2.4.4 - rasm. Har xil shaklli chuqurlarda me ‘yori y to‗proqli еrlarda tayanchlarni
mahkamlash: a) -tayanchni rigelsiz mahkamlash; b)- rigellar bilan tayanchni
mahkamlash.
Metal tayanchlar. 110, 220 va 330 kV HL larda burchak va ankerli
tayanch sifatida qo‗llaniladi va 500, 750 kV va undan yuqorilarida
odatdagidek po‗lat tayanchlar qo‗llaniladi. Po‗lat tayanchlar korxonalarda
payvandlash yoki boltli tayyorlanadi, alohida bo‗limli qilib va to‗plamli
yig‗ishga boltlar uchun tayyor teshikli qismlar holatda yuklanadi. Boltli
tayanchlar to‗plami boltlar tortilish teshikli yig‘ladigan qismlari ruxlangan
qilib tayyorlanadi.
Tayanchlarni to‗plash, ustaxonalarida tayyorlanib to‗planadi.
Tayanchning tizimli qismlari ishlab chiqarish korxonasidan bog‗lab
to‗plamli holda yuklanadi. Tayanch bo‗limlarini yoki to‗plam qismlarini
yo‗l bo‗ylab joy sharoiti va yo‗l holatiga qarab tirkovichli avtoyuritmali,
tirkovichli traktorlarda yoki chang‗ilarda, tog‗ va chiqish qiyin joylarda
traktorlar yordamida, vaqtinchalik arqonli yo‗llar yoki vertolyotlarda
tashiladi.
Havo liniyalarida asosan alyuminli, po‗latalyuminli va po‗latli,
xamda ayirim hollarda maxsus alyumin qorishmali simlar-aldreya va
25
boshqalar qo‗llaniladi. Yashin qaytargich troslar, odatda po‗latdan.
Simlar. 1000 V gacha bo‗lgan HL bir va ko‗p simli simlar
qo‗llaniladi; o‗rami tarqatilgan simlarni qo‗llash ta‘qiqlanadi. 1000 V dan
yuqori HL bittali yoki bir fazada bir nechata simli qilib bajarilishi mumkin;
ikkinchi holatda fazalar parchalanishi deb ataladi.
1000 V dan yuqori HL mexanik mustahkamlik sharoitiga ko‗ra,
odatdagidek, ko‗p simli simlar va troslar qo‗llanilishi kerak.
HL izolyatsiyalanmagan simlar, A va АКП turkumli alyumindan
tayyorlanadi, va yana alyumin qorishmasidan tayyorlangan АЖ va АН, va
yana po‗lat alyumin aralash AC belgili simlar, ifloslangan muhitda
ishlovchi - АСКС, АСКП va ACK, po‗lat ПС, ПСО va ПЛК simlar
qo‗llaniladi. Bir simli, monometalli simlar bo‗ladi (po‗lat alyuminli) va
bimetalli (po‗lat misli, po‗lat alyuminli). Ko‗p simlar ham monometalli va
aralashli (po‗lat alyuminli, po‗lat bronzali) bo‗lishi mumkin.
1000 V gacha HL mexanik mustahkamlik shartiga ko‗ra simlarning
ko‗ndalang kesimi quyidagidan kam bo‗lmasligi kerak: alyuminlilar - 16
mm
2
; po‗lat bir simlilar diametri - 10 mm
2
; ko‗p simli po‗latlilar - 25 mm
2
;
po‗latdan bir simlilar diametri -4 mm
2
dan kam bo‗lmasligi kerak. 1000 V
gacha bo‗lgan HL binolar ichiga shoxobilanishi uchun alyumin yoki uning
qorishmalari osmada 25 m gacha o‗tishda, ko‗ndalang kesimi -16 mm
2
dan
kam bo‗lmagani; po‗latli va bimetalli osmada 10 m gacha ko‗ndalang
kesimi -3 mm dan kam bo‗lmagan; osmada 25 m- 4 mm
2
dan kam
bo‗lmagan; misli, o‗zini ushlab turuvchi (samonesuyuщiy) (ABT-1, ABT-
2) osmada 10 m gacha - 4 mm
2
, 10 m dan 25 m gacha bo‗lganida - 6 mm
2
.
1000 V dan yuqori HL da simlarning eng kam ko‗ndalang kesimi HL
tavsifiga ko‗ra tanlanadi.
Momoqaldiroqdan saqlovchi troslar (arqonlar) HL lariga osib
qo‗yish uchun, tashqi diametri 7,6 mm dan kam bo‗lmaydi, TQ da
belgilanadi (GOST 3063-80). Po‗lat arqon (kanat) momoqaldiroqdan
saqolvchi sifatida ishlatiladigan trosning ko‗ndalang kesimi 35 mm2 dan
kam bo‗lmasligi kerak. Po‗lat sim va troslar yuqori mexanik
mustahkamlikka ega, lekin kimyoviy ta‘sirlarga kam chidamli, shuning
uchun ularni ruhlangan sim qilib yaratiladi.
Simlar barabanlarda yoki kalavada (buxtada) keltiriladi. Barabanlarni
mexanik
jarohatlanishlardan
saqlash
maqsadida
tashilayotganda
barabanlarni yalpi taxtalar bilan aylanasi bo‗ylab, bor bo‗yigacha tikib
tashlanadi, kalavada keltiriladiganlari qoplarga solib himoyalanadi.
Izolyatsiyalanmagan HL simlar yuklamaga ruxsat byerilgan toklar
ochiq
havoda
yotqizilishida,
bino
ichida
yotqiziladigan
va
izolyatsiyalangan simlarga nisbatan, HL еrga nisbatan yuqorida, shu
26
sababli simlarning sovutilish sharoiti ochiq havoda ancha yaxshi.
Fransiya va Finlyandiyada izolyatsiyalangan HL simlar qo‗llaniladi,
izolyatsiyalanmagan simlarni 1000 V gacha bo‗lgan HL lari qurilishida
izolyatsiyalangan simlar xususan to‗la siqib chiqarmoqda.
Hisoblar shuni ko‗rsatadiki o‗zini ushlab turuvchi izolyatsiyalangan
simlarni HL da qo‗llash, metal prokat sarfini HL 1 km ga 450 kg ga k
amaytiradi, sementni 200 kg ga. Ishlab chiqarish samaradorligi HL ni
qurishda 20 % ni tashkil qiladi. Tejamkorlik samaradorligi 1 km HL ga
170 ming so‗mni tashkil qiladi.
|