|
Avtomobil yo’llaridagi muhandislik inshootlari
|
| bet | 17/97 | | Sana | 09.06.2022 | | Hajmi | 5.75 Mb. | | #23330 |
Bog'liq N.Saydazimov DARSLIK (1) Ijodiy shaxsning mahorati va qobiliyatlari, Jaloliddinova Sarvinoz Kalomiddin qizi (0), RIVOJLANISHDA NUQSONI BOR BOLALAR TASNIFIa-1931-yilgi me’yor; б-1938-yilgi me’yor; в-1953-yilgi me’yor; г-1962-yilgi me’yor
hozirgi vaqtgacha saqlanib qolgan. 1962-yida N-30 (2.3,г.rasm) avtomobil yuki qo‘shilgan uch o‘qli umumiy og‘irligi 30t bo‘lgan yuk avtomobil NK- 80 va o’rmalovchi NG-60 yuklarining hisobga olgan holdagi yuklar hozirgacha amalda qolgan.
1986-yil yanvardan boshlab SHNQ 2.05.03-12 ,,Ko‘priklar va quvurlar,, ni amalga kiritilgandan keyin avtomobil ko‘priklari uchun yangi yuklar qabul qilingan. Bu me’yorga asosan hozirgi vaqtda avtomobillardan tushadigan yuklar
A.I. Vasilevning ko‘rsatmasiga asosan yuk tasmali ko‘rinishidagi (2.4.a.rasm) ularning bitta ikki o‘qli aravachasi yukining o‘qqa ta’siri 9.81.K,KN. bo‘lib bir xil yuk jadalligi taqsimlanib (ikki g‘ildirakka bir xil) 0.98k, kN/m2 ga teng. Arava g‘ildiragidan hosil bo‘lgan kuchlanish harakat bo‘ylamasiga tomonlari 0.2m dan
iborat yuzada va arava harakati ko‘ndalangiga tomonlari 0.6m bo‘lgan yuzada tarqaladi. Har bir tasmadagi yuklar jadallikka ega Ot va U ko‘ndalang yo‘nalishida 0.6m kenglikda teng taqsimlanadi.
rasm. Avtomobil va shahar ko‘priklarini vaqtinchalik yuklarga hisoblashning zamonaviy sxemasi:
a-avtomobil yuki AK; б-o‘tish qismi elementlarini tekshirish uchun yakka o‘q; в-NK-80; г
-NG-60:
Barcha ko‘prik va quvurlar uchun yuklar sinfi A11 deb qabul qilinadi, V toifali yo‘ldagi yog‘och ko‘priklar bundan istisno, bunday ko‘priklar uchun A8 qo‘llaniladi. Ko‘prik yurish qismi A8 ga loyihalangan elementlari bitta o‘qqa tushadigan 110kn ga teng kuchga tekshiriladi (2.3.б.rasmga qarang).
Har qaysi yuk tasmalarida bitta aravaning eng qulay holati uchun AK belgilanadi, yuklanayotganda joyning soniga bog‘liq bo‘lmagan holda. Bitta belgining ta’sir chizig‘i bo‘lgan hamma joylarga yuklar teng taqsimlanadi. Yurish qismini mavjud harakat tasmalaridan yuk tasmalar soni ortib ketmasligi kerak. Yonma-yon joylashgan yuk tasmalari orasidagi masofa 3m dan kam bo‘lmasligi kerak.
AK yuklanishning ikkita holati ko‘zda tutiladi. Birinchi holatda loyihada ko‘zda tutish hamma harakat tasmalari foydasiz (chalama-chakki) joylashtiriladi va piyodalar yo‘lagi yo‘lovchilar bilan yuklanadi. Ikkinchi holatda yurish joyida
faqat ikkita harakat tasmasi foydasiz joylashtiriladi, bir tasmali ko‘priklarda –faqat bitta tasma. Bunda piyodalar yo‘lagi yuk bilan yuklanmaydi.
Chekka yuk tasmasining o‘qi AK birinchi holat uchun yurish qismining chekkasidan 1.5m dan kam bo’lmagan masofada, ikkinchi holatda esa yurish poyining to‘siqlari 1.5 dan kam bo‘lmagan masofada joylashish kerak.
