Nazorat-maslahatchi auditorlik tizimining tarkibi

1-strategiya			2-strategiya
Doimiy	xizmat	ko’rsatish	Bir-birga xizmat ko’rsatish

“NAZORAT MASLAHATCHI AUDITORLIK TIZIMLARI VA AUDIT ISH SIFATI NAZORATI” MAVZUSI BO’YICHA TAQDIMOT

• 
  Nazorat-maslahatchi auditorlik tizimlarini
  

• 
  Tashqi auditning maslahat berish funktsiyalari.
  
• 
  Maslahat beruvchi va nazorat auditining
  

• 
  Nazorat-maslahatchi auditorlik tizimlarini tashkil qilish variantlari va jarayonlarini modellashtirish.
  
• 
  Auditorlar ish sifatini nazorat qilish tizimi va
  

• 
  Nazorat maslahatchi auditorlik tizimlari (NMAT) auditorlik
  

• 
  - buxgalteriya hisobi qo’lda yuritiladigan ob’ektlar;
  
• 
  - buxgalteriya hisobi kompyuterlar qo’llab yuritiladigan ob’ektlar.
  
• 
  Bu erda, kompyuter fayllarining mazmunini tashkil qiluvchi birlamchi buxgalteriya hujjatlarining asosiy qismi qayta ishlanadi. Bu holatda NMAT mijozning fayllaridan foydalanishi mumkin. Bu esa, o’z navbatida, auditni bajarish uchun qilinayotgan xarajatlarning qisqarishiga, uning aniqligi va operativligini oshirishga imkon beradi.
  

• 
  Funktsional qism - bu iqtisodiy-matematik va iqtisodiy-tashkiliy modellar hamda uslublar, auditni amalga oshirish uslubiyoti va usullarining majmuasidir. Ta’minlovchi qism esa birinchi qismda ko’rsatilgan audit jarayonini avtomatlashtirish uchun qaratilgan bo’lib, axborot, dasturiy, texnikaviy va boshqa ta’minotdan tashkil topadi.
  

• 
  Boshlang’ich ma’lumotlarni kiritish uchun talab qilib qilinadigan xarajatlar ko’p hollarda NMATlarni tashkil qilish strategiyasini tanlashda hal qiluvchi ko’rsatkich bo’lib hisoblanadi. Biz bu xarajatlarni qisqartirishga ikki yo’l bilan erishish mumkin, deb hisoblaymiz:
  
• 
  1. Buxgalterlik ma’nodagi boshlang’ich ma’lumotlarni kiritishdan butunlay yoki qisman voz kechish va testli qoidalar bilan beriladigan «ha», «yo’q» turda
  

• 
  2. Mijozning analitik va sintetik hisoblaridagi barcha moliyaviy xo’jalik muomalalari aks etgan birlamchi ma’lumotiga tayanib.
  

• 
  Konsultativ-maslahatchi audit vazifalariga
  

• 
  - qarz vositalari strategiyasining auditi;
  
• 
  - moliyaviy barqarorlik auditi;
  
• 
  - dividendlar bo’yicha siyosatning auditi;
  
• 
  - to’lovga qobiliyatlilik auditi;
  
• 
  - kompleks audit.
  

• 
  NMATning maslahat beruvchi qismning axborot va dasturlar bilan ta’minoti nazorat qiluvchi qism bilan solishtirganda o’zgacha printsiplarda tuziladi. Bu erda liniyali dasturlashtirish usullari qo’llaniladi.
  
• 
  Axborot ta’minoti fayllar to’plamidan tashkil topgan operativ ma’lumotlar manbai ko’rinishida tuziladi. Bu fayllar turli davr hisobotlarini o’z ichiga oladi. Operativ ma’lumotlar manbaidan tashqari, NMATning nazorat qiluvchi qismidagi ma’lumotli axborotlardan ham foydalaniladi.
  
• 
  Operativ va ma’lumotli axborotlar manbai ikkita dasturiy modulga xizmat qiladi: mantiqiy baholash moduli va kompleks baholash moduli.
  
  • 
    Sifat nazoratiga oid ma’lum bir ishlarni tashkil etishda auditorlik tashkiloti ichki firma standartlariga tayanishi lozim. Bu standartlarda esa nazoratga nisbatan aniq talablarni belgilash kerak bo’ladi. Bu standart majburiy xarakterga ega emas, lekin uni qo’llash auditorlik tashkilotining professionallik darajasidan dalolat beradi. Audit ishi sifatining nazorati «Auditor ishi-ning sifat nazorati» auditorlik faoliyati milliy standarti №5 (AFMS 5) deb nomlanadi. Bu standart auditorlik tashkilotlarida audit sifati nazoratining ichki firma tizimini tashkil qilish va shakllantirishga doir talablarni belgilab beradi.
    

