64
Oddiy ekspert tizim quyidagi asosiy tashkil etuvchilardan tuzilgan:
hal qiluvchi (masalani yechuvchi-interpretator), berilganlar bazasi deb
nomlanuvchi ishchi xotira, tushuntirish va muloqot qilish, bilimlarni
olish komponetlarini o„z ichiga olgan bilimlar ombori.
Ekspert tizimni ishlab chiqishda quyidagi mutaxassisliklar vakillari
ishtirok etadilar:
ekspert tizim masalasini yechishi lozim bo„lgan muammoviy soha
bo„yicha ekspert;
bilimlar injeneri – ekspert tizimni ishlab chiqish bo„yicha
mutaxassis;
anjomiy vositalarni ishlab chiqish bo„yicha dasturchi-mutaxassis.
Ekspert tizim ikki rejimda ishlaydi: bilimlarni olish va masalalarni
yechish (mos ravishda maslahat hamda ekspert tizimdan foydalanish
rejimi deb ham nomlanadi).
Ekspert tizim masalani yechish rejimida an‟anaviy dasturlardan
farqli ravishda nafaqat yozilgan amallar ketma-ketligini bajaradi, balki
qo„shimcha ravishda uni shakllantiradi ham. Agar ekspert tizimning
javobi foydalanuvchiga tushunarsiz bo„lsa, qo„shimcha ravishda javob
qanday olinganligi to„g„risida tushuntirishni talab qilishi mumkin.
Ekspert tizimi o„zining kichik doirasida mavjud bo„lgan bilimlardan
foydalanib, masalani yechish yo„llarini qidirishni asta sekinlik bilan
kamaytirib borishdan foydalanadi. Ekspert tizimlarda masalalarni
yechish jarayonida quyidagilardan foydalaniladi:
isbotlash texnikasiga asoslangan va inkorni inkor qilishdan
foydalanuvchi mantiqiy xulosa usuli;
kirishdagi ko„p sonli ma‟lumotlardan obyektni aniqlash uchun
qarorlar qabul qilish «daraxti»ni qurishga asoslangan tarkibiy
induktsiya usuli;
ekspertlar malakasini qo„llashga asoslangan evristik qoidalar
usuli.
