|
Frank hám Gerts tájriybekleri
|
| bet | 5/20 | | Sana | 18.12.2023 | | Hajmi | 0,61 Mb. | | #122832 |
Bog'liq Atomnıń Tomsom modelıFrank hám Gerts tájriybekleri
Frank hám Gers tárepinen 1913-jılda ótkerilgen tájiriybeler atom jaǵdaylarınıń diskret ekenligin tastıyıqladi. Elektron menen atom arasındaǵı elastik bolmaǵan dúgilisiwlerde elektron óz energiyasın atomga beredi. Elektron qálegen baha daǵı kinetik energiyaǵa ıyelewi múmkin. Eger atomning ishki energiyası da úzliksiz ózgerse edi, atom elektron menen elastik bolmaǵan dúgiskende atom elektronnan qálegen baha daǵı energiyanı qabıl eter edi. Lekin tájiriybede bunday hal gúzetilbedi. Tájiriybeler atom elektron menen elastik bolmaǵan dúgiskende, atom elektronnan tek anıq bir baha daǵı energiyanigina qabıl ete alıwın kórsetdi. Atom qabıl etken bul energiya ma`nisi atomning eki statsionar jaǵdayları energiyaleri parqına teń boladı. Sonday eken, elektron menen atom arasındaǵı elastik bolmaǵan dúgilisiwlerde elektron atomga energiyanıń tek anıq bir baha daǵı energiyanigina bere aladı. Elektrondıń atomga bergen energiyası muǵdarın ólshep, bul energiya eki statsionar jaǵdaylar energiyaleri parqına teń ekenligin anıqlaw múmkin. Frank hám Gers tájiriybesiniń ideyası da sonnan ibarat edi.
1-súwret.
Basımı 1 mm sınap ústinine (~130 Pa) teń bolǵan sınap puw menen toldırılǵan trubka ishine katod (K), tor (A) hám anod wazıypasın atqaratuǵın (B) plastinka jaylastırılǵan. Qızdırılǵan katod (K) hám tor (A) arasına katoddan shıqqan elektronlardı tezlatuvchi potensiallar parqı (Ol) qoyılǵan. Elektronlar óz háreketleri dawamında sınap atomları menen to'qnashadilar. B plastinka A tordan keyin jaylastırılǵan, olar arasına kúshsiz (~0, 5 v) tormozlaytuǵın potensial φ qóyıladı. Elektronlar A tor menen B plastinka arasında tormozlanadı. Eger energiyası 0, 5 ev den kishi bolǵan elektron A tordan o'tsa, ol B plastinkaǵa shekem jetip kela almaydı. Energiyası 0, 5 ev den úlken bolǵan elektronlargina A tordan ótip B plastinkaǵa jetip kela aladılar. Olardıń sanı galvanometr (G) kórsetip atırǵan tok kúshi úlkenligi arqalı anıqlanıwı múmkin. Tájiriybelerde B plastinkaǵa túsken elektronlar payda etgen tok kúshi menen elektronlardı tezlatuvchi potensiallar parqı Ol arasındaǵı baylanısıwdıń (volt-amper xarakteristikası ) grafigi sızılǵan (2-súwret).
Volt-Amper xarakteristikada tok kúshiniń maksimumlari bir-birinen birdey aralıqta jaylasqan. Izbe-iz jaylasqan maksimumlar arasındaǵı hár bir aralıq ~4, 9 v ga teń. Birinshi maksimum 4, 9 v potensiallar parqına, ekinshi maksimum 9, 8 v, úshinshi maksimum 14, 7 v potensiallar parqına tap 'g'ri keledi.
2-súwret
|
| |
