Nazorat savollari
1.
Videokonferensiya aloqa tizimlari faniga doir asosiy tuchinchalar?
2.
Videokonferensiya aloqaning yaratilish tarixi?
3.
Videokonferensiya aloqa rivojining ikkinchi jahon urushigacha bo‘lgan davri?
4.
Videokonferensiya aloqasini tashkil etish uchun AT&T kompaniyasi
tomonidan amalga oshirilgan ishlar?
5.
Harbiy sohada videokonferensiya aloqadan foydalanish tarixi?
6.
Videokonferensiya aloqani qo‘llanilish sohalari?
40
2-MASHG‘ULOT. M2.
Mavzu: Videokonferensiya tashkil etishning zarur talablari
Reja:
1.
Videokonferensiya aloqa tizimlarining ishlashi uchun zarur bo‘lgan umumiy
talablar.
2.
Videokonferensiya aloqasini tashkil qilish uchun aloqa kanallariga
qo‘yiladigan talablar.
3.
Videokonferensiya aloqa tizimi xavfsizligiga qo‘yiladigan talablar.
4.
Videokonferensiya aloqasini tashkil qilish uchun standart va texnik echimlar.
1. Videokonferensiya aloqa tizimlarining ishlashi uchun zarur bo‘lgan umumiy
talablar
Videokonferensiya aloqani amalga oshirish imkonini beradigan amaliy
dasturlar shaxsiy kompyuter protsessordan katta resurs talab qiladi. Zamonaviy IP
(Internet Protocol)
tarmoqlarga asoslangan videokonferensiya aloqa tizimlarining
kompyuter tarmog‘iga qo‘yadigan minimal o‘tkazuvchanlik talabi 384 Kbit/s dan
2048 Mbit/s gacha hisoblanadi. Dasturiy yechimlarga asoslangan videokonferensiya
aloqa dasturlarini korporativ tarmoq mijozlari muvaffaqiyatli foydalanishi, taqdim
etilayotgan xizmatning sifati
QoS (Quality of Service)
ga bog‘liq hisoblanadi.
Videokonferensiya aloqa uchun eng muhim parametrlardan biri tarmoqning
mavjudligi va o‘tkazuvchanligi hisoblanadi. Signallarning kechikishi tarmoq
paketlarining yo‘qolishiga olib keladi. Agar kompyuter tarmog‘i ushbu talablarning
barchasiga javob bersada, ammo bittasining ko‘rsatgichi belgilangan normada
ishlamasa ham videotasvir sifati keskin pasayishiga olib keladi.
IP tarmog‘iga qo‘yiladigan talablarni aniqroq ko‘rib chiqishga harakat qilamiz.
Sababi
yaqin
kunlargacha
ishlab
chiqaruvchilar
va
foydalanuvchilar
videokonferensiya aloqani tashkil qilish uchun
ISDN
standartiga o‘tishga majbur
bo‘lar edilar.
ISDN
tarmoqlari transport sifatida ishlatib kelingan bo‘lsada, ammo
video-oqimni o‘tkazishda yuqori narx va texnik muammolar borligi tufayli (A
nuqtadan B nuqtgacha marshrutlashning bir xil amalga oshirilmaganligi sababli), ular
IP
tarmoqlarni kirib kelishiga juda tez yo‘l ochib berishga majbur bo‘ldi.
Asinxron ishlovchi dasturlardan farqli ravishda, videokonferensiya aloqa
paketlarning kechikishi yoki yo‘qolishiga juda sezgir va kompyuter tarmog‘ni turg‘in
ishlashni talab qiladigan, real vaqt rejimida ishlaydigan apparat va dasturiy vositalar
to‘plami hisoblanadi. Lokal tarmoqning bir nechta foydalanuvchilari tomonidan katta
resurs talab qiladigan dasturlarni (
FTP
, web-brauzer va boshqalarni) ishga
41
tushirganda videokonferensiya aloqa jarayonidagi tarmoq paketlarini almashishda
kechikishlarni yuzaga kellishiga olib keladi. Shu sababli
QoS
xizmatini
videokonferensiya aloqa amalga oshiriladigan kompyuter tarmog‘ida sozlanishi talab
etiladi. Sifatli videokonferensiya aloqa tashkil etish uchun keng tarqalgan usullardan
biri bu tarmoqning o‘tkazuvchanligini zaxiralash hamda uzatilayotgan ma’lumot
paketlarining ustuvorligini boshqarish va h.k kiradi. Shuningdek, videokonferensiya
aloqa vositalarini ishlab chiqaruvchilar tarmoq paketlarini yo‘qotishlardan
himoyalash va videotasvir sifatini oshirish uchun maxsus algoritmlardan keng
foydalanadilar.
QoS
xizmatining kerakli darajada ishlashiga erishish uchun vediokonferensiya
aloqa amalga oshirilayotgan tarmoqning masofadagi uchta qismida ham
QoS
xizmati
bir xil ishlashi kerak bo‘ladi. Ya’ni Lokal tarmoqning oxirgi mijoz va magistral
tarmoqlar ham
QoS
xizmatini qo‘llab- quvvatlashi kerak. Buning uchun tarmoqning
apparat-dasturiy ta’minoti va boshqaruv elementlarini to‘g‘ri o‘rnatish va sozlash
talab etiladi. Ko‘p hollarda magistral kanallarga provayderlar javobgar bo‘lishadi.
