|
Berdiyev B. Mirzayev I. Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlari
|
| bet | 4/17 | | Sana | 27.12.2023 | | Hajmi | 1,22 Mb. | | #128650 |
Bog'liq MBBT Boshlang\'ich ta\'lim yo\'nalishi adabiyotlar ro\'yxati - копия, Vasilev 1990 576, Doc1, ijtimoiy pedagogika asoslari(1), 15 Mavzu Hozirgi zamon va din Reja, 3-Mavzu Global korruptsiya ijtimoiy madaniy inqiroz oqibati (1), 10- mavzu. Korrupsiyaga qarshi kurash mexanizmlari, Feodal. Jamiyat va uning yemirilishi davridagi iqtisodiy talimotlar, uy xo\'jaligi, o‘zbekiston respublikasi prezidentining 07 02 2017 y pf-4947-son o‘zbekiston respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha harakatlar strategiya, 29. Русский народный театр , BIOS nima, Intizomiy jazolangan xodimlar, 6-очик дарс Турдиев лотиндаFoydalanuvchi
|
|
Janr
|
|
Maqola
|
Ismi
|
E-mail
|
Parol
|
|
Sarlavha
|
Muallif
|
|
Matn
|
Muallif
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Bizning foydalanuvchi jadvalimiz barcha shartlarga javob beradi. Ammo janr va maqola jadvallari yo'q. Axir, jadvalda ikkita bir xil satr bo'lishi mumkin emas va bitta foydalanuvchi ikkita bir xil xabarni qoldirmasligi kafolati mavjud emas. Shuning uchun:
Foydalanuvchi
|
id
|
Ismi
|
E-mail
|
Parol
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Endi bizning jadvallarimizdagi har bir yozuv takrorlanmaydi (unikal). Biz janr va ulardagi maqolalar o'rtasida bog’lanish o'rnatishimiz kerak. Bu ichki kalitlar yordamida ham amalga oshiriladi. Maqola jadvaliga yana bir maydon qo'shamiz:
Maqola
|
id
|
Matn
|
Muallif
|
id Janr
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Bu jadvalda 2 ta id maydoni hosil bo’ldi. Id nima u? ID ("Ai-Di" deb o'qiladi) inglizcha "Identifier" so'zining bir qismi bo'lib, "Identifikator"deb tarjima qilinadi.
ID yoki identifikator — bu ob’ektni aniqlay oladigan ma'lumot (oddiy so'zlar bilan aytganda, bu raqam yoki ism: raqam yoki belgilar qatori).
Har safar biron bir joyga ro'yxatdan o'tganingizda, siz identifikatorni, ya'ni qandaydir ism yoki raqamni olasiz. Va har bir alohida tizim ichida sizning identifikatoringiz unikal. Maqola jadvaliga foydalanuvchi id sini ham kiritsak:
Maqola
|
id
|
Matn
|
id Foydalanuvchi
|
id Janr
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Jadval yuqoridagi ko’rinishga keladi. Bu yerda id-ichki kalit, id Janr va id Foydalanuvchi tashqi kalit hisoblanadi. Demak tashqi kalitlar yordamida jadvallarni bog’lash quyidagicha amalga oshiriladi.
Keyinchalik, ushbu modelni ma'lum bir MBBTda amalga oshirish kerak. Buning uchun bizga MBBTning o'zi va SQL tilini bilish kerak.
MBBT haqida umumiy ma'lumot
Ma'lumotlar bazasini boshqarish tizimi (MBBT) – bu ma'lumotlar bazalarini yaratish va ma'lumotlarni boshqarish imkonini beradigan dasturiy va lingvistik vositalar to'plami. Boshqacha qilib aytganda, MBBT — bu ma'lumotlar bazalarini tashkil qilish, boshqarish va boshqarish imkonini beradigan dasturlar majmuasi. Ko'pgina saytlar ma'lumotlar bazasisiz ishlay olmaydi, shuning uchun MBBT deyarli hamma joyda qo'llaniladi.
MBBTning asosiy funktsiyalari:
tashqi xotirada ma'lumotlarni boshqarish (disklarda);
disk keshi yordamida ramdagi ma'lumotlarni boshqarish;
o'zgarishlarni jurnalga yozish (tarixni saqlash), ma'lumotlar bazasini zaxiralash va tiklashdan keyin tiklash;
ma'lumotlar bazasi tillarini qo'llab-quvvatlash (ma'lumotlarni aniqlash tili, ma'lumotlarni boshqarish tili).
Eng ommabop MBBTlar:
Eng mashhur MBBTlar Oracle, MySQL, Microsoft SQL Server, PostgreSQL tomonidan boshqariladi.
