xvi
Atrof-muhit holati to‘g‘risida milliy ma’ruza: O‘zbekiston
OTB
Osiyo taraqqiyot banki
SHBvaKO‘I
Salomatlik holatini baholash va ko‘rsatkichlarini o‘lchash instituti
SII
Suvning ifloslanish indeksi
Statistika agentligi
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Statistika agentligi
TMQKK
Tabiatni muhofaza qilish bo‘yicha ko‘p tomonlama kelishuv
VIGA
Vaksinalar va immunizatsiya bo‘yicha global alyans
WRI
Jahon resurslari instituti
WWF
Butunjahon yovvoyi tabiat fondi
XTMI
Xalqaro tabiatni muhofaza qilish ittifoqi
YaIF
Yashil iqlim fondi
YeAMA
Yevropa
atrof-muhit agentligi
YeOII
Yevroosiyo iqtisodiy ittifoqi
YEOTB
Yevroosiyo taraqqiyot banki
YETTB
Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki
YuNEP
BMTning Atrof-muhit dasturi
KEHF
Kritik ekotizimlar bo‘yicha hamkorlik fondi
KShT
Kengaytirilgan shaffoflik tizimi
MDATH
Milliy darajada belgilangan taxmin qilingan hissa
Milliy ma’ruza
Atrof-muhit holati to‘g‘risida milliy ma’ruza
MOMEM
Markaziy Osiyo mintaqaviy ekologik markazi
MOMYRBT
Markaziy Osiyo mamlakatlarining yer
resurslarini boshqarish
bo‘yicha tashabbusi
1
Atrof-muhit holati to‘g‘risida milliy ma’ruza: O‘zbekiston
1.0 Kirish
Sog‘lom muhit va uni barqaror boshqarish inson farovonligi va O‘zbekistonning o‘sib borayotgan
iqtisodiyotini qo‘llab-quvvatlash uchun g‘oyatda muhim ahamiyatga ega. Atrof-muhit holati
to‘g‘risidagi Milliy ma’ruza, bu O‘zbekiston fuqarolari, ekspertlari va siyosatchilariga
mamlakatning
ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishi sharoitida mavjud ekologik tendensiyalar to‘g‘risida tasavvurga ega
bo‘lishga yordam beradigan kompleks hujjatdir. Ushbu ma’ruza ekologik muammolarni hal etish
bo‘yicha chora-tadbirlarni belgilashga mo‘ljallangan tegishli siyosiy ustuvor masalalar, strategiyalar
va boshqa hujjatlar haqidagi umumlashtirilgan ma’lumotlarni o‘z ichiga olgan. Bundan tashqari,
ma’ruzada atrof-muhit sharoiti va inson salomatligi hamda farovonligi bilan bog‘liq o‘zaro aloqalar
hamda muammolarni hal etishga qaratilgan Barqaror rivojlanish maqsadlari (BRM), Tabiatni
muhofaza qilish bo‘yicha ko‘p tomonlama kelishuvlar (TMQKK) va boshqa xalqaro hujjatlarda
bayon qilingan xalqaro majburiyatlar keltirib o‘tilgan.
Atrof-muhitning holati va tabiiy resurslardan foydalanish to‘g‘risida yillik milliy ma’ruzalarni
muntazam ravishda tayyorlash va chop etish vazifasi belgilandi. Mazkur ma’ruza 2030 yilgacha
bo‘lgan davrda O‘zbekiston Respublikasining atrof-muhitni muhofaza qilish konsepsiyasini amalga
oshirish bo‘yicha chora-tadbirlari hamda Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish sohasidagi
islohotlarni chuqurlashtirish va tizim faoliyatini transformatsiya qilish bo‘yicha «Yo‘l xaritasi»ga
muvofiq tayyorlandi. O‘zbekistonning Atrof-muhit holati to‘g‘risida milliy ma’ruzasining so‘nggi
nashri 2013-yilda chop etilgan bo‘lib, u o‘z ichiga 2008–2011-yillarga mo‘ljallangan
davrni qamrab
olgan edi. Ta’kidlash joizki, 2020-yilning oktyabr oyida BMTning Yevropa iqtisodiy komissiyasi
tomonidan O‘zbekiston Respublikasida ekologik faoliyat samaradorligining 3-sharhi e’lon qilindi.