Provayderlar tarmog‘i chegarasi trafikni kirish tugunidan chiqib ketadigan joyida
tugaydi. Agar tarmoq xizmatlarini taqdim qiluvchi provayderga nafaqat global
tarmoq segmenti, balki oxirgi mijozlarga
QoS
xizmatini ta’minlaydigan, mijoz
tomonida joylashgan kommutator va marshrutizator ham kirishi mumkin.
Video ma’lumotlar paketi (
UDP User Datagram Protocol
) tarmoq
marshrutizatorlardan, xususan,
NAT (native Address Translation)
o‘zgartirishidan
o‘tayotgan vaqtda
IP
tarmoqlarda muammolar almashishi vujudga keladi, ammo
aksariyat hollarda ularni kerakli portga uzatish, video terminalni
DMZ
(Demilitiarized Zone)
zonasiga olib kirish,
VPN
tarmoqlarini qurish yoki
NAT
o‘zgartirishni qo‘llab-quvvatlaydigan ixtisoslashgan qo‘shimcha marshrutizator
o‘rnatish orqali hal qilinadi.
Tarmoqning magistral qismlarida talab qilinadigan tarmoq o‘tkazuvchanligi
uchta usulda amalga oshiriladi:
1.
Global tarmoqdan ajratilgan kanalni ijaraga olish (
Leased Line WAN
) orqali;
2.
Virtual xususiy tarmoq (
Virtual Private Network, VPN
) yaratish orqali;
3.
Umumiy ma’lumot almashish tarmog‘i yoki Internet (
Public/Internet VPN
)
yordamida.
Quyidagi Global tarmoqdan ajratilgan kanalni ijaraga olish hamda Virtual
xususiy tarmoq usullari ishlash rejimi 2.1-rasmda keltirilgan.
Ba’zi kompaniyalar videokonferensiya aloqa tashkil etish uchun korporativ
tarmoqlarini bir-biriga bog‘lashda provayderlardan ajratilgan kanallarni ijaraga
olishni afzal ko‘rishadi, ammo bunday yechim iqtisodiy jixatdan qimmatga tushadi.
Muassasalarning korporativ tarmoqlari o‘rtasida ichki tarmoq trafigini uzatish va
qabul qilish uchun o‘zlarining maxsus korporativ tarmog‘ini tashkil etadilar. Qator
42
muassasalar o‘zlarining binolari o‘rtasida korporativ kompyuter tarmog‘ini qurishda
VPN
yechimlardan foydalangan holda provayderlardan ijaraga kanal olish uchun
shartnoma tuzmoqdalar. Bunday yechimlarda barcha trafik bitta provayder tarmog‘i
orqali uzatiladi.
VPN
yechimlarning to‘g‘ri sozlanishi oqibatida mijoz tarmoq
resurslaridan foydalanish jarayonida muammolarga duch kelmasligi lozim, ammo
tarmoqning ichki qismida muammolar yuzaga kelish ehtimoli mavjud bo‘ladi.
Bunday muammolarni bartaraf etish uchun ushbu tarmoqda
QoS
xizmati ishlashi
talab etiladi. Muassasalar ba’zan Internet tarmog‘i orqali ikkita ofis o‘rtasida
korporativ tarmoq qurishadi, ammo bunday ulanishdagi tarmoqlarda
QoS
xizmatini
to‘liq ta’minlab bo‘lmaydi.
Yuqorida aytib o‘tganidek, asosiy muammo turli xil provayderga tegishli
bo‘lgan, ba’zan bir provayder (operator tarmog‘i) tarkibiga kiradigan global tarmoq
bo‘limlariga tutashgan joylarida paydo bo‘ladi. Kommutatorlar optik portlar va
yuqori o‘tkazuvchanlikka ega shina bilan jihozlangan bo‘lsa ham, tarmoq trafigining
yuqori oqimiga har doim ham bardosh bera olmaydi. Shu sababli kerakli xizmatlarni
to‘liq taqdim eta olmaydi, Ya’ni barcha abonentlarga to‘liq xizmat ko‘rsatishga qodir
bo‘lmaydi. Muammoning asl sababi har xil turdagi tarmoq qurilmalari va
standartlarining yagona tarmoq sifatida birlashtirilishi asosida yuzaga keladi. Ushbu
muammolardan biri - tarmoq paketiga qo‘shimcha sarlavha qo‘shilganligi sababli
paket hajmining ortishiga olib keladi. Bu esa o‘z navbatida kommutatorlar tomonidan
paketni qo‘llab-quvvatlanmasligiga olib keladi. Yuzaga kelgan muammo, ma’lumot
qabul qiluvchi tarmoq qurilmalari va dasturiy ta’minotini qayta sozlash orqali hal
qilinadi.
Korporativ tarmoq yoki lokal tarmoq ma’murlari odatda yuqori malakali
mutaxassislar hisoblanadilar. Shu sababli yuzaga kelgan xatolik tarmoqning boshqa
ma’muri tomonda ekanligini yaxshi bilishadi. Ushbu muammoni yechimi faqatgina
tarmoq ma’murlari tomonidan o‘zaro birgalikda ishlaganlaridagina topiladi.
Yuqori sifatli tarmoq xizmatini ko‘rsatish talab qilinganda, xizmatni tashkil
qilishning ikkita asosiy usuli mavjud:
| 