102
Alfavit harflarini 0 dan boshlab tartib bilan raqamlab chiqing;
Shifrlanadigan matnning harflariga to‘g‘ri keluvchi sonlarni yozib chiqing;
Kalit matnning harflariga to‘g‘ri keluvchi sonlarni yozib chiqing;
Har bir harfni quyidagi formula orqali shifrlang (K+T)modn, bunda K–
kalitdagi harfga to‘g‘ri keluvchi son, T–matndagi harfga to‘g‘ri keluvchi son,
n–alfavitdagi harflar soni;
Kalitning foydalanilgan qismini o‘chirib tashlang.
Shifrlangan matnni ochish:
Alfavit harflarini 0 dan boshlab tartib bilan raqamlab chiqing;
Shifrlangan matnning harflarigato‘g‘ri keluvchi sonlarni yozib chiqing;
Kalit matnning harflariga to‘g‘ri keluvchi sonlarni yozib chiqing;
Har bir harf uchun quyidagi formula orqali hisoblang (T-K+n)modn,
bunda
K–kalitdagi harfga to‘g‘ri keluvchi son, T–matndagi harfga to‘g‘ri
keluvchi
son, n–alfavitdagi harflar soni.
5.11§ Steganografiya
Bu usul asosan 2-jahon urushigacha keng qo‘llanilgan. Ba’zi vaziyatlarda,
hozirda ham bu usuldan foydalaniladi. Bunda gazeta va jurnallardagi xabarlar yoki
boshqa turdagi matnli axborotlar ichiga kerakli axborotlarni
yashirin tarzda
joylashtirish tushuniladi. Stеganogrfiya axborotni kriptohimoyalashning istiqbolli
yo‘nalishlaridan hisoblanadi. Stеganografiya bilan
shifrlashni birgalikda
(komplеks) ishlatilishi maxfiy axborot kriptoturg‘unligini yetarlicha oshiradi.
5.12§ RSA kriptoalgoritmi
Hozirgi vaqtda axborotlarni to‘liq himoyasini ta’minlashning qandaydir biror
tеxnik usuli yoki vositasi mavjud emas, ammo ko‘p
xavfsizlik muammolarini
yеchishda kriptografiya va axborotlarni kriptoo‘xshash almashtirishlari ishlatiladi.
Ochiq kalitli shifrlash tizimlarida ikkita kalit ishlatiladi. Axborot ochiq kalit
yordamida shifrlansa, maxfiy kalit yordamida dеshifrlash qilinadi.
103
Ochiq kalitli tizimlarini qo‘llash asosida qaytarilmas
yoki bir tomonli
funksiyalardan foydalanish yotadi.
Ochiq kalitni ishlatib shifrlash amalga oshirilganda o‘zaro muloqatda bo‘lgan
subyеktlar o‘rtasida maxfiy kalitni almashish zaruriyati yo‘qoladi. Bu esa o‘z
navbatida uzatiluvchi axborotning kriptohimoyasini soddalashtiradi.
Ochiq kalitli kriptotizimlari bir tomonli funksiyalar ko‘rinishi bo‘yicha
farqlash mumkin. Bularning ichida RSA, El-Gamal
va DSA tizimlarini alohida
tilga olish o‘rinli. Hozirda eng samarali va kеng tarqalgan ochiq kalitli shifrlash
algoritmi sifatida RSA algoritmini ko‘rsatish mumkin.
RSA nomi algoritmni
yaratuvchilari familiyalarining birinchi harfidan olingan
(Rivest, Shamir va
Adleman).
RSA algoritmi modul arifmеtikasining darajaga ko‘tarish amalidan
foydalanishga asoslangan. Algoritmni quyidagi
qadamlar kеtma-kеtligi
ko‘rinishida ifodalash mumkin.