Standart qoidasi	Auditorlik faoliyatining qoidalari.
	Milliy standarti	Milliy standarti
Sifatni nazorat qilish tizimiga qo’yiladigan talablar	Auditorlik tashkiloti ishi sifatini nazorat qilish tizimi quyidagilarni o’z ichiga olishi lozim: auditorlik tashkiloti professional xodimlarning mustaqillik, xalollik, sir saqlash va professional etika talablariga rioya qilish; auditorlik tashkilot-lariga o’z vazifalarini tegishlicha bajarish uchun zarur bo’lgan bilimlar, mahorat va ko’nikmalari bo’lgan professional hodim-larni olish; auditorlik topshiriq-larini topshiriqlarini shu top- shiriqlarga mos kela-digan professional hodim-larga topshirish audit chog’ida barcha ishlarni yo’l- yo’riqlar, joriy nazorat asosida sifatning zarur talablariga javob beradigan qilib bajarish; ma’lum vaziyatlarda tajribasi va bilimi etishmagan xodimlarning auditorlik tash-kilotining o’zida va undan tashqarida tegishli maslahat olishi; auditorlik tashkilot-larida doimiy asosda mijoz-larni tanlash va rad etish tadbirlarini ishlab chiqish va qo’llash: bunda auditorlik tashkilotining mustaqilligi va uning auditni yuqori sifatli o’tkazish imkoniyati, shuningdek tekshirilayotgan va kelgusida tekshirila- digan iqtisodiy sub’ekt rahbarlarining xurmati e’tiborga olinishi lozim; ish sifatini nazorat qilishning firma ichki tizimi faoliyatining ishonchliligini va samara-dorligini muntazam tekshi-rish tadbirlarini amalga oshirish; auditorlik tashkilotlari hodimlari o’z vazifalarini bajarmagan yoki tegishlicha bajarmagan taqdirda ularga nisbatan zarur choralar ko’rish. Auditorlik tashkiloti ish sifatini nazorat qilish tizimining asosiy qoidalari va tadbirlari shunday tashkilotning har bir professional xodimiga etkazilishi kerak.	Auditolik firmasi qabul qiladigan sifatni nazorat qilish siyosatining maqsadi odatda quyidagilarni o’z ichiga oladi: professional talablar: firma hodimlari mustaqillik, halollik, holislik, sir sarqlash va professional axloq qoidalariga amal qilishi kerak; ko’nikmalar va bilimdonlik – firma hodimlari texnik standartlarni yaxshi biladigan, o’z vazifalarini tegishlicha halol bajarish uchun zarur professional bilimga ega bo’lgan hodimlardan iborat bo’lishi lozim; topshiriq berish – auditorlik ishi xozirgi sharoitda zarur bo’lgan texnikaviy tayyorgarligi va professional bilimi bo’lgan hodimlarga topshirilishi lozim; vakolat berish – bajarilgan ishlar sifati tegishli sifat standartlariga mos bo’lishiga ishonchni ta’minlash uchun barcha darajalarda ishni etarlicha yo’naltirib turish, ishlarni nazorat qilish va tekshirish; maslahatlashish -zarur hollarda firmaning o’zida va undan tashqarida tegishli bilimi bor mutaxasislar bilan maslahatlashish; mijozlarni qabul qilish va saqlab qolish – bo’lajak mijozlarni muntazam baholab turish va mavjud mijozlarni taxlil qilish lozim. Mijozni qabul qilish yoki u bilan ham-korlikni davom et- tirish masalasini hal etish chog’ida firmaning mustaqilligi, uning tegishlicha xizmat ko’rsatish qobilyati mulohazalaridan kelib chiqish va mijoz rahbariyatining xalolligiga asosla-nishi lozim; manitoring – sifatini nazorat qilish siyosatining mosligini, operativ samaradorligini muntazam nazorat qilib borishi zarur; auditorlik firmasi sifatni nazorat qilish umumiy siyosati va tadbirlari tushunarli bo’lishi va amalda qo’llanilishiga etarli ishonchni ta’-minlash uchun ularni firma xodimlariga etkazish.