Fayl-server arxitekturasi PS va PL muloqotlari komponentlarining
tarmoqli bo„linishiga ega emas va grafik interfeysni qurishni
yengillatuvchi tasvirlash funksiyalari uchun kompyuterdan foydalanadi.
Fayl-server fayllardan berilganlarni oladi. Natijada qo„shimcha
foydalanuvchilar va ilovalar markaziy protsessorga kam yuklanish
beradi. Har bir yangi mijoz tarmoqqa hisoblash kuchini qo„shadi.
Fayl-serverli ilovalarda PL muloqoti mantiqini aniqlovchi ilova
komponentalari, BL ishlov berish mantiqi va DL berilganlarni boshqarish
ishlab chiqish obyekti hisoblanadi. Ishlab chiqilgan ilovalar yakunlangan
yuklanuvchi modul yoki interpretatsiya uchun maxsus kod ko„rinishida
tadbiq qilinadi. Bunday arxitektura ba‟zi kamchiliklarga ega: berilganlar
bazasiga ba‟zi bir so„rovlarda, past tezlikdagi kanallar orqali aloqa
o„rnatilganda tarmoqni yuklagan holda, mijozga katta hajmdagi
ma‟lumot uzatilishi mumkin. Bu kamchilikni yo„qotishning yo„llaridan
biri tarmoqda fayl-server ilovasini masofaviy boshqarish hisoblanadi.
Bunda lokal tarmoqda oddiy fayl-server ilovalar uning muhitida
bajariladigan telekommunikatsion server bilan bog„langan (odatda kirish
serveri deyiladi) ilovalar serveri joylashadi. Masofaviy mijozlardan
kirish- chiqish muloqotlari telekommunikatsiya orqali keladi. Ilovalar
juda murakkab bo„lmasligi lozim, aks holda serverning kuchlanish
ehtimolligi juda katta bo„ladi, yoki ilovalar serveri uchun juda kuchli
platforma lozim bo„adi..
35
Mijoz-server arxitekturasikomponentalarni bo„lish va ko„proq
samarali faoliyat ko„rsatadigan joylarga joylash yo„li bilan fayl-serverli
ilovalarda yuzaga keladigan muammolarni yechishga yo„naltirilgan.
Mijoz-server arxitekturasining o„zgachaligi SQL (Structured Query Language) tarkiblangan so„rovlar tilidagi so„rovlarni tushinuvchi va
axborotlarni qidirish, saralash va agregirlashni bajaruvchi berilganlar
bazasining ajratilgan serverlaridan foydalanish hisoblanadi.
Berilganlar bazasi serverlarining farqlanuvchi tomoni – berilganlar
bazasi tarkibi, berilganlar yaxlitligiga cheklanishlar, formatlar va hattoki
so„rov yoki dasturdagi hodisalar bo„yicha berilganlarga ishlov berish
serverli
jarayonlari
yozilgan
berilganlar
ma‟lumotnomasining
mavjudligidir. Bunday ilovalarda, sifatida ishlov berish muloqoti va
mantiqidan tashqari, berilganlarning relyatsion modeli va u bilan
bog„langan berilganlar bazasiga so„rovlar uchun SQL-operatorlar
to„plami ishlab chiqish obyekti hisoblanadi.
Mijoz-server konfiguratsiyalarining ko„pchiligi ikki darajali
modelni qo„llaydi, bunda mijoz server xizmatlariga murojaat qiladi. PS va PL muloqot komponentalari uchun mijozda joylashadi. Ular grafik
interfeysni ta‟minlash imkonini beradi. Berilganlarni boshqarish
komponentalari (DS, FS) serverda joylashadi, muloqot (PS, PL) va
mantiq (BL, DL) – mijozda. Mijoz-server arxitekturasining ikki darajali
aniqlanishi aynan shu talqindan foydalanadi, BBBT-serverda.
Bunday sxema serverga kam talablar qo„yadi. U eng yaxshi
mashtablashtirish imkoniyatiga ega. Ammo, berilganlar bazasi bilan
katta o„zaro bog„lanishni chaqiruvchi murakkab ilovalar ham mijozni,
ham tarmoqni katta yuklantirishi mumkin.
SQL-so„rov natijalari ishlov berish uchun mijozga qaytishi lozim,
chunki u yerda qaror qabul qilish mantiqi joylashgan. Bunday sxema
turli mijoz bo„g„inlariga sochilgan ilovalarni administratorlash uchun
qo„shimcha qiyinchiliklarga olib keladi. Tarmoqdagi yuklanishni
qisqartirish
va
administratorlashni
soddalashtirish
uchun
BL
komponentni serverda joylashtirish mumkin. Bunda qaror qabul
qilishning butun mantiqi saqlanuvchi jarayonida ko„rinishida jixozlanadi
va berilganlar bazasi serverida bajariladi.
Saqlanuvchi protsedura – berilganlar bazasiga kirish uchun talab
qilingan parametrlari bilan nomi bo„yicha chaqiriluvchi va berilganlar
bazasi serverida bajariluvchi SQL operatorlari bilan protseduralardir.
Saqlanuvchi protseduralar kompilyatsiya qilinishi mumkin. Bu ularning
bajarilishini tezlashtiradi va serverdagi yuklanishni kamaytiradi.
Berilganlar bazasi va ilovalar yaxlitligini yaxshilaydi, jamoaviy
36
foydalanilayotgan amallar va hisoblashlar dolzarbligini saqlaydi.
Hozirgi kunda mijoz-server arxitekturasi korporativ darajadagi
axborot tizimlari va ishchi guruhlarda keng tarqalgan. Ishni bunday
tashkillashtirish ilovalarning bajarilish samaradorligini oshiradi.
