Andijan State Medical Institute Andijon Davlat Tibbiyot Instituti Cellular pathology. Dystrophies. Lecture-2 Cellular pathology. Mitosis pathology. Lecturer. Mamataliyev Avazbek Ro’zuvaevich., Docent, Candidatus Medicinae

Yadrolarni shakli va ularni soni
Yadro shaklidagi o’zgarishlar muhim diagnosik xususiyat bo’lib: u 
distrofik jarayonlarda sitoplazmatik kiritmalar orqali, degenerativ 
jarayonlar paytida yadrolarni deformasiyalanishi, yallig’lanishi 
(granulematoz) va o’sma jarayonida (hujayra atipizmi) paytida 
yadrolarni polimorfizmi bilan namoyon bo’ladi.
Hujayradagi yadrolar sonini o’zgarishi ko’p yadroli va yadrosiz 
hujayralarni paydo bo’lishi bilan namoyon bo’ladi. Yadrolari 
bo’linib, hujayralarni bo’linmasligi, qo’shilishi bilan u ko’p yadroli 
bo’lishi mumkin. 
Bunga epiteloid hujayralarni qo’shilishida ulkan ko’p yadroli yot 
jism hujayralarini, Pirogov – Langxans hujayralarini misol keltirish 
mumkin. Ba’zan «ko’p yadroli» hujayralar paydo bo’lishini mitozni 
buzilishida – nurlanishda yoki sitosatiklar kiritilgandan keyin, 
yomon sifatli o’smalarda kuzatilishi mumkin.

"Yadro yo’ldoshi" ((kariomerlar (kichik yadrolar)) - sitoplazmadagi o’zgarmagan, yadro 
atrofidagi mayda tuzilmalarga aytiladi. Ularni paydo bo’lish sababi xromosomalarni 
mutasiyalari hisoblanadi. Ko’p miqdorda patologik mitozlari bo’lgan o’sma hujayralarini 
kariomerlari bunga misol bo’ladi
A. o’sma hujayralari yadrolari atipizmi. Yadro qobig’ining ko’plab bo’rtmalari.
B. Piknotik yadroni emirilishi (karioreksis) x 15 500

Yadrosiz hujayrali tuzilmalar 
ma’lum darajada yashovchandir 
(eritrositlar, trombositlar). Lekin 
patologiyada yadroni bo’lmasligi 
nekrozda (karioknoz, karioreksis, 
kariolizis) kuzatiladi.
Yadrochalardagi o’zgarishlar 
hujayra holatini morfofunksional 
baholashda muhim, chunki 
ribosomal RNK (r-RNK) 
transkripsiya va transformasiya 
jarayonlari yadrochalar bilan bog’liq 
bo’ladi. Yadrochalar hajmi va 
sonining ko’payishi ularni 
funksional faolligi oshganligidan 
dalolat beradi. Yadroda yangi hosil 
bo’lgan ribosomal RNK 
sitoplazmaga yadro membranasining 
ichki tirqishlari orqali tashiladi. 

Fibrillyar subsansiyalardan granulalari uzun bo’lgan gipergranulyar yadrochalar - yadrocha 
va hujayralarni har xil funksional holatini aks ettiradi. Aniq lakunar tizim va sitoplazmaning 
o’tkir bazofiliyasida bunday yadrochalar r-RNKni va transmissiya sintezini 
kuchayganligidan dalolat beradi.
Bunday "giperfunksional yadrochalar" yosh plazmatik hujayralarida, faol fibroblastlarda, 
gepatositlarda va ko’plab o’sma hujayralarida uchraydi. Ushbu kuchsiz bazofil sitoplazmali 
gipergranulyar yadrochalar kechayotgan r-RNK sintezi jarayonidagi transmissiya buzilishini 
(granulalarni tashish) aks ettiradi. Ular o’sma hujayralarida uchrab, yirik yadrosi va kuchsiz 
bazofil sitoplazmasi bilan ajrab turadi.
Yadrochalar 
miqdori va 
sonini ortishi. 
x12 500

Ularni gipogranulyasini aks ettiruvchi
yadrochalarni ilvillab qolishi (dissosiasiyasi) -
sitoplazmadagi r-RNKni "inkor etish" yoki
yadrochalar transkripsiyasini sekinlashishi
bilan bog’liq bo’lishi mumkin. 
Yadrochalarni dezorganizasiyasi
(degradasiyasi), yadrochalar transkripsiyasini
tez va to’liq to’xtatilishini aks ettiradi: yadro
hajmi kamayadi, yadrochalar xromatini
kondensasiyalanadi, granulalar va oqsil iplari
ajraladi. Bu o’zgarishlar hujayrada energiya
etishmovchiligi bo’lganida kuzatiladi. 

Yadro kiritmalari uch guruhga 
bo’linadi: yadro sitoplazmatik, 
chin yadro va virusga bog’liq 
yadrodan hosil bo’lgan kiritmalar.
Yadro sitoplazmatik kiritmalar 
yadrodagi membrana qismlari 
sitoplazma tomoniga ajratilgan 
deyiladi. 
Ularda hujayraning barcha 
tarkibiy qismlari (organellalar, 
pigmentlar, glikogen, yog’ 
tomchilari va b.) bo’lishi mumkin. 
Ko’pgina hollarda ularni paydo 
bo’lishi mitotik bo’linishni 
buzilishi bilan bog’liq bo’ladi.

Download 2,79 Mb.