37
1.14-rasm. Harbiy sohada videokonferensiya aloqadan foydalanilish jarayoni.
Bundan tashqari, dengiz floti kuchlarining
kemalarida muammolar yuzaga
kelganda tezkor xabar berish va kerakli extiyot qismlarni qisqa vaqt ichida topishga
imkon beradigan tarmoqqa ehtiyoj borligiga asos bo‘lgan. 2003-yilga kelib
AQSH
harbiy-dengiz kuchlari flotining barcha harbiy kema va suvosti kemalari
videokonferensiya loqa tizimlari bilan jihozlab bo‘lingan edi. O‘sha vaqtlarda
videokonferensiya
aloqasi
H.320
va
H.323
standartlari asosida amalga oshirilgan
degan taxminlar mavjud. Harbiy sohada videokonferensiya aloqadan foydalanilish
jarayoni 1.14-rasmda keltirilgan.
1990-yilning o‘rtalaridan boshlab AQSHning Tinch okean floti,
elektron
pochta, web-serverlar va videokonferensiya aloqa vositalarini qo‘llab-quvvatlashi
uchun “XXI asr axborot texnologiyalari” (
Information Technologies-21
) deb
nomlangan ulkan tarmoq modernizatsiya loyihasini boshlagan va barchasi ochiq
tarmoq standartlariga asoslangan holda ishlab chiqilgan.
Oxir oqibatda IT-21 loyihasi doirasida ishlab chiquvchilar axborot tizimi
xizmatlarini
boshqarish
markazi
orqali
buyruqlarini
harbiy
kemalardagi
kompyuterlarga to‘g‘ridan-to‘g‘ri yetkazishni niyat qilgan edilar,
ammo aloqa
terminallarining standartlari aniq bitta standartga olib kelinmagunga qadar, magistral
terminallarga va ishchi stantsiyalariga tezkor ulanish imkoniyati mavjud bo‘lmadi.
Maxfiy va ochiq xabarlarni dengizdagi kemalarga shifrlangan yoki ochiq sun’iy
yo‘ldosh kanallari orqali yetkazilishini ta’minlanar edi. Ushbu tarmoqning dastlabki
yechimlari ichida videokonferensiya aloqasi 1996-yilda Xitoy va Tayvan o‘rtasidagi
ziddiyatlarning kuchaygan vaqtida harbiy harakat rejalarini ishlab chiqish va
boshqarish uchun keng foydalanilishiga olib keldi.
2000-yilga kelib AQSHning Tinch okean flotining aksariyat oby’ektlari bir-
birlari bilan yuqori o‘tkazuvchanlikka ega simli, optik tolali va sun’iy yo‘ldoshli
aloqa kanallar yordamida aloqa qilish imkoniyatiga ega bo‘ldi.
Yuqori
38
o‘tkazuvchanlikka ega aloqa kanallari quyidagi afzalliklarni berar edi: buyruqlarni
tezkor yetkazish; jangovar shaylikni oshirish; harbiy va siyosiy mojarolar yuz bergan
vaziyatlarda tezkor javob qaytarish hamda teskor qaror qabul qilishga imkoniyat
yaratgan.
Harbiy amaliyotlarda sinab ko‘rilgan keng polosali tarmoqlariga ega bo‘lgan
videoaloqa harbiy muassasalarning kundalik faoliyatini olib borishda ajralmas
vositaga aylanib ulgurdi. Harbiy soha boshqaruvini
muvofiqlashtirish va harbiy
xizmatchilarning shaxsiy ishtiroki talab qiladigan muhim jangovar vazifalarini tezkor
bajarish uchun ularni iqtisodiy jihatdan qimmat turadigan xizmat safarlariga
yuborilishining sonini keskin kamaytirishga imkon yaratdi. Xizmat safarlariga
ketadigan harajatlarining tejalishi bu hammasi emas edi. Eng muhimi,
videokonferensiya aloqa yordamida mehnat samaradorligi
ham sezilarli darajada
oshirishga erishildi. Masalan, bitta binoda joylashgan yirik harbiy inshoot,
videokonferensiya aloqa qurilmalari va vositalaridan foydalanganligi sababli,
birgalikdagi bitta loyihani ishlab chiqishda ishtirok etadigan xodimlarining ishini
ancha qulaylashtirishga zamin yaratdi. Bu qisqa vaqt davomida doimiy fikr almashish
talab qilinadigan jarayonlarini masofadan turib amalga
oshirilishiga qulay yechim
bo‘la oldi.
