yoki qonun bilan qo‘riqlanayotgan manfaatini himoya qilishni so‘rab murojaat qilgan shaxsning arizasi bo‘yicha:
2. prokurorning arizasi bo‘yicha:
3. agar davlat boshqaruvi organlari, tashkilotlar va ayrim fuqarolar qonunga muvofiq boshqa shaxslarning huquqlari va qonun bilan qo‘riqlanadigan manfaatlarini himoya qilish uchun sudga murojaat etishga haqli bo‘lsalar, ularning bergan arizalari bo‘yicha fuqarolik ishlari qo‘zg‘atilishi mumkinligi belgilangan.
Bundan tashqari fuqarolik sudida ish qo‘zg‘atishning protsessual tartib qoidalari FPK ning 148-157-moddalari asosida amalga oshiriladi.
Qonun hujjatlarga muvofiq fuqarolik sudida ishlar da’vo tartibida, shikoyat tartibida va ariza tartibida qo‘zg‘atiladi.
Sudda fuqarolik ishini qo‘zg‘atish uchun eng asosiy hujjat bu da’vo arizasi hisoblanadi. Ushbu da’vo arizasining mazmuni FPKning 149-moddasida belgilangan talablar asosida topshirilishi kerak. Fuqarolik sudlariga da’vo arizalari javobgarning soniga mutanosib ravishda beriladi. Ayrim holatlarda sudya ishning murakkabligiga va uning mazmuniga qarab FPKning 150- moddasiga muvofiq da’vogarning arizasiga ilova qilingan hujjatlarning nusxalarini javobgarning soniga qarab ko‘rsatilishiga majbur qilishi ham mumkin.
Da’vo arizasida qo‘yidagi ma’lumotlar ko‘rsatilishi lozim:
- ariza berilayotgan sudning nomi;
- da’vogarning nomi, yashash joyi vakilning nomi va uning yashash joyi agar ariza vakil tomonidan berilgan bo‘lsa;
- javobgarning nomi;
- da’vogarning talabi;
- agar da’voni baholash lozim bo‘lsa uning bahosi;
- da’vogar o‘zining talablariga asos qilib ko‘rsatayotgan holatlar va bu holatlarni tasdiqlaydigan dalillar;
- arizaga ilova qilingan hujjatlarning ro‘yxati.
Fuqarolik sudlarida sudya ishni qo‘zg‘atish masalasini ko‘radi va bu haqda o‘zining ajrimini chiqaradi. Shuningdek sudya ayrim holatlarda arizani qabul qilishni rad etishi ham mumkin. Agarda ariza suda ko‘rishga tegishli bo‘lmasa, sudning aynan taraflar o‘rtasida, aynan bir turdagi bir narsa bo‘yicha chiqqan nizo chiqqan bo‘lsa qonuniy kuchga kitrgan hal qiluv qarorini yoki da’vogarning arz qilgan talablaridan voz kechganligini qabul qilsa yoki taraflarning keliShuv bitimini tasdiqlash to‘g‘risidagi ajrimi mavjud bo‘lsa, va boshqa shunga o‘xshash holatlar bo‘lsa sud fuqarollik ishini qo‘zg‘atmasligi mumkin. Ushbu holatlar FPK ning 152- moddasida ko‘rsatib o‘tilgan.
| 