172
kuchlanish maydonini sim yuzalarida chegara ko‗rsatgichidan ortib ketadi
E
cheg
, uni Pikni emperik formulasida hisoblash mumkin:
bunda r - simni radiusi metrda, β - me‘yorli muhitga nisbatan havo zichligi.
Elektr maydonning kuchlanganligi simlardagi kuchlanishga nisbatan
to‗g‗ri proporsional va uning radiusiga teskari proporsional, shu sababli
tojlnishdagi isroflarga qarshi kohashish mumkin, ya‘ni simlarni radisini
ortirish bilan, va yana (kam miqdorli darajada) -fazalarni tolalashni qullab,
agar har bir fazada bir necha simlardan foydalanilsa, 40-50 sm. maxsus
biriktirgichlarda ushlab turish orqali fazalar simlari radiusi ortiriladi.
Tojlanish isrofi taxminan U (U - U
cheg
) ko‗paytmasiga proporsional.
Kuchlanishni tez oshib ketishida tojlanishdarchi isrof xam oshib
boradi, elektr energiyani uzatishdagi HL dagi o‗rtacha yillik isrof 500 kV
liniyalarda - 12 kVt/km ni tashkil qiladi, 750 kV-37 kVt/km, 1150 kV -80
kVt/km. Havo namligi ortishida (tumanda) isrof ham tez ortib ketadi,
ayniqsa muzlashda 1200 kt/km gacha ko‗tariladi.
O‗zgarvchan tokni uzatish havo liniyalarida asosiy ko‗rsatgich,
o‗zgaruvchan tokli HLvni tejamkor ishlashiga ta‘sir qiluvchi, aktiv va
reaktiv quvvatlari orasidagi bog‗liqlikni tansiflovchi bu- cosφ.
Aktiv quvvat - to‗la quvvatni bir bo‗lagi, simlardan o‗tayotgan va
yuklamalarga uzatilayotgan quvvat; Reaktiv quvvat-bu quvvat, liniyada
generatsiyalanadi, uning zaryadli quvvati (er va liniya orasidagi sig‗im)
yana generatorni o‗zidagi va reaktiv yuklamalar iste‘mol qilishi(indktiv
yuklamada). HLdagi aktiv quvvat isrofi liniyada uzatilayotgan reaktiv
quvvatga bog‗liq. Reaktiv quvvat uzatilishi qancha ko‗p bo‗lsa- shucha
aktiv quvvat isrofi katta bo‗ladi. HLlarda uzatilayotgan tok uzatilish
davomiyligi bir necha ming kilometrlardan ko‗p bo‗lganida yana bitta isrof
turi kuzatiladi- radionurlanish. Chunki Bunday uzoq masofalarda elektr
magnitli 50 Hz to‗lqin uzunligi bilan tenglashtirish mumkin (λ= s/v = 6000
km, dirilagichni to‗rtdan bir to‗lqin uzunligi λ/4 = 1500 km), va HL simi
huddi antennadek ishlaydi.