MySQL
Bu eng keng tarqalgan MBBT-lardan biri hisoblanadi. MySQL-bu ochiq manbali relyatsion MBBT, uning asosiy afzalliklari uning tezligi va moslashuvchanligi bo'lib, u ko'plab turli xil jadvallarni qo'llab-quvvatlaydi.
Bundan tashqari, bu oddiy interfeysga ega va boshqa ma'lumotlar bazalari bilan sinxronlash qobiliyatiga ega ishonchli bepul tizim. Birgalikda, bu omillar MySQL-ni yirik korporatsiyalar va kichik kompaniyalar uchun ishlatishga imkon beradi.
Microsoft SQL Server
Nomidan ko'rinib turibdiki, Microsoft tomonidan ishlab chiqilgan markali MBBT. Windows oilasining operatsion tizimlarida foydalanish uchun maqbul, ammo u Linux bilan ham ishlashi mumkin.
Tizim sizga Microsoft-ning boshqa dasturiy mahsulotlari bilan sinxronlashtirishga imkon beradi, shuningdek ishonchli ma'lumotlarni himoya qilish va oddiy interfeysni ta'minlaydi, ammo litsenziyaning yuqori narxi va resurslarni iste'mol qilishning ko'payishi bilan ajralib turadi. Umuman olganda, Microsoft mahsulotlari ko'plab kompaniyalar tomonidan ishlatilganligi sababli, u o'z mashhurligini saqlab qoladi.
PostgreSQL
PostgreSQL MBBT yana bir mashhur va bepul tizimdir. Veb-saytlar va turli xil xizmatlarning ma'lumotlar bazasini boshqarish uchun eng katta qulay MBBT. Bu ko'p qirrali, ya'ni eng mashhur platformalar bilan ishlash uchun javob beradi. Shu bilan birga, PostgreSQL — bu ob'ekt-relyatsion MBBT, bu unga boshqa bepul MBBT-larga nisbatan ba'zi afzalliklarni beradi, ularning aksariyati relyatsion.
Oracle
Ushbu ob'ektga aloqador MBBTning birinchi versiyasi 70-yillarning oxirida paydo bo'ldi va shu vaqtdan beri o'zini ishonchli, funktsional va amaliyligini isbotladi. Oracle MBBT doimiy ravishda rivojlanib, takomillashtirilib, o'rnatish va dastlabki sozlashni soddalashtirib va funksionallikni kengaytirib kelmoqda. Biroq, ushbu MBBTning muhim kamchiliklari litsenziyaning yuqori narxidir, shuning uchun u asosan katta hajmdagi ma'lumotlar bilan ishlaydigan yirik kompaniyalar va korporatsiyalar tomonidan qo'llaniladi.
SQL tili
SQL (Structured Query Language-strukturalangan so'rovlar tili) - ma'lumotlar bazasi bilan aloqa qilish uchun mo’ljallangan til.
SQL buyruqlari turlari:
DQL (Data Query Language so'rovlar tili) jadvallardan ma'lumotlarni olish va olingan ma'lumotlarning tashqi ko'rinishini tavsiflash uchun so'rovlar (SELECT operatori).
DML (Data Manipulation Language ma'lumotlarni manipulyatsiya qilish tili) ma'lumotlarni qo'shish, o'chirish va o'zgartirish (Insert, DELETE, UPDATE operatorlari).
DDL (ma'lumotlarni aniqlash Tili – ma'lumotlarni aniqlash tili) ma'lumotlar bazasi ob'ektlarini yaratish va yo'q qilish, ma'lumotlar yaxlitligini ta'minlash (create TABLE/VIEW/INDEX, DROP/ TABLE/VIEW/INDEX, ALTER TABLE/INDEX operatorlari).
DCL (ma'lumotlarni boshqarish Tili – ma'lumotlarni boshqarish tili) – foydalanuvchilarning ma'lumotlar bazasiga kirishini boshqarish, shuningdek foydalanuvchilarga kirish imtiyozlari darajalarini tayinlash GRANT operatorlari, REVOKE)
TPL (Transaction Processing Language tranzaktsiyalarni qayta ishlash tili) commit, ROLLBACK, SAVEPOINT operatorlari
ma'lumotlarni boshqarish buyruqlari-ma'lumotlar bazasi ichidagi operatsiyalarni tekshirish va tahlil qilish, shuningdek umuman ma'lumotlar tizimining ishlashini tahlil qilish (START AUDIT operatorlari, STOP AUDIT)
Ko'rsatmalar operator tomonidan bajariladigan harakatni tavsiflaydi: SELECT (Tanlash), CREATE (yangi), INSERT (qo'shish), DELETE (o'chirish), UPDATE (yangilash), DROP (o'chirish), ALTER (o'zgartirish), COMMIT (kiritilgan o'zgarishlarni yakunlash va tuzatish), ROLLBACK (kiritilgan o'zgarishlarni bekor qilish).
