|
Atomnıń Tomsom modelı. Rezerford tajriybesı
|
| bet | 4/20 | | Sana | 18.12.2023 | | Hajmi | 0,61 Mb. | | #122832 |
Bog'liq Atomnıń Tomsom modelı
Gazlarda F. ayırım atom hám molekulalarda baqlanadı (fotoionlanish). Bunda foton yutilib, elektron chikarish jolı menen ionlanıw júz beredi. Fotonning ionlawǵa sarplaǵan energiyadan basqa gamma energiyası chikarilayotgan elektronǵa beriledi. Kondensatlangan ortalıqlarda fotonlarni jutıw mexanizmi olardıń energiyasına baylanıslı. h Sh > A de foton utkazuvchanlik elektronları (metallarda) yamasa valentlik elektronları (yarım ótkezgishler hám dielektriklarda) tárepinen jutıladı. Nátiyjede sırtqı F. yamasa ishki F. baqlanadı. P GO kútá úlken bolǵanda (ukvantlar jaǵdayında ) fotoelektronlar atomning tereń qabıqlarınan urib shıǵarılıwı múmkin. Kóplegen metallardıń taza betleri ushın A>3 ev, sol sebepli metallarda F. ultrafioletoviy tarawda baqlanadı. Siltiiy jer metallari hám bariy (hám) ushın F. kórinetuǵın jaqtılıq salasında da baqlanadı.
De Broyl tolqını Materiya tolqınları kvant mexanikası teoriyasınıń tiykarǵı bólegi bolıp, tolqın -bólekshe dualizmining yarımı bolıp tabıladı. Barlıq elementlar tolqınǵa uqsas minez-qulqlardı kórinetuǵın etedi. Mısal ushın, elektronlar tap jaqtılıq nurları yamasa suw tolqınları sıyaqlı difraksiyalanishi múmkin. Materiya tolqın sıyaqlı háreket etedi degen túsinik 1924-jılda fransuz fizigi Lui de Broyl tárepinen usınıs etilgen hám sol sebepli materiya tolqınları de Broyl tolqınları retinde de belgili. De Broyl tolqın uzınlıǵı Plank turaqlısı h arqalı impuls p hám bólekshe tolqın uzınlıǵı λ menen baylanıslı : Materiyaning tolqınǵa uqsas minez-qulqı birinshi ret Jorj Paget Tóbeson hám Aleksandr Reidning transmissiya difraksiyasi tájiriybesi hám ǵárezsiz túrde Devisson-Germer tájiriybesinde ekewi de elektronlar járdeminde eksperimental tárzde kórsetildi hám basqa elementar bólekler, neytral atomlar hám molekulalar ushın da tastıyıqlandi. De Broyl gipotezasi. De Broyl óziniń 1924-yilgi kandidatlik dissertatsiyasında jaqtılıq da tolqın, da bólekshe ózgesheliklerge iye bolǵanı sıyaqlı, elektronlar da tolqın ayrıqshalıqlarǵa iye ekenligin usınıs etdi. Onıń dissertatsiyası gipotezadan baslandı : „ Tuwrı massası m0 bolǵan energiyanıń hár bir bólegi ushın ν0 chastotalı dáwirli hádiyseni bólew múmkin, sonday etip, hν0 = m0c2 tabıladı. ν0 — chastotası, álbette, energiya paketiniń qalǵan bóleginde ólsheniwi kerek. Bul gipoteza biziń teoriyamizning tiykarıdir“ (Bul chastota Compton chastotası retinde de belgili) Háreketleniwshi denege ekvivalent tolqın uzınlıǵın tabıw ushın da Broyl bul dene ushın arnawlı salıstırmalıq teoriyasınan jámi energiyanı hν ga teń etip belgiledi:
(Zamanagóy fizika endi ulıwma energiyanıń bul formasından paydalanmaydı hám energiya -momenti munasábetleri paydalılaw boldı ) De Broyl bólekshediń tezligin v bos keńislikgi tolqın toparı tezligi menen anıqladi:
Gruppa tezliginiń zamanagóy tariypi múyesh chastotası ω hám tolqın sanı k den paydalanadı ). Energiya teńlemesine differensiallarni qóllaw hám relativistik impulsni anıqlaw arqalı :
Keyin integrallasqanda, de Broyl Plank turaqlısı h arqalı elektron menen baylanısqan tolqın uzınlıǵı λ jáne onıń impuls modulı p ortasındaǵı baylanıslılıq formulası retinde keldi:
Sondan berli bul munasábetler materiyaning barlıq túrlerine tiyisli ekenligi kórsetildi, bul degeni barlıq elementlar bóleksheler hám tolqınlardıń qásiyetlerin kórsetip beredi.
|
| |