Milliy ma’ruzaning yangi nashri atrof-muhit holati bo‘yicha yangilangan ma’lumotlar va uning
ko‘rsatkichlarini o‘z ichiga olgan bo‘lib, u, shuningdek aholining mamlakatdagi atrof-muhit holati
to‘g‘risida xabardorligini oshirishga qaratilgan. Umid qilamizki, atrof-muhit to‘g‘risida ma’lumotlar
ochiqligini ta’minlagan holda, Milliy ma’ruza tabiatdan foydalanish sohasida asosli qarorlarni
qabul
qilishga, atrof-muhitni muhofaza qilish bo‘yicha qarorlar qabul qilishda jamoatchilikning
yanada faol ishtirok etishiga yordam beradi va kelajakda atrof-muhit holati to‘g‘risida muntazam
ravishda hisobot berib borish amaliyotini o‘rnatadi.
Strategiya va chora-tadbirlarni taklif etish jarayonida qo‘shimcha siyosatni amalga oshirish
va rioyasini ta’minlash uchun institutsional tuzilma va imkoniyatlar, shu
jumladan moliyaviy
resurslarni ham hisobga olish muhim sanaladi. Shuning uchun taklif etilayotgan javob choralari
institutsional konfiguratsiyani o‘zgartirish va turli idora hamda manfaatdor tomonlarning
harakatlarini muvofiqlashtirishni o‘z ichiga olishi mumkin. Shu nuqtayi nazardan, Milliy ma’ruza
«Harakatlantiruvchi kuchlar – Bosim – Holat – Ta’sir – Javob choralari» (HBHTJ) kompleks
tizimidan foydalangan va keng doiradagi mutaxassislarni jalb qilgan holda siyosat va institutsional
tuzilmalar o‘rtasidagi munosabatlarni yaxshilash imkoniyatlarini taklif qilishi mumkin.
Milliy ma’ruza turli vazirliklar, jumladan, Ekologiya, atrof-muhitni muhofaza
qilish va iqlim
o‘zgarishi vazirligi (Ekologiya vazirligi) va uning tarkibiy bo‘linmalari – O‘zgidromet agentligi,
O‘rmon xo‘jaligi agentligi, Atrof-muhitni muhofaza qilish sohasida ixtisoslashtirilgan tahliliy
nazorat markazi, shuningdek, Sog‘liqni saqlash va Suv xo‘jaligi vazirliklari ekspertlarining
birgalikdagi faol mehnati natijasidir. Ma’ruza ularning bilim va o‘rganish borasidagi ilg‘or
tajribasiga asoslangan. Birgalikda tayyorlangan ushbu ma’ruzada O‘zbekistondagi atrof-muhit
2
Atrof-muhit holati to‘g‘risida milliy ma’ruza: O‘zbekiston
holatining o‘zgarishi haqida umumiy tasavvurga ega bo‘lishga imkon beradigan asosiy tendensiyalar
va ko‘rsatkichlar jamlangan. Shuningdek, ekspertlar O‘zbekistonda
amalga oshirilayotgan eng
dolzarb chora-tadbirlar haqida umumlashtirilgan ma’lumotni berishga harakat qilganlar.
Va nihoyat, biz, ushbu ma’ruza bilan chuqur tanishish – salohiyat va imkoniyatlarni kengaytirish,
axborot ko‘magini yaratish, talabalar, ekspertlar va boshqa manfaatdor tomonlarning qiziqishini
uyg‘otish uchun asos bo‘ladi, degan umiddamiz.
