I l l Q ISM . IQTISODIYOTNING TURLI
SOHALARIDA AVTOMATLASHTIRILGAN AXBOROT
TEXNOLOGIYALARINING AMALIY QO‘LLANILISHI
9-BOB. AVTOMATLASHTIRILGAN ISH JOYLARI
9.1. Boshqaruv faoliyatida axborot texnologiyalaridan
foydalanish zaruriyati
So'nggi yillarda axborot oqimi to'xtovsiz ko'payib bormoqda.
Muassasalar, boshqaruv apparati xodimlarining ish unumdorligi eng
past boMgan sharoit yuzaga keldi. Bunday holatni kutish mumkin edi.
Chunki ishlab chiqarishga doimiy ravishda anchagina sarmoya qo'yiladi,
vaqti-vaqti bilan texnik qurollar bilan ta’minlanadi.
Ishlab chiqarishni
boshqarish sohasida axborot oqimi tobora kuchayib bormoqda.
Tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, rahbar intellektual ish uchun o'z
ish vaqtining 29 % ini sarflar ekan, qolgan qismidan esa (71 %) samarasiz
foydalanadi. Boshqaruv qarorini qabul qilish uchun katta hajmdagi
maMumotlami (faktografik, statistik, iqtisodiy, ilmiy, siyosiy va hokazo)
qayta ishlash natijasi bo'lgan axborot zarur. O'sib
kelayotgan axborot
oqimi tufayli va murakkab boshqaruv mexanizmining elementi sifatida
muassasa xodimining sifatli strategik qarorlami tayyorlash va qabul qilishga
vaqti qolmaydi.
Inson o'z fazilatlarini namoyon qilishga va ijodiy faoliyatga intilishga
moyil. Shuning uchun boshqaruv jarayonida uning eski operatsiyalami
bajarishi kam samarali boMadi, qaror ko'pincha
intuitiv darajada tugal
axborotdan foydalanmasdan qabul qilinadi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitida, murakkab va tez o'zgaruvchan sharoitda
boshqaruv xodimlari qulay samarali axborot tizimlari hamda texno
logiyalaridan foydalanishga zaruriyat sezishadi. Chunki aynan shu narsa
ishni osonlashtiradi, vaqtdan unumli foydalanish imkonini beradi.
Shuni qayd etish lozimki, boshqaruv
maqsadi uchun axborot
texnologiyalaridan foydalanish ancha ilgari boshlangan va mustahkam sohaga
aylangan. Shaxsiy kompyuteming paydo boMishi avtomatlashtirilgan
boshqaruv jarayoni to'g'risidagi tasawumi o'zgartirgani yo'q, aksincha
avtomatlashtiriladigan vazifa va jarayonlar sohasini kengaytirdi.
1970-yillar o'rtalarida avtomatlashtirilgan tizim qiyofasi shakllangan
vaqtda (korxonalar, tarmoqlar uchun ABT lar kabi) tashkiliy boshqaruv
uchun xos boMgan axborotni birinchi marta
qayta ishlash bilan maMu-
motlarni yigMsh vazifasini avtomatlashtirish qabul qilingan. Odatda, kichik
m a'm uriy xodimga yuklatiladigan reglamentlashtirilgan ommaviy
170
operatsiyalar avtomatlashtirilgan. Maxsus bilim talab etiladigan o ‘rta va
yuqori darjadagi boshqaruv xodimilarining ishi esa avtomatlashtirilmay
qoldi.
Bu shu bilan bogMiq ediki, qaror qabul qilish ishi nisbatan mosla
shuvchan va kuchli dasturiy ta ’minot va qat’iy vaqtinchalik cheklashlarni
talab qiladi.
Yangi axborot texnologiyalari, jumladan kuchli hisoblash
resurslariga ega shaxsiy kompyuterlar ma’lum ma’noda mavjud sharoitni
o'zgartiradi.
Ma’muriy boshqaruv sohasiga nafaqat qarorlar qabul qilish kiradi,
shu bilan birga yangi hujjatlarni rasmiylashtirish, boshqaruv obyektining
hozirgi holati bo'yicha hisobotlar, ma’lumotnomalar bilan bogMiq idora
faoliyati (idora deganda har qanday tashkilot, uning bo'limlari,
muassasa,
institut, vazirlik va hokazo nazarda tutilmoqda) ham muhim o'rin egallaydi.
Mazkur faoliyatni avtomatlashtirish yangi axborot texnologiyalari asosida
ma’lumotlarni qayta ishlash, saqlash va qidiruvni amalga oshiruvchi elektron
ofis, avtomatlashtirilgan ish joylarini tashkil qilishga olib keldi.
