Andijan State Medical Institute Andijon Davlat Tibbiyot Instituti Cellular pathology. Dystrophies. Lecture-2 Cellular pathology. Mitosis pathology. Lecturer. Mamataliyev Avazbek Ro’zuvaevich., Docent, Candidatus Medicinae

Haqiqiy yadro
qo’shilishlar
bu yadro ichida (karioplazma) va
sitoplazmada joylashgan moddalar - oqsillar, glikogen, lipidlar
va b. iborat
bo’ladi
. 
Ko’pgina
hollarda, bu moddalar
sitoplazmadan yadroga zararsiz yoki shikastlangan yadro
qismlari yoki
yo’q
qilingan yadro qobiqlari orqali kiradi. 
Mitoz paytida ushbu moddalar yadroga kirishi ham mumkin. 
Masalan, diabet kasalligida jigar hujayralari yadrolariga
glikogenni kirishi ("yadro glikogeni") 
Virusga bo
g’
liq 
yadro kiritmalar turlicha bo’ladi. Birinchidan, 
bular karioplazmadagi viruslarni kristal panjarasi bo’lgan yadro 
kiritmalari (6-rasm, b), ikkinchidan, viruslarni yadroda 
ko’payishidan hosil bo’lgan oqsil kiritmalari; uchinchidan, 
sitoplazmani viruslar shikaslashiga nisbatan reaksiyasini 
namoyon b
o’
lishidagi yadro kiritmalari.

a - gepatosit yadrosidagi glikogen 
kiritmalari x22,500; 
b - o’simta hujayrasi yadrosidagi virus 
kiritmasi

Yadro qobig’i
Yadro qobig’i bir qator 
funksiyalarni bajaradi, uning 
buzilishi hujayra patologiyasi 
rivojlanishi uchun asos bo’lib 
xizmat qiladi.
Yadro shakli va hajmini 
saqlashda yadro qobig’ining roli 
ichki yadro membranasidan 
chiqadigan intrakranial quvur 
tizimlarini shakllanishi o’zgarishida, 
perinuklear sohada kiritmalar hosil 
bo’lishida kuzatiladi (miokard 
gipertrofiyasi, o’pka fibrozi, tizimli 
vaskulit, sarkoidoz, jigar o’smalari, 
dermatomiozit va b.).

Replikasiya va transkripsiyani osonlashtirish uchun DNKni biriktirish sohasi
sifatida yadro
qobig’ida
- xromatin tomonidan modulyasiyalangan va
xromatinni
yo’nalishi
va tuzilishi uchun
mas’ul bo’lgan
tuzilmalarni mavjudligi
tasdiqlaydi. 
DNKning funksional faolligi uni - hujayralar
bo’linishi
vaqtida tarqalishi
va interfazadagi zichlanish darajasi bilan
bog’liqligi
va qobiqni
shikastlanishi bunday tarqalish sohalarini
o’zgarishiga
olib kelishi va
hujayralarda patologik
o’zgarishlarga
olib kelishida
ko’rsatilgan
.
Yadro
qobig’ining
fizik
to’siq
va nukleositoplazmatik almashinuv modulyatori
funksiyasini - yadro
qobig’ining
tuzilishidagi
o’zgarishlari
, RNKni sitoplazmaga
chiqarilishi
o’rtasidagi o’rnatilgan bog’liqligi
tasdiqlaydi. 

•
Yadro
qobig’i
RNKning sitoplazmaga tashilishini
boshqarishi patologik sharoitlarda hujayra
gomeosaziga sezilarli
ta’sir ko’rsatishi
mumkin. 
• Yadro qobig’i fermentlarini yadro funksiyasiga 
mumkin bo’lgan ta’siri turli xil detoksikasiya 
fermentlarini va gormonal nazoratni 
ta’minlovchi moddalar" (adenilatsiklaza, insulin 
reseptorlari va b.) mavjudligi bilan ko’rsatiladi.

Mitoz hujayraning hayot siklida alohida o’rin tutadi. Uning 
yordamida hujayralarni ko’payishi va shu sababli ularni irsiy 
xususiyatlarini berilishi amalga oshiriladi. Hujayralarni mitozga 
tayyorlash bir qator ketma - ketlikdagi jarayonlardan iborat: DNK 
reproduksiyasi, hujayra massasini ortishi, xromosomalar va mitotik 
apparatlarni oqsil komponentlarini sintez qilinishi, sitotomiya uchun 
energiyani to’plash. Mitotik bo’linish jarayonida 4 ta asosiy faza
farqlanadi: profaza, metafaza, anafaza va telofaza.

Download 2,79 Mb.