246
247
ochiq bo‘lishi; yengil bo‘lishi; tor yo‘lkalardan: o‘tish
uchun ix-
cham bo‘lishi; yuklarni normal joylashtirish va yuk ortilgan bir
vaqtda aravacha yiqilib ketmasligi uchun muvozanat saqlanishini
ta’minlash; adabiyotlar bo‘limlararo tashilayotganida,
aravachalar
shovqin chiqarmasligi, ya’ni g‘ildiraklari rezina bilan qoplangan
bo‘lishi kerakligi kabi qator talablardan iboratdir.
Bu talablarga hozirgi paytda ishlatilayotgan axborot-kutubxona
aravachalari javob bera oladi. Bunday
aravachalarni Litva Davlat
kutubxonasi joriy etib, ulardan muvaffaqiyatli foydalanib kelmoq-
dalar.
Bunday aravachalar TT–6 kutubxona aravachasi tipiga ega. Bu
kabi aravachalar yengil po‘lat quvurlardan tayyorlanadi. Ularda
40 kg gacha yukni tashish mumkin.
Shuningdek, axborot-kutubxonalarda adabiyotlarni tashish
uchun metaldan tayyorlangan tirkamalardan foydalanish mumkin.
Bunday aravachalar birinchi marotaba Saratov shahridagi kutub-
xona xodimlari tomonidan joriy etilgan. Ular quyidagi ish prinsipla-
riga ega:
1. «TRK–1» tipidagi aravachalar uch yarusli polkalardan iborat.
Pastki polkasi katta formatli kitob va jurnallar uchun mo‘ljalangan.
Shuningdek, aravachada talablar bo‘yicha bajarilgan belgilarni bel-
gilab olish uchun stolcha ham o‘rnatilgan.
2. «TRK–2» tipidagi aravachada kitob va jurnallar uchun yashik-
li konteyneri bor. Pastki polkasi esa keng
formatli kitoblar va jur-
nallar uchun mo‘ljallangan. Bu tipdagi aravacha to‘rtta g‘ildirakka
ega bo‘lib, uni 360° ga aylantirish mumkin.
3. «PT» va «OB–4» aravachalari kitoblar uchun maxsus olinadi-
gan eshikli konteynerlardan iborat.
4. «MMB–9» tipidagi aravacha 2 ta yuqori polkadan iborat bo‘lib,
ularga vertikal holatda kitob va jurnallarni joylashtirish mumkin.
Pastki polkaga esa katta formatli kitob va gazetalar joylashtirili-
shi mumkin. Axborot-kutubxonalarda «MMB–9» aravachasidan
ko‘proq kitob fondi punktlaridan ko‘rgazmalarni tashkil etishda
foydalanish qulaydir.
246
247
har xil yuklarni tashish uchun (qog‘oz rulonlari,
posilka qilingan
kitoblar va h. k.) axborot-kutubxonalarda «TG–100», «TG–130»,
«TG–400» kabi aravachalardan foydalanish maqsadga muvofiqdir.
«TG–100» va «TG–130» aravachalari uncha ko‘p ishlatilmaydi.
«TG–400» aravachasi esa og‘ir yuklar uchun mo‘ljallangandir.
Respublika meditsina axborot-resurs markazida qo‘llanilayotgan
«TRK–1» markali qo‘l aravachasi «T–6» markali aravachadan
farq qiladi. Aravacha, asosan, Saratov mexanika zavodidan ish-
lab chiqarilgan. Aravacha 3 yarusli. Kutubxonachi eng pastki ya-
rusga gazetalarni, ikkinchi yarusga jurnallarni, uchinchi yarusga
esa kitoblarni qo‘yib tashishi mumkin.
Respublika ilmiy-texnika
kutubxonasida qo‘llanilayotgan «TRK–2» qo‘l aravachasi boshqa
ara vachalardan farq qiladi. «TRK–2» markali aravacha 4 kalonkali
bo‘lib, 360° ga burila oladi. Yana bir xususiyati shuki,
bu aravacha-
da keng formatli adabiyotlarni ham tashish mumkin. Bu esa texni-
kaga oid keng mashtabdagi chizma va adabiyotlarni kitobxonga
yetkazishda katta yordam beradi.
hozirgi kunda aravachalaridan tashqari quyidagi yengil adabi-
yotlarni tashishga mo‘ljallangan «TG–100», «TG–130» hamda
katta hajmdagi adabiyotlarni tashishga mo‘ljallangan «TG–100»
markali aravachalar ishlab chiqarilmoqda. Bu
aravachalar, asosan,
rulonli qog‘ozlar tashishga mo‘ljallangan.
