Yadrolarni
getero
va
euxromatizastiyasi:
a – o’sma hujayralari yadrosini geteroxromatinlari. x 25,000;
b – endoteliostit yadrosi xromatini euxromatizastiyasi.
Yadro qobig’idagi ko’plab invaginatlar; sitoplazmada - tubulyar kiritmalar va oraliq
filamentlarni to’planishi. x 30,000
Yadrolar shaklini o’zgarishi - yadro yuzasini ortishi natijasida yuzaga kelib, yadrodan
sitoplazmaga ko’plab bo’rtmalar chiqishini, yadroni nuklein kislotalar va oqsillarga nisbatan
sintetik faolligini bildiradi
Yadrolarni shakli va ularni soni
Yadro shaklidagi o’zgarishlar muhim diagnosik xususiyat bo’lib: u
distrofik jarayonlarda sitoplazmatik kiritmalar orqali, degenerativ
jarayonlar paytida yadrolarni deformasiyalanishi, yallig’lanishi
(granulematoz) va o’sma jarayonida (hujayra atipizmi) paytida
yadrolarni polimorfizmi bilan namoyon bo’ladi.
Hujayradagi yadrolar sonini o’zgarishi ko’p yadroli va yadrosiz
hujayralarni paydo bo’lishi bilan namoyon bo’ladi. Yadrolari
bo’linib, hujayralarni bo’linmasligi, qo’shilishi bilan u ko’p yadroli
bo’lishi mumkin.
Bunga epiteloid hujayralarni qo’shilishida ulkan ko’p yadroli yot
jism hujayralarini, Pirogov – Langxans hujayralarini misol keltirish
mumkin. Ba’zan «ko’p yadroli» hujayralar paydo bo’lishini mitozni
buzilishida – nurlanishda yoki sitosatiklar kiritilgandan keyin,
yomon sifatli o’smalarda kuzatilishi mumkin.
"Yadro yo’ldoshi" ((kariomerlar (kichik yadrolar)) - sitoplazmadagi o’zgarmagan, yadro
atrofidagi mayda tuzilmalarga aytiladi. Ularni paydo bo’lish sababi xromosomalarni
mutasiyalari hisoblanadi. Ko’p miqdorda patologik mitozlari bo’lgan o’sma hujayralarini
kariomerlari bunga misol bo’ladi
A. o’sma hujayralari yadrolari atipizmi. Yadro qobig’ining ko’plab bo’rtmalari.
B. Piknotik yadroni emirilishi (karioreksis) x 15 500
Yadrosiz hujayrali tuzilmalar
ma’lum darajada yashovchandir
(eritrositlar, trombositlar). Lekin
patologiyada yadroni bo’lmasligi
nekrozda (karioknoz, karioreksis,
kariolizis) kuzatiladi.
Yadrochalardagi o’zgarishlar
hujayra holatini morfofunksional
baholashda muhim, chunki
ribosomal RNK (r-RNK)
transkripsiya va transformasiya
jarayonlari yadrochalar bilan bog’liq
bo’ladi. Yadrochalar hajmi va
sonining ko’payishi ularni
funksional faolligi oshganligidan
dalolat beradi. Yadroda yangi hosil
bo’lgan ribosomal RNK
sitoplazmaga yadro membranasining
ichki tirqishlari orqali tashiladi.
Fibrillyar subsansiyalardan granulalari uzun bo’lgan gipergranulyar yadrochalar - yadrocha
va hujayralarni har xil funksional holatini aks ettiradi. Aniq lakunar tizim va sitoplazmaning
o’tkir bazofiliyasida bunday yadrochalar r-RNKni va transmissiya sintezini
kuchayganligidan dalolat beradi.
Bunday "giperfunksional yadrochalar" yosh plazmatik hujayralarida, faol fibroblastlarda,
gepatositlarda va ko’plab o’sma hujayralarida uchraydi. Ushbu kuchsiz bazofil sitoplazmali
gipergranulyar yadrochalar kechayotgan r-RNK sintezi jarayonidagi transmissiya buzilishini
(granulalarni tashish) aks ettiradi. Ular o’sma hujayralarida uchrab, yirik yadrosi va kuchsiz
bazofil sitoplazmasi bilan ajrab turadi.
Yadrochalar
miqdori va
sonini ortishi.
x12 500
Ularni gipogranulyasini aks ettiruvchi
yadrochalarni ilvillab qolishi (dissosiasiyasi) -
sitoplazmadagi r-RNKni "inkor etish" yoki
yadrochalar transkripsiyasini sekinlashishi
bilan bog’liq bo’lishi mumkin.
Yadrochalarni dezorganizasiyasi
(degradasiyasi), yadrochalar transkripsiyasini
tez va to’liq to’xtatilishini aks ettiradi: yadro
hajmi kamayadi, yadrochalar xromatini
kondensasiyalanadi, granulalar va oqsil iplari
ajraladi. Bu o’zgarishlar hujayrada energiya
etishmovchiligi bo’lganida kuzatiladi.
Yadro kiritmalari uch guruhga
bo’linadi: yadro sitoplazmatik,
chin yadro va virusga bog’liq
yadrodan hosil bo’lgan kiritmalar.
Yadro sitoplazmatik kiritmalar
yadrodagi membrana qismlari
sitoplazma tomoniga ajratilgan
deyiladi.
Ularda hujayraning barcha
tarkibiy qismlari (organellalar,
pigmentlar, glikogen, yog’
tomchilari va b.) bo’lishi mumkin.
Ko’pgina hollarda ularni paydo
bo’lishi mitotik bo’linishni
buzilishi bilan bog’liq bo’ladi.
| 