"Экономика и социум" №5(108)-2 2023 www.iupr.ru
278
O‘saraliyeva G.M.
Andijon davlat pedagogika instituti magistranti
BADIIY MATN VA UNI TAHLIL QILISH METODOLOGIYASI
Annotatsiya. Ushbu maqola badiiy matn va uni tahlil qilish metodologiyasi
haqida fikr yuritilgan. Tahlil tiplari va badiiy matnni lingvistik sharxlash
aspektlari munosabati haqida ma’lumotlar berilgan.
Tayanch so‘zlar: badiiy matn, tahlil qilish, metodologiya, g`oyaviy-estetik
yo`nalish, obektiv, subektiv, matn lingvistika.
Osaraliyeva G.M.
graduate student
Andijan State Pedagogical Institute
ARTISTIC TEXT AND METHODOLOGY OF ITS ANALYSIS
Abstract. This article reflects on the literary text and the methodology of its
analysis. Information about the relationship between the types of analysis and the
aspects of linguistic interpretation of the literary text is given.
Key words: artistic text, analysis, methodology, ideological-aesthetic
direction, objective, subjective, text linguistics.
Insoniyat xayotini kommunikativ faoliyatsiz, ya'ni bir-birlari bilan til orqali
o`zaro munosabatsiz tasavvur qilish qiyin. Shaxsning belgisi sifatida uni
хarakterlovchi yoshi, jinsi, ma'lumoti, kasbi,
ijtimoiy kelib chiqishi xududi,
xamda millatidan qat'iy nazar, qanday bo`lmasin, biz doim, biror narsani bilishga
va bilib olgan narsalarimizni asrab- avaylashga, yodda saqlab qolishga urinamiz.
Boshqacha qilib aytganda til vositasida aktiv kommunikativ (aloqa) faoliyat bilan
shug`illanamiz. Kommunikativ faoliyatning ayrim aspektlari yoki ko`rinishlari
ko`pincha avtomatik tarzda namoyon bo`lsa, ayrimlari maxsus o`rganish, ta'lim
prosessida o`zlashtiriladi. So`z san'atiga o`rgatish, juda ko`p mutaxassislarning
sa'i-xarakatlari bilan amalga oshiriladi. Shu jixatdan "Matnning lingvistik tahlili"
kursining asosiy maqsadi bo`lg`uvsi filolog-o`qituvchilarni
badiiy asarning
moxiyatini tushunishga va undagi g`oyaviy-estetik, tarbiyaviy xamda uning
o`quvchiga emotsional ta'sirini, asar zamirida yotgan
eng muxim voqeliklarni
anglab olishga qaratilgandir.
Badiiy nutq yozma formada nomoyon bo`ladi. Uning og`zaki ko`rinishi esa
(aktyor yoki biron kimsa tomonidan o`qilgani) yozma formaga nisbatan
ikkilamchi yoki bevosita xarakterga ega. Bu forma matn o`qiyotgan shaxs bilan
chambarchas bog`liq bo`lib, uning o`zgarishi bilan u xam o`zgaradi.
Badiiy
nutqning birligi yoki boshqacha qilib aytganda mezoni- bu tugal xabar ifodalovchi
bir butun, badiiy jixatdan nixoyasiga yetgan asardir. Tildagi mavjud xar qanday
