A kkum ulatorlar batareyasini yuklam a
o stid a tekshirish q u -
yidagi tartibda am alga oshiriladi:
a) akkum ulator qisqichlariga voltm etr va tester ulanadi;
b) akkum ulatorlar batareyasiga 15 sekund davom ida 300 A
yuklama beriladi;
d) batareyaning sig‘im ini tiklash u ch u n 15 sekund vaqt berib,
so‘ngra tavsifnomasida ko‘rsatilgan n om inal to k m iqdorida (test
yuklamasi) yuklam a beriladi. 15 sekunddan keyin batareya qis-
qichlaridagi kuchlanish oMchanadi va yuklam a olinadi;
e) agar o ‘lchangan kuchlanish 2.2-jadvaldagi ko‘rsatkichlardan
past boMmasa, akk u m u lato rlar batareyasi soz,
ishlatish m u m -
kin. Agar olingan natija jadvaldagi ko‘rsatkichlardan past b o ‘lsa,
bu akkum ulatorni almashtirish zarur.
2.2-jadval
Elektrolit harorati
21°C 20°C 0°C - 1 6 ° C — 18°C — 18°C dan past
Kuchlanishning m ini
mal qiym ati, V
9,6
9,4
9,1
8,8
8,5
8,0
Akkumulatorlar batareyasini zaryadlash. Akkumulatorlarni zaryad
qilish uchun, odatda, maxsus o ‘zgarm as to k m anbalaridan foy-
dalaniladi. Hozirgi vaqtda avtokorxona sh aro itid a zaryadlashning
ikki usuli q o ‘llaniladi:
•• zaryadlash tokining qiymati o ‘zgarm as boMganda;
• zaryadlash kuchlanishi o ‘zgarmas b o ‘lganda.
Tok qiymati o'zgarmas b o ‘Iganda zaryadlash. Bu usulda zaryad
qilinganda akkum ulatorlar batareyasi o ‘zgarm as tok m anbayiga
ketm a-ket ulanadi (2.7-rasm ,
a). Z aryadlash davom ida tok qiy-
matini o ‘zgarmas holda saqlash va uni n azorat qilish uchun ak -
kumulatorlarga ketm a-ket reostat
R va am p erm etr ulanadi.
Zaryadlash jarayoni bir yoki ikki b o sq ic h d a am alga o s h iri-
lishi m um kin. Bir bosqichli ja ra y o n n in g
b o sh id an ox irig ach a
zaryadlash tok inin g qiym ati o ‘zgarm aydi va u 0 ,0 5 C 20 ga te n g
b o ‘ladi (C 20 — akk um u lato rn in g n o m in al sig‘im i). Ikki bo sqich li
jarayonda, elek trolitda gaz ajralib c h iq ish b oshlang un cha a k
kum ulator qiymati 0,15C20 ga teng tok bilan zaryadlanadi (1-bos-
qich). B unda a k k u m u la to rn in g h a r b ir b an k asid ag i k u c h la
nish 2,4 V .gacha ortadi (2.7-rasm ,
b). S h u n d a n keyin, z a ry a d
lash toki 2—3 m arta kamaytiriladi va ja ra y o n 0,05C 20 ga teng to k
bilan tugallanadi (2-bosqich).
I = 0 15 C
* *
/
21)
1 -b o sq ic h
2 -b o sq ic h
z=0,05 C 20
2
4
6
8
10 T , soat
b
¡ 1
c
a
2.7-rasm. Akkumulatorlar batareyasini tok qiymati o‘zgarmas
bo‘lganda zaryad qilish:
a — u la n is h sx e m a s i;
b —
ta v s ifn o m a s i.
Ikki bosqichli zaryadlash jarayonining
afzallik tom oni shundan
iboratki, b irin c h id a n akkum ulatorlarni to ‘la zaryadlash uchun
ketadigan vaqt tejaladi (1-bosqichda zaryadlash tokining oshirilishi
hisobiga), ikkinchidan zaryadlash oxirida elektrolit qattiq «qaynab»
ketishiga yo‘l q o ‘yilm aydi (2-bosqichda zaryadlash tokini sezilarli
darajada kam aytirish hisobiga) va natijada, plastinalardagi aktiv
massa m uddatidan avval yemirilishining oldi olinadi.
Kuchlanishi
Um ga teng b o ‘lgan o ‘zgarmas tok
manbayiga ket-
m a-ket ulanishi m um kin b o ‘lgan akkum ulator bankalarining soni
(reostat qarshiligi
R = 0 b o ‘lganda) quyidagicha aniqlanadi:
bu yerda,
Utm — o ‘zgarm as tok m anbayining kuchlanishi, V;
2 ,7 — zaryadlash oxirida har bir akkum ulator elementiga to ‘g ‘ri
keladigan kuchlanish, V.
Zaryadlashga q o ‘yilayotgan akkum ulator batareyalarning sig‘imi
bir xil yoki im kon boricha bir-biriga yaqin bo ‘lishi kerak, aks
holda zaryadlash toki qiym atini sig‘imi eng kichik bo‘lgan batareya
b o ‘yicha belgilashga to ‘g‘ri keladi va sig‘imi katta bo‘lgan
batareya-
lar juda sekin zaryadlanadi.
Tok qiym ati o ‘zgarm as bo‘lganda zaryadlash, hozirgi vaqtda
akkum ulatorlarni zaryad qilishning asosiy usuli hisoblanadi. Bu
usul yordam ida akkum ulatorlarni to ‘la zaryadlashga erishish m um -
kin. Bundan tash q ari, zaryadlash tokining qiym atini m a’lum che-
garada tanlash, uni rostlab turish va nazorat qilish im koniyati
borligi, yangi ak k u m u lato rlarn i b irin ch i
b o r zary a d qilishda,
plastinalari sulfatlanib qolgan akkum ulatorlarni tiklashda ju d a q o ‘l
keladi. A kkum ulatorlarni zaryadlash uchun sarflanadigan vaqt-
ning nisbatan ko‘pligi, zaryadlash davom ida tok qiym atini doim o
nazorat qilish va rostlab turish zarurati — bu usulning asosiy kam -
chiliklaridir.
