Ishning ta’snifi.
Bitiruv ishidan maqsad – elektr energiyani hisobga olishning nazorat
qilishdagi avtomatlashtirilgan tizimi (ASKUE) bilan tanishish va uning
ist’emolchilarga elektr ta’minoti uchun qo‘llashdagi imkoniyat va tuzilish
tartiblarini ko‘rib chiqish.
Ishda, mavjud elektr energiya ta’minoti tizimlaridagi elektr energiyani
hisoblagich qurilmalari, tuzilishi va sxematik tuzilishlari tahlil etilib, ularda yuzaga
keladigan kamchiliklar ko‘rsatilgan.
O‘tkazilgan tahlillar asosida hozirgi davr elektr
energiya hisoblagichlarini
tuman elektr tarmoqlar korxonasi uchun zamonaviy texnologiyalar bazasida
nazorat qilish, va ular orqali energiya tejamkorlikka, yo‘qotiladigan energiya
quvvatlarini aniqlash va bartaraf etish masalalarini yechish usullari taklif etilgan.
Kirish
Davlat siyosatining ustuvor yo‘nalishlaridan
biri ishlab chiqarilayotgan
quvvatlar va elektr tarmoqlarini rekonstruksiyalash, modernizatsiyalash,
rivojlantirish jarayoniga investitsiyalarni jalb qilish va yangi texnologiyalarni
tadbiq
etishdir.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining "O‘zbekiston
Respublikasi sanoatini rivojlantirishning 2011-2015 yillarga mo‘ljallangan ustuvor
yo‘nalishlari to‘g‘risida” yig‘ilishidagi ma’ruzalarida ushbu masalalar ta’kidlanib,
jumladan mavjud elektr tarmoq vositalari va qurilmalarini
modernizatsiyalash va
rekonstruksiyalash masalalari aytib o‘tilgan.
Hozirgi paytda har qanday hususiy korxona va firma, ochiq aksiyadorlik
jamiyati kabi korxona va muassasalar O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar
Maxkamasining 2002 yil 5 iyun № 150 raqamli “Elektr energiya iste’molini
hisobga olish va nazorat qilish tizimlarini takommillashtirishda qo‘shimcha
choralari” qarori bo‘yicha, 2012 yil muddatigacha O‘z. Standart texnik talablariga
to‘la mos keladigan, ASKUE bilan jihozlanishlari kerakligi haqida aytib o‘tilagan.
Ohirgi paytlarda jahon miqyosida energiya resurslar qiymatini oshib borishi,
sanoat va boshqa energiya yig‘uvchan sohalar (transport
va turar-joy kommunal
xo‘jaliklari) da energiyani hisobga olishni tashkil etish munosabatlari
o‘zgarmoqda. Iste’molchilar sarf etilgan elektr energiya haqini energiya resurs
etkazuvchilariga shartli norma, kelishilgan qiymat
yoki eskirgan va noaniq
asboblar orqali emas, balki yangi zamonaviy va yuqori aniqli o‘lchov asboblari
asosida hisoblashlarga katta e’tibor qaratmoqdalar. Dunyo bozorining ta’siri ostida
energiya resurslar ta’minoti, istemolchilar uchun birinchi navbatda energiya
resurslarni iqtisod qilish va ularning moliyaviy yo‘qotishlarini
kamayishi aniq
hisoblar ostida ekanligiga ishonch hosil qilmoqdalar.
Energiya resurslarni zamonaviy sivilizatsiyalashgan savdo-sotiq o‘tkazish,
avtomatlashtirilgan energiya hisoblash asboblariga asoslangan bo‘lsa, o‘lchash
ishlarida minimal ishchilarni ishtiroki, ma’lumotlarni yig‘ish va ularni qayta
ishlash ishonchliligi,
aniqliligi, tez moslashuvchan va tezkorliligi, energiyani
hisoblashdagi turli xil tarif tizimlari bilan moslashuvi, kabi imkoniyatlari energiya
etkazuvchi bilan iste’molchi taraflariga katta qulayliklar yaratadi. SHu maqsadda,
energiya etkazuvchi va iste’molchilar o‘z ob’ektlari uchun ASKUEni yaratadilar.
ASKUE tizimi qo‘llangan sanoat korxonalari energiya ta’minot jarayonlarini to‘liq
nazorat qilib, elektr energiya etkazuvchi o‘rtasida turli xildagi tariflarga energiya
sarflarini moslashtiradilar.
SHuning uchun, Shovat TETda va boshqa turdagi
korxonalari uchun ASKUEni qo‘llash dolzarb masala hisoblanadi.
