m ulatorlarni bu u su lda saqlashda m e ’yoridan ortiq, o ‘z -o ‘zidan
razryad hod isasi so d ir b o ‘lm aydi. Bu usulda saqlangan akku-
m ulatorni ishga tu shirish uchun unga quyilgan eritm a to ‘kiladi
(akkum ulator qu yish teshiklarini pastga qaratib to ‘ntarib q o ‘yi-
ladi), 20—25 m in u td a n keyin unga zichligi 1,38—1,40-103 k g /m 3
b o ‘lgan elek tro lit quyiladi va 40—50 m inutdan so‘ng batareya
avtom obilga
q o ‘y ü a d i .
A kkum ulator 8— 10 soat ishlaganidan ke
yin elektrolit zichligi o ‘lchanadi va zaru rat b o ‘yicha m e’yoriga
keltiriladi.
2.1.4. Akkumulatorlar batareyasining nosozliklari
va ulaming yuzaga kelish sabablari
Ichki yonuv dvigatelini ishga tushirish
tizimining qoniqarsiz
ishlashida k o ‘p hollarda akkum ulatorlar batareyasining nosozligi
sabab b o ‘lishi m u m k in . Lekin akkum ulatorlarning b a’zi dastlabki
nosozliklari ishga tushirish tizimiga sezilarli darajada ta ’sir ko‘r-
satmaydi. O d a td a , ishga tushirish tizim i ishining yomonlashuvi
akkum ulatorlarda qaytm as jarayonlar sodir b o ‘lgandan so‘ng na-
moyon b o ‘la boshlaydi. Bunday nosozliklardan biri akkum ula-
torni uzoq m u ddat davom ida o ‘ta zaryadlanish sharoitida ishlashidir.
A k k u m u la to r la r batareyasining о ‘ta zaryadlanishi. A kku-
mulatorning o ‘ta zaryadlanishi elektrolit
tarkibidagi suvning elek-
trolizi (ya’ni, su v n ing kislorod va vodorodga parchalanishi)ni
kuchaytiradi va o qibatda elektrolit tarkibidagi sulfat kislotaning
miqdori o sh ad i. Suvning parchalanishi natijasida elektrolit qi-
ziydi. Elektrolit haroratining ko‘tarilishi esa o ‘z navbatida suvning
bug‘lanishini oshiradi va sulfat kislotaning konsentratsiyasi yanada
ortadi. E lek tro litd a g i suvning jad al kam ayishi plastinalarning
yuqori qism ini o ch ilib qolishiga va
u yerda sulfatlanish sodir
b o ‘lishiga olib keladi. Bundan tashqari, elektrolit haroratining or-
tishi p la stin a la rn in g m ayishishiga, sep arato rlarn in g sh ikastla-
nishi va qisqa tu ta s h u v la r yuzaga kelishiga sabab b o ‘ladi. M us-
bat plastinalar atro fid a to ‘planadigan
kislorod pufakchalari plas-
tina panjarasi tarkibidagi q o ‘rg‘oshinni oksidlaydi. Bu hoi pan-
jaralarni asta-sekin yemirilishiga olib keladi. Oksidlangan musbat
plastinaning h ajm i ortadi va qisqa tutashuv sodir b o ‘lishi uchun
yana bir sabab b o ‘ladi. Ba’zan m usbat plastinalarning shishishi
natijasida b a n k ala rn in g qopqog‘i deform atsiyalanib,
m usbat chi-
qish joylari o ld id a b o ‘rtib qolish hollari uchrashi m um kin.
0 ‘ta zaryadlanishning asosiy belgisi elektrolit sath in in g tez
kamayishidir. Agar avtomobil bosib o ‘tgan yo‘l qishda 3000 km .dan,
yozda esa 1000 km .dan k am b o ‘lgan hollard a a k k u m u la to rla r
batareyasiga suv quyishga t o ‘g ‘ri kelsa, bu k o ‘p h o llard a o ‘ta
zaryadlanish sodir b o layo tgan ligidan dalolat beradi.
0 ‘ta zaryadlanish natijasida chiqayotgan gaz pufakchalariga
ilashib chiqqan elektrolit zarrachalari banka qopqoqlariga va uni
atrofidagi detallar yuzasiga o ‘tiradi. Batareya yuzasining nam la-
nishi, uni mahkamlovchi
detallarning korroziyalanishi, elektr o ‘t-
kazgichlarning uchliklari va ularni qotirish boltlarining yem irilishi
ham o ‘ta zaryadlanishning belgisidir. Ba’zida bu b elg ilar e le k
trolit sathi m e’yordan yuqori b o ‘lganda ham kuzatilishi m um kin.
0 ‘ta zaryadlanish hodisasining yuzaga kelishining asosiy sa-
babi avtom obilning elektr t a ’m in o ti tizim idagi k u ch lan ish n in g
m e’yoridan yuqori bo'lishidadir. Bunday hollarda kuchlanish rost-
lagichini m e’yorida ishlayotganligini tekshirish va zaru rat b o ‘yicha
uni rostlash yoki almashtirish kerak. A kkum ulator bankalarining
birortasida qisqa tutashuv b o ‘lsa,
qolgan bankalarda, albatta, o ta
zaryadlanish hodisasi sodir b o ‘la boshlaydi.
