87
ABDEF...... ......... .......ShChNg_
BDEF...... .......... .....ShChNg_A
DEFG...... .......... ......ChNg_AB
................. ……... ……………….
_ABD...... .......... ......G‘ShChNg
5.2-rasm. Vijiner matritsasi.
Agar kalit sifatida
so‘zi tanlangan bo‘lsa, shifrlash matritsasi
beshta qatordan iborat bo‘ladi. (5.3-rasm)
ABDEFGHIJKLMNOPRQSTUVXYZO‘G‘ShChNg_
G‘ShChNg_ABDEFGHIJKLMNOPRQSTUVXYZO‘
O‘G‘ShChNg_ABDEFGHIJKLMNOPRQSTUVXYZ
ZO‘G‘ShChNg_ABDEFGHIJKLMNOPRQSTUVXY
ABDEFGHIJKLMNOPRQSTUVXYZO‘G‘ShChNg_
5.3-rasm. «G‘o‘za» kaliti uchun shifrlash matritsasi.
Vijiner jadvali yordamida shifrlash algoritmi quyidagi qadamlar ketma-
ketligidan iborat.
1-qadam. Uzunligi M simvolli kalit K ni tanlash.
2-qadam. Tanlangan kalit K uchun [(M+1),R] o‘lchamli shifrlash matritsasi
T
sh
=(b
ij
) ni qurish.
3- qadam. Dastlabki matnning har bir simvoli s
0r
tagiga kalit simvoli k
m
joylashtiriladi. Kalit keraklicha takrorlanadi.
4-qadam. Dastlabki matn simvollari shifrlash matritsasi T
sh
dan quyidagi
qoida bo‘yicha tanlangan simvollar bilan ketma-ket almashtiriladi.
1) K kalitning almashtiriluvchi s
0r
simvolga mos k
m
simvoli aniqlanadi;
2) shifrlash matritsasi T
sh
dagi k
m
= b
j1
shart bajariluvchi iqator topiladi.
3) s
or
= b
i1
shart bajariluvchi j ustun aniqlanadi.
4) s
or
simvoli b
ij
simvoli bilan almashtiriladi.
T
Sh
=
88
5-qadam. Shifrlangan ketma-ketlik ma’lum uzunlikdagi (masalan 4 simvolli)
bloklarga ajratiladi. Oxirgi blokning bo‘sh joylari maxsus simvol-to‘ldiruvchilar
bilan to‘ldiriladi.
Rasshifrovka qilish quyidagi ketma-ketlikda amalga oshiriladi.
1-qadam. Shifrlash algoritmining 3-qadamidagidek shifrmatn tagiga kalit
simvollari ketma-ketligi yoziladi.
2-qadam. Shifrmatndan
s
1r
simvollari
va mos kalit simvollari k
m
ketma-ket
tanlanadi.
T
sh
matritsada
k
m
= b
ij
shartni qanoatlantiruvchi
iqator aniqlanadi.
i-
qatorda
b
ij
=s
1r
element aniqlanadi. Rasshifrovka qilingan matnda
r - o‘rniga
b
ij
simvoli joylashtiriladi.
3-qadam. Rasshifrovka qilingan matn ajratilmasdan yoziladi.
Xizmatchi
simvollar olib tashlanadi.
Misol. K=
kaliti yordamida T=
dastlabki
matnni shifrlash va rasshifrovka qilish talab etilsin. Shifrlash va rasshifrovka qilish
mexanizmi 5.4-rasmda keltirilgan.
Dastlabki matn P A X T A _ G‘A R A M I
Kalit G‘O‘Z A G‘O‘ Z A G‘O‘Z A
Almashtirilgan
so‘nggi matn K O‘N T G‘ Z T A L O‘ F I
Shifrmatn K O‘N T G‘ Z T A L O‘ F I
Kalit G‘O‘ZA G‘O‘ Z A G‘O‘ZA
Rasshifrovka
qilingan matn P A X T A _ G‘A R A M I
Dastlabki matn P A X T A _ G‘A R A M I
5.4-rasm. Vijiner matritsasi yordamida shifrlash misoli.
Polialfavitli almashtirish usullarining kriptobardoshligi oddiy almashtirish
usullariga qaraganda aytarlicha yuqori, chunki ularda dastlabki ketma-ketlikning
bir xil simvollari turli simvollar bilan almashtirilishi mumkin. Ammo shifrning
statistik usullariga bardoshliligi kalit uzunligiga bog‘liq.
