IV. Darsni mustahkamlash: Kuzating va yasab ko‘ring:
1.Yasab bo‘lgan o‘quvchilar ishini baholash uchun savol-javob o‘tkazaman. 2.Qaysi
mashinani yoqtirasiz ? 3.Mashinalar nima uchun kerak?
V.O‘quvchilarni rag‘batlantirish. O‘quvchilar ishini baholayman.
VI . Uyga vazifa: Darsda ulgurmagan ishlarini tugatib kelish.
26
XULOSA
Xulosa qilib aytganda,Zamonaviy mashinalarni ishlab chiqish - murakkab va
uzoq muddat talab qiluvchi jarayon hisoblanadi. U o‘z tarkibiga muhandislik
bashoratlari, loyihalash, tayyorgarlik va ishlab chiqarishni o‘zlashtirish
bosqichlarini qamrab oladi.
Dastlabki bosqich - muhandislik bashoratini qurish ikki yo‘nalishda amalga
oshiriladi: mavjud bazis obyektidan kelajak tomon bashorat qilish hamda kelajakda
erishilishi talab qilinadigan maqsaddan muammoning bugungi kundagi holatiga
tomon.
Loyihalash buyumning umumiy konstruksiyasini ishlab chiqishni ko‘zda
tutadi. Loyihalashning dastlabki bosqichida erishilishi lozim bo‘lgan maqsad, yoki
qondiriladigan maqsad belgilab olinadi. So‘ngra maqsadga erishish uchun aniq
vazifalar shakllantiriladi. Vazifalarni belgilashda mavjud imkoniyatlar va
sharoitdan kelib chiqiladi. Loyihalashning keyingi bosqichi g‘oyani shakllantirish
deb nomlanib, u loyihalashning asosini tashkil etadi. Ko‘pchilik holatlarda uni
amalga oshirish uchun mavjud metodni yangi sharoitlarda qo‘llash yo‘nalishidan
foydalaniladi. Keyingi bosqichda muhandislik tahlili amalga oshiriladi. Bunda
model ko‘rsatkichlari aniqlashtiriladi, zarur holatlarda haqiqiy buyumga yaqin
ko‘rsatkichlarga ega bo‘lgan model yaratiladi. Shu asosda buyumni ishlab
chiqishning texnik vazifasi shakllantiriladi.
Texnik vazifa konstruktorning loyihani ishlab chiqishidagi dastlabki
asoslovchi hujjat hisoblanadi. U quyidagi masalalarni yoritib berishi lozim:
mashinaning yaratilish maqsadi; uning parametrlari, ish tartibi va sharoitlari;
tajriba-sinov ishlari to‘g‘risidagi ma’lumotlar; mashinaning prinsipial tuzilishi va
uning
harakatlanish
mezonlari;
avtomatlashtirilganlik
va
mexanizatsiyalashtirilganlik darajasi; ishlatilish sharoitlari; loyihani bajarish
muddati; ishlab chiqarishning seriyaliligi; uni tayyorlovchi korxona to‘g‘risidagi
ma’lumotlar; mashina va loyihaga qo‘yilgan texnik talablar.
27
Oliy ta’lim muassasalarida o‘tkaziladigan texnik loyihalash va modellashtirish
mashg‘ulotlari uchun ko‘pincha o‘quv ustaxonalaridan foydalaniladi.Bu
ustaxonalarda mehnat ta’limining har xil tashkiliy shakl va metodlaridan
foydalanish; texnik ma’lumotlar berish; tadqiqotchilik va mehnat malakalarini
shakllantirish ishlarining amalga oshirish; texnik bilimlarni mehnat usullarini,
bajarilgan ishlarni sifatini nazorat qilish; estetik did va mehnat madaniyati
ko‘nikmalarini, mustaqil ishlash iqtidorini shakllantirish; konstruktorlik-texnologik
xarakterdagi ijodiy masalalarni hal qilish, yuksak darajadagi mehnat intizomiga va
mehnat muhofazasiga talablariga rioya etish uchun yaxshi sharoitlar mavjud bo‘lishi
kerak.
Yuqorida aytilgan vazifalardan kelib chiqib o‘quv ustaxonalari quyidagi asosiy
sanitariya-gigiyenik va tashkiliy-metodik talablarga javob berishi lozim:
1. Ustaxona binosi ta’limiy-pedagogik, sanitariya-gigiyenik va ishlab
chiqarish-texnik talablarni qanoatlantirishi kerak.
2. O‘quv ustaxonalari texnikaning hozirgi darajasiga, yuksak mehnat
madaniyatiga muvofiq jihozlanishi va ular faqat ustaxona amaliyoti dasturidagi
barcha mavzularni emas, balki texnik ijodkorlikni ham o‘rganish uchun zarur sharoit
bilan ta’minlanishi lozim.
3. Turli buyurtmalarni bajarishda pedagogning o‘rganuvchilar bilan olib
boradigan umumiy gruppaviy hamda brigada - zvenoli va potokli ishlari uchun ham
sharoit yaratilishi zarur.
4. Har bir talabaga kerakli asbob-uskunalar va moslamalar bilan ta’minlangan
alohida ish o‘rni ajratilishi lozim.
5. Pedagog uchun tegishli jihozlar, moslamalar bilan ta’minlangan va poldan
250-300 mm ko‘tarilgan namunali ish o‘rni tashkil etilishi lozim.
6. Ustaxonalarda talabalarga eng qulay va xavfsiz mehnat qilishi uchun zarur
sharoit bo‘lishi shart.
7. O‘quv ustaxonalari hajmli va tekis ko‘rsatmali qo‘llanmalar, shuningdek,
ta’limning texnik vositalari bilan jihozlanishi zarur.
28
8. Yordamchi binolar (asbobxona va sklad) o‘quv ustaxonasiga yaqin bo‘lishi
kerak.
9. Tashqaridagi tovushlar, talabalarning e’tiborini ishdan chalg‘itadigan va
mehnat jarayoniga halaqit beradigan shovqin-suronlar ustaxonaga kirmasligi lozim.
Ish o‘rni, deganda ustaxona maydonining o‘quv ishlab chiqarish va
konstruktorlik-texnologik ishlarni bajarishi uchun zarur uskunalar (verstak, stanok),
asboblari va moslamalar maqsadga eng muvofiq holda joylashtirilgan qismi
tushuniladi. Ishlash vaqtida o‘quvchining gavdasi eng qulay joylashsa va ortiqcha
harakatlanmasa, bunday ish o‘rni ratsional tashkil qilingan hisoblanadi. Texnik
konstruksiyalash va modellashtirish uchun tegishli materiallar detallarning hamda
yig‘ish birliklariga ta’sir etadigan kuchlarning xarakterini nazarda tutgan holda
tanlanadi. Bunda materiallarning tegishli lug‘atlardan topish mumkin bo‘lgan
xossalarini ham albatta hisobga olish kerak. Texnik loyihalash va modellashtirishda
metallardan tashqari metalmas materiallar ishlatiladi. Modellar va texnik
qurilmalarni yasashda ana shunday materiallardan yog‘och, qog‘oz, plastmassalar
keng qo‘llaniladi. Modellarning tozaligini, zanglash, chirishiga chidamliligini
oshirish, tashqi ko‘rinishini yaxshilash uchun ularga diqqat bilan ishlov beriladi.
Bunda loklar, bo‘yoqlar va boshqa materiallar bilan pardozlash keng tus olgan;
chunki bular metall va yog‘och yuzalaridan yoriqlarni, chuqurchalarni yaxshi
berkitib, ularni chiroyli, rangdor va yaltiroq qiladi.
| 