|
Buyuk allomalarni antik psixologiyaga qoʻshgan hissalari
|
| bet | 2/3 | | Sana | 14.05.2024 | | Hajmi | 295,38 Kb. | | #230543 |
Bog'liq Antik davrda psixologik bilimlarni yuzaga kelishiBuyuk allomalarni antik psixologiyaga qoʻshgan hissalari
Qadimdan madaniy fikr va ruhiyatlar bir-biri bilan oʻzaro bogʻliq boʻlgan va rivojlangan. Shuning uchun qadimiy grek-rimliklar rivojlanishini Sharq xalqlaridan ajratib alohida oʻrganib boʻlmaydi. Inson ongi rivojlana borgan sari turli oʻzgarishlar sodir boʻladi. Sekin- asta ishlab chiqarish revolyutsiyasi boʻladi. Sekin-asta shahar qishloqdan, hunarmandlar qishloq xoʻjaligidan ajray boshlaydilar. Insonning hayot tarzi oʻzgarishi, qullarning koʻpayishi, daryo yoʻllarining ochilishi qadimiy greklar ongini bir necha barobar oʻstiradi. Qadimiy afsonalarga ishonish, bir necha tabiiy fanlar (matematika, geografiya, astranomiya, tibbiyot) bilan tanishishi ular ongining oʻsishiga, fikr yuritishiga turtki boʻladi.
Materialistik fikrlaydigan bir necha faylasuf va olimlar yetishib chiqqan. Bularga Demokrit, Gippokrat, Anaksimanlarni misol keltirish mumkin. Ularning izlanishlari katta ahamiyatga egadir.
Eramizdan avvalgi V asrda falsafiy fikrlar markazidan biri Afina edi. Shu vaqtlarda donishmandlikka oʻrgatuvchi oʻqituvchilar, sofistlar yoʻnalishi rivojlangan. Turli muassasalarda sofistlar odamlarni donolikka, bilimdonlikka, oʻz soʻzlarini oʻtkazishga oʻrgatishar edi. Ular oʻz darslarida insonning psixologik syujetlarini, insonni boshqa insonlarga munosabatlarini muhokama qilar edi. Ularning fikriga qarshi Suqrot oʻz fikri bilan chiqqan. Eramizdan avvalgi IV asrda Platon va Aristotellar ilmiy asarlarida falsafiy psixologik fikrlar sistemasi inson fikrini oʻsishiga katta taʼsir qilishi haqida yozganlar.
Platon Yevropa idealizmini boshlovchisi ham hisoblanadi.
Aristotel falsafasidagi psixologik fikrlarda biologik yoʻnalishlar bor edi. Aristotel dunyoni aqliy fikrlari alohida insonlarda yer yuzida boʻladigan hodisalarda yuzaga keladi deb tasdiqlaydi.
Ellinistik yoʻnalishi grek madaniyati bilan Sharq halqlari madaniyatini yaqinlashtiradi. Ellinistik yoʻnalishi falsafasiga koʻra jamiyat turmush tarzini oʻzgartirib yuboradi. Inson oʻzini shaxsiy oʻrnini jamiyatda topib oladi. Bir necha madaniyat markazlari yuzaga keladi. Fanlar, texnika, tibbiyotning rivojlanishi psixologiyani fan sifatida rivojiga katta taʼsir koʻrsatadi. Lukretsiy va Galen kabi buyuk allomalarni taʼsiri katta boʻlgan. Tarixda paydo boʻlgan xrestian dini insonlarni ilmiy qarashlariga qarshi chiqishda ekspluatator sinfga katta qurol vazifasini bajargan.
|
| |
