moddiy tashuvchi vositalarda qayd etilgan va jamiyat foydalanishi uchun
mo'ljallangan barcha bilimlar demakdir.
Axborot, axborot resurslari har doim mavjud bo'lgan, ammo ularga
o'z xususiyatiga ko'ra, iqtisodiy kategoriya sifatida qaralmagan.
Garchi
kishilar boshqaruv sohasida axborotdan doimo foydalanib kelgan bo'lsalar
ham.
Jamiyat rivojlanib borishi va texnologiyalarning murakkablashishi
natijasida axborot hajmi shunchalik ko'payib ketdiki, uni boshqaruv sohasida
qayta ishlamaslikning iloji bo'lmay qoldi.
Boshqaruv irarxiyasining paydo bo'lishi, tovar-pul munosabatlarining
yuzaga kelishi, hisoblash mashinalarining yaratilishi boshqaruv uchun
katta hajmdagi axborotni qayta ishlashda ushbu qiyinchiliklami yengish
imkonini berdi.
Hozirda rivojlanish shu darajaga yetdiki, endilikda axborot hajmi va
murakkabligi axborot sanoatini yaratishni talab qilmoqda. Axborot miqdori
mamlakat
milliy iqtisodi, tarmoq, iqtisodiy obyektlar rivojlanishini
belgilaydi. Axborot strategik resursga aylanib, axborot resurslari esa uning
muhim turlaridan biri sanaladi.
Hozirgi paytda axborot hajmining ortishi va uning murakkablik
darajasining yuksalishi axborot industriyasini barpo etishni talab etmoqda.
Axborot mavjudligi mamlakatning rivojlanishi, tarmoqlar, iqtisodiy
obyektlar yuksalishini belgilab beradi. Axborot strategik resurs, axborot
resurslari esa ulardan eng muhimi bo'lib qoldi. Bu resursning umumiy
foydalaniladigan hajmi yaqin kelajakda davlatlaming strategik, shu jumladan
mudofaa qobiliyatini belgilab beradi.
Har qanday iqtisodiy obyekt ayrim bir tashqi muhitda faoliyat
ko'rsatadi. Ushbu iqtisodiy obyekt ichki muhitni ham yuzaga keltiradi.
Ichki muhit iqtisodiy obyektning tuzilmaviy bo'linmalari
va u yerda
ishlovchi xodimlar orqali ularning texnologik, ijtimoiy, iqtisodiy va boshqa
munosabatlarida shakllanadi.
Yuzaga kelish manbayiga bog'liq holda iqtisodiy obyekt doirasidagi ax
borot resurslarini tashkil etuvchi ichki va tashqi axborot mavjud.
Ichki muhit axboroti odatda aniq bo'lib, xo'jalikning moliyaviy
holatini to'liq aks ettiradi. Uni tahlil etish ko'pincha standart formallashgan
protseduralar yordamida amalga oshiriladi.
Tashqi muhit — iqtisodiy obyektdan tashqarida bo'lgan iqtisodiy va
siyosiy subyektlardir. Bu obyektning mijozlar, vositachilar, raqobatchilar,
davlat organlari va
hokazo bilan iqtisodiy, ijtimoiy, texnologik, siyosiy va
boshqa munosabatlarini o'z ichiga oladi. Tashqi muhit haqidagi axborot
ko'pincha taxminiy, noaniq, noto'liq, ziddiyatli, ehtimolli bo'ladi.
53
Bu holatda u nostandart qayta ishlash usullarini talab etadi.
Iqtisodiy obyekt turli manbalardan quyidagi tashqi
axborotni olishi
mumkin:
1. Iqtisodiyotning ahvoli haqida umumiy axborot. Manbalar: axborot —
tahliliy materiallar, ixtisoslashgan gazetalar, jurnallar, Internet resurslari.
2. Ixtisoslashgan iqtisodiy axborot: moliyaviy bozor bo'yicha.
3. Tovarlar narxlari bo'yicha axborot. Manbalar: ixtisoslashgan jurnal
va byulletenlar, kataloglar, Internet ma’lumotlar bazasi.
4. O'ziga xos axborot. Turli manbalar, jumladan, Internet. Uni axtarishda
izlab topish tizimlaridan foydalaniladi.
5. Davlat boshqarish organlaridan axborot (qonunlar, qarorlar, soliq
organlari xabarlari va hokazo).
Har qanday resurslar kabi, axborot resurslarini ham boshqarish
mumkin, lekin ulami miqdoriy va sifat jihatidan baholash metodologiyasi,
ularga bo'lgan ehtiyojni oldindan belgilash hali ishlab chiqilmagan, shunga
qaramay iqtisodiy obyekt darajasida axborot ehtiyojlarini o'rganish, axborot
resurslarini rejalashtirish va boshqarish mumkin va zarur. Axborot resurslarini
boshqarish deganda:
• har bir darajada va boshqarish funksiyasi doirasida axborotga bo'lgan
ehtiyojlarni baholash;
• iqtisodiy obyektning hujjat aylanishini o'rganish, uni optimallash,
hujjatlar turi va shakllarini standartlash, axborot va ma’lumotlami to'plash;
• ma’lumotlar turlari nomunosibligini yengib o'tish;
• m a’lumotlami boshqarish tizimini yaratish tushuniladi.
Jahon bozorida