So’rov operator ishlaydigan ma'lumotlarni tavsiflaydi yoki operator tomonidan bajariladigan harakatlar to'g'risida aniq ma'lumotlarni o'z ichiga oladi: FROM (qaerdan), WHERE (qaerda), GROUP BY (guruh bo'yicha), HAVING (ega), ORDER BY (buyurtma bo'yicha), INTO (qayerda).
Ismlar (identifikatorlar)
uzunligi - 128 belgigacha
amaldagi belgilar faqat lotin alifbosidagi katta yoki kichik harflar, raqamlar yoki pastki chiziq belgilaridir (_). Birinchi belgi harf bo'lishi kerak.
murakkab ism-ma'lumotlar bazasi identifikatori, uning egasi va (yoki) ma'lumotlar bazasi ob'ekti. Masalan, jadvalning to'liq nomi jadval egasining ismi va nuqta bilan ajratilgan jadval nomidan iborat (.): Admin.Students.
Izohlar
/ * va * / − ko'p qatorli sharh
-- - bir qatorli sharh
Ma'lumotlar turlari
INTEGER yoki INT-butun son (odatda 10 ta muhim raqam va belgi);
SMALLINT - "qisqa butun" (odatda 5 ta muhim raqam va belgi);
NUMERIC (p, q) - p raqamlari (0
Real-xaqiqiy tipli sonlar;
CHAR (n) (CHARACTER (n)) - n belgidan (0 < n< 256) sobit uzunlikdagi belgilar qatori;
VARCHAR (n) (CHARACTER VARIING (n))– n belgidan oshmaydigan o'zgaruvchan uzunlikdagi belgilar qatori (n\ u003e 0 va turli xil DBMS-larda farq qiladi, lekin 8 Kb dan oshmaydi);
Sana-maxsus buyruq bilan belgilangan formatdagi sana (sukut bo'yicha mm/dd/yy, masalan, 10/03/12).
Vaqt-maxsus buyruq bilan belgilangan formatdagi vaqt, sukut bo'yicha hh. mm. ss.
BOOLEAN-mantiqiy qiymatlarini oladi (rost yoki yolg’on).
Doimiylar (literallar)
Raqamli o’zgarmaslar: 21, -345, +234,6547
Haqiqiy sonli o’zgarmaslari: 1. 5E3, -3. 14159E1, 2. 5E7
Belgili o’zgarmaslari :' bu belgilar qatori'.
Agar siz bitta tirnoqni satr konstantasiga kiritishingiz kerak bo'lsa, uning o'rniga ikkita bitta tirnoq yozishingiz kerak:
"Bu erda" bitta ""tirnoq" bo'ladi.
Sana va vaqt o’zgarmaslari. Sana uchun misol: '2012-10-03', '1993-12-10'. Vaqt uchun misol: '17:22:10', '01:01:01'.
Mantiqiy o’zgarmaslar: rost, yolg’on, noma'lum
Bo’sh ma'lumotlar (null qiymati)
Standart funktsiyalar:
CAST (AS qiymatli ma'lumotlar turi) - ma'lumotlar turiga aylantirilgan qiymat (masalan, satrga aylantirilgan sana)
CHAR_LENGTH (string) – belgilar satrining uzunligi
CURRENT_DATE-joriy sana
CURRENT_TIME (aniqlik) - soniyalarning kasr qismining aniqligini ko'rsatadigan joriy vaqt
EXTRACT (qiymat FROM qismi) – belgilangan qism (YEAR, MONTH, DAY, HOUR, MINUTE, SECOND) vaqt turidagi qiymatdan: EXTRACT (sana yili '2012-10-03') = 2012
LOWER(satr), UPPER (satr) – UPPER pastki(yuqori regester)ga aylantirilgan satr
SELECT [ALL / DISTINCT] qayta tiklanadigan ustunlarning ro'yxati|*
FROM Jadvallar nomi
[WHERE qidiruv_sharti]
[Group BY maydonlar nomi]
[HAVING qidiruv_sharti]
[ORDER BY maydon nomi [ASC / DESC],...]
Eslatma: kvadrat qavslarda SELECT iborasida bo'lmasligi mumkin bo'lgan jumlalar ko'rsatilgan.
Masalan:
|
| |