Ko‘prik konstruksiyasining bir necha yuk tasmasi AK harakatini hisoblashda ularda eng noqulay joylashganiga 𝑆1=1 deb qabul qilinadi. Qolgan yuk tasmalari uchun 𝑆1=1 aravachalar uchun va 𝑆1=0.6 bir xilda taqsimlangan yuklar uchun. Bir vaqtning o‘zida hamma tasmalardan to‘liq yuklanishni kamayishi yuz berishi mumkin bo‘lganda 𝑆1 koeffitsienti qo‘llaniladi. Avtomobil yuklaridan tashqari ko‘priklar o‘ta og‘ir yakka yuklar; traleylar, shatakka oluvchi va maxsus tekislikka o‘tkaziladi. Shuning uchun ko‘prik yakka g‘ildirakli va o’rmalovchi yuklarga tekshiriladi. A11 yuklar o‘tkaziladigan ko‘priklarni bitta og‘irlik 800kN bunga traleylar NK-80 (2.4,в. rasm), A8 yuklar o‘tkaziladigan ko‘priklar- 600kN og‘irlikka ega bitta o’rmalovchi yuk NГ- 60 ta’siriga tekshiriladi (2.4g rasm). NK- 80 yoki NG-60 yuklar ko‘ndalang yo‘nalishda yurish qismida joylashtiriladi ( tor ma’noda) har qanday noqulay holatda, bunda g‘ildirak yoki zanjir chekkasi yurish qismidan chiqmasligi kerak. Alohida ajratilgan ko‘tarmada joylashgan metropoliten va tramvay yo‘liga ega shahar ko‘priklari, elektropoezd va tramvaylardan tushadigan me’yoriy yuklarga tekshiriladi (SHNQ 2.05.03-12 ni
2.12 bandiga qarang) Ishlab chiqarish korxonasi yo‘lida joylashgan ko‘priklar, maxsus avtomobil yuklariga hatto yuk avtomobillari uchun to‘g‘ri keladigan yuklarga hisoblanadi. ( SHNQ 2.05.03-12 ni 2.13bandiga qarang.)
Piyodalar o‘tishi uchun quriladigan ko‘priklarni piyodalar yo‘lagi odamlar gavjum o‘tganda hosil bo‘ladigan tik yuklarni hisobga olib qabul qilinadi.
Piyodalar yo‘lagi mavjud bo‘lgan ko‘priklarda odamlar harakatidan tushadigan yuklarni umumiy yuklarga qo‘shib hisoblanadi. Bittalik yuklar NK-80 va NG-60 hisobga olganda piyodalar yo‘lakchasi yuklari hisobga olinmaydi.
Piyodalar uchun mo‘ljallangan ko‘priklarda odamlar gavjum o‘tgandagi me’yoriy yuklar tik va hamma o‘tishi yuzasi uchun bir tekis taqsimlangan harakat
jadalli P=3.92 kПa bo’lganda piyodalar yo‘lagi uchun bu yuklar quyidagi formula bilan aniqlanadi, kПa,
P=3.92-0.0196λ ≥ 1.96,
bunda λ - yuklanishning ta’sir qilish uzunligi, m.
Shahar ko‘priklarining piyodalar o‘tish yo‘lagi, bundan tashqari, taqsimlash miqdori 15x10sm ga to‘plangan kuchlar miqdori 19.6kH bo‘lsa tekshiriladi, boshqa ko‘priklarda 3.4kN bo‘lsa tik kuchlarga tekshiriladi.
Harakatlanuvchi to‘plamdan hosil bo‘lgan tuproq bosimi quvurlarni hisoblashda SHNQ 2.05.03-12 ni 2.17 bandiga asosan amalga oshiriladi.
Tekis burilish radiusi 600m va undan katta bo‘lgan egri chiziqqa moslashgan inshootlarda vaqtinchalik yuklar harakatidan hosil bo‘lgan markazdan qochma kuchlarni egrilikka ta’sirini hisoblashda tik ko‘ndalang kuchlarni kamroq hisobga olinadi. Markazdan qochma kuchlarning miqdori egrining radiusiga, vaqtinchalik tik kuchlar sinfiga, harakat tasmalari soni va yuk ta’siri uzunligiga bog‘liq. AK yuklaridan hosil bo‘ladigan markazdan qochma kuchlar, gorizontal bir xil taqsimlangan kuchlar vh ko‘prik yurish qismi yuzasidan 1.5m balandlikda ta’sir etuvchi va egrining qabariq tomoniga yo‘naltirilgan. Ko‘p tasmali harakatda tekislikdagi kuchlar 𝑆1 koeffitsienti bilan qo‘llanadi, bunda hamma harakat tasmalilari uchun AK yuklari bilan yuklangan tasmadan tashqari 𝑆1=0.6 koeffitsienti qabul qilinadi.
|
| |
