|
Atomnıń Tomsom modelı. Rezerford tajriybesı
|
| bet | 16/20 | | Sana | 18.12.2023 | | Hajmi | 0,61 Mb. | | #122832 |
Bog'liq Atomnıń Tomsom modelıTunnek mikraskobı.
Skanerli tunnel mikroskopı (STM, anglichan STM - scanning tunneling microscope) - joqarı keńislikdegi ruxsatqa iye bolǵan ótkezgish betlerdiń topografiyasın ólshew ushın mólsherlengen skanerleytuǵın zond mikroskopınıń variantı. STMda úlgine bir neshe angstrom (0, 1 nm) aralıqta ótkir metall iyne keltiriledi. Úlgine salıstırǵanda ignaga kishi potencial qollanılǵanda, tunnel aǵımı payda boladı. Bul aǵımdıń úlkenligi eksponent túrde úlginen iyne aralıǵına baylanıslı. Ápiwayı aǵıs bahaları úlginen ignagacha shama menen 1 Å aralıqta 1-1000 pA ni quraydı. Skanerli tunnel mikroskopı skanerleytuǵın probli mikroskoplar klasınıń birinshisi bolıp tabıladı; atom kúshi hám skanerleytuǵın jaqın maydan optikalıq mikroskopları keyinirek islep shıǵılǵan. Skanerlew processinde iyne úlginiń maydanı boylap háreketlenedi, tunnel aǵımı teris baylanıs sebepli turaqlı saqlanadı hám gúzetiw sistemasınıń oqıwları sirt topografiyasına qaray ózgeredi. Bunday ózgerisler belgilengenler etiledi hám olar tiykarında biyiklik kartası dúziledi. Taǵı bir usıl ignani úlgi maydanınan belgilengen biyiklikte háreketlantirishni óz ishine aladı. Bunda tunnel aǵımınıń úlkenliginiń ózgeriwi belgilengenler etiledi jáne bul maǵlıwmatlarǵa tıykarlanıp, sirt topografiyası dúziledi.
Skanerli tunnel mikroskopı (STM) tómendegi elementlerdi óz ishine aladı :
Zond (iyne),
Zondni úlgine salıstırǵanda eki (X-Y) yamasa ush (X-Y-Z) koordinataları boylap háreketlentiriw sisteması ;
Dizimnen ótkeriw sisteması.
Dizimge alıw sisteması iyne hám úlgi ortasındaǵı júzimdiń úlkenligine yamasa ignaning Z oǵı boylap háreketine baylanıslı bolǵan funkciya ma`nisin belgilengenler etedi. Ádetde belgilengen baha unamsız qayta baylanıs sisteması tárepinen qayta islenedi. úlgi yamasa probning koordinatalardan biri (Z) boylap jaylasıwı. PID tekseriwi kóbinese qayta baylanıs sisteması retinde isletiledi. Usıldı qóllaw boyınsha sheklewler, birinshi náwbette, úlginiń ótkezgishligi shárti menen (sirt qarsılıǵı 20 MŌ / sm² den aspawı kerek), ekinshiden, " yivning tereńligi onıń keńliginen kem bolıwı kerek" shárti menen belgilenedi.”, sebebi keri jaǵdayda qaptal ústler menen tunnel qılıw. Biraq bul tek tiykarǵı sheklewler. Tiykarınan, olardıń kópshiligi bar. Mısal ushın, iyne ótkirlew texnologiyası iyne uchida bir noqattı kepilliklay almaydı jáne bul túrli biyikliktegi eki maydandı parallel túrde skanerlewge alıp keliwi múmkin. Tereń vakuum jaǵdayınan tısqarı, basqa barlıq jaǵdaylarda bizde hawadan bóleksheler, gazlar hám basqalar er maydanında toplandı. Qopal jantasıw texnologiyası da alınǵan nátiyjelerdiń haqıyqıylıǵına úlken tásir kórsetedi. Eger ignani úlgine keltirayotganda, biz ignaning sırtqa tiyiwinen qashıp qutıla almasak, ol halda ignani piramidanıń uchida bir atomdan ibarat dep esaplaw úlken bórttirip aytılǵan gáp boladı.
|
| |
