Yadro kiritmalari
Haqiqiy yadro
qo’shilishlar
bu yadro ichida (karioplazma) va
sitoplazmada joylashgan moddalar - oqsillar, glikogen, lipidlar
va b. iborat
bo’ladi
.
Ko’pgina
hollarda, bu moddalar
sitoplazmadan yadroga zararsiz yoki shikastlangan yadro
qismlari yoki
yo’q
qilingan yadro qobiqlari orqali kiradi.
Mitoz paytida ushbu moddalar yadroga kirishi ham mumkin.
Masalan, diabet kasalligida jigar hujayralari yadrolariga
glikogenni kirishi ("yadro glikogeni")
Virusga bo
g’
liq
yadro kiritmalar turlicha bo’ladi. Birinchidan,
bular karioplazmadagi viruslarni kristal panjarasi bo’lgan yadro
kiritmalari (6-rasm, b), ikkinchidan, viruslarni yadroda
ko’payishidan hosil bo’lgan oqsil kiritmalari; uchinchidan,
sitoplazmani viruslar shikaslashiga nisbatan reaksiyasini
namoyon b
o’
lishidagi yadro kiritmalari.
a - gepatosit yadrosidagi glikogen
kiritmalari x22,500;
b - o’simta hujayrasi yadrosidagi virus
kiritmasi
Yadro qobig’i
Yadro qobig’i bir qator
funksiyalarni bajaradi, uning
buzilishi hujayra patologiyasi
rivojlanishi uchun asos bo’lib
xizmat qiladi.
Yadro shakli va hajmini
saqlashda yadro qobig’ining roli
ichki yadro membranasidan
chiqadigan intrakranial quvur
tizimlarini shakllanishi o’zgarishida,
perinuklear sohada kiritmalar hosil
bo’lishida kuzatiladi (miokard
gipertrofiyasi, o’pka fibrozi, tizimli
vaskulit, sarkoidoz, jigar o’smalari,
dermatomiozit va b.).
Replikasiya va transkripsiyani osonlashtirish uchun DNKni biriktirish sohasi
sifatida yadro
qobig’ida
- xromatin tomonidan modulyasiyalangan va
xromatinni
yo’nalishi
va tuzilishi uchun
mas’ul bo’lgan
tuzilmalarni mavjudligi
tasdiqlaydi.
DNKning funksional faolligi uni - hujayralar
bo’linishi
vaqtida tarqalishi
va interfazadagi zichlanish darajasi bilan
bog’liqligi
va qobiqni
shikastlanishi bunday tarqalish sohalarini
o’zgarishiga
olib kelishi va
hujayralarda patologik
o’zgarishlarga
olib kelishida
ko’rsatilgan
.
Yadro
qobig’ining
fizik
to’siq
va nukleositoplazmatik almashinuv modulyatori
funksiyasini - yadro
qobig’ining
tuzilishidagi
o’zgarishlari
, RNKni sitoplazmaga
chiqarilishi
o’rtasidagi o’rnatilgan bog’liqligi
tasdiqlaydi.
•
Yadro
qobig’i
RNKning sitoplazmaga tashilishini
boshqarishi patologik sharoitlarda hujayra
gomeosaziga sezilarli
ta’sir ko’rsatishi
mumkin.
• Yadro qobig’i fermentlarini yadro funksiyasiga
mumkin bo’lgan ta’siri turli xil detoksikasiya
fermentlarini va gormonal nazoratni
ta’minlovchi moddalar" (adenilatsiklaza, insulin
reseptorlari va b.) mavjudligi bilan ko’rsatiladi.
Mitoz hujayraning hayot siklida alohida o’rin tutadi. Uning
yordamida hujayralarni ko’payishi va shu sababli ularni irsiy
xususiyatlarini berilishi amalga oshiriladi. Hujayralarni mitozga
tayyorlash bir qator ketma - ketlikdagi jarayonlardan iborat: DNK
reproduksiyasi, hujayra massasini ortishi, xromosomalar va mitotik
apparatlarni oqsil komponentlarini sintez qilinishi, sitotomiya uchun
energiyani to’plash. Mitotik bo’linish jarayonida 4 ta asosiy faza
farqlanadi: profaza, metafaza, anafaza va telofaza.
| 