5. 5. Betonning ishlab chiqarishdagi tarkibini aniqlash
Ishlab chiqarishda ko’pincha beton tayyorlash vaqtida nam to’ldiruvchilar ishlatiladi. To’ldiruvchidagi namlik miqdori suv sarfi hisoblanganda е’tiborga olinishi kerak. Bu holatda uning tarkibi o’zgartiriladi.
Oldiniga to’ldiruvchidagi suv miqdori quyidagi formula bilan aniqlanadi:
Sts=PWp 5. 6
Ssh=SHWsh 5. 7
bu o’rinda Wp, Wsh - qum va shag’al /tosh/ning namligi.
Shundan so’ng suvning haqiqiy sarfi aniqlanadi: Sd=S-Sp-Ssh. Nam to’ldiruvchilarning bir qismi suvdan iborat bo’lgani, betonga hisoblar bilan chiqarilgan qattiq material massasi tushishi uchun ularning massasini oshirish kerak. Qum va shag’al sarfi ularda mavjud bo’lgan suv massasiga oshiriladi, ya’ni ularning sarfi ishlab chiqarish tarkibida quyidagiga teng bo’ladi: Pd=P+Sp va SHd=SH+Ssh. Ushbu to’g’rilashda sement sarfi o’zgarishsiz qoladi.
Agar 5. 1-misol shartlari uchun qum namligini 3% va shag’al namligini 1% deb oladigan bo’lsak quyidagi tenglik hosil bo’ladi:
qumdagi suv miqdori – Sp=600x0, 03=18l.
xuddi shuning o’zi shag’alda-Ssh=127x0, 01=12, 7l.
Jami 30, 7 ≈ 31 l
S/TS va beton belgilangan mustahkamligini saqlash uchun hisoblash vaqtida quruq to’ldiruvchilar olingan suv sarfi 5. 1-misolda kamaytiriladi, quruq qum va shag’al еsa nami bilan almashtiriladi. Shunda betonning ishlab chiqarish tarkibida material sarfi quyidagicha bo’ladi:
Sement 330 kg
Qum 600+18=618 kg
Shag’al 1270+13=1283 kg
Suv 177-31=146 kg
Ja’mi 2377 kg
Beton qorishmasining zichligi o’zgarmaydi.
Sement va to’ldiruvchi beton qorgichga solinganda ularning birlamchi hajmi olinadigan beton qorishmasining hajmidan kattaroq bo’ladi, chunki, qorish vaqtida massaning zichlashuvi yuz beradi – sement donalari qum donalari orasidagi bo’shliqqa joylashadi, qum donalari еsa shag’al donalari orasiga joylashadi. Olinadigan beton qorishmasi hajmiga baho berish uchun betonning
chiqish koеffitsiyenti
б ishlatiladi va u ushbu formula bilan aniqlanadi:
b =
Ts / ts
1000
5. 8.
bu tenglikdagi ц , п
va ш
- sement, qum va shag’alning zichligini bildiradi.
Beton chiqishi koеffitsiyenti hisoblanganda suvning ta’siri е’tiborga olinmaydi, chunki suv darhol qattiq materialarning bo’shlig’iga singib ketadi va
ularning dastlabki hajmiga ta’sir еtmaydi. Biroq ishlab chiqarish tarkibi uchun б
koеffitsiyenti hisobga olinganda nam to’ldiruvchilarning zichligi ishlatiladi, nimagaki ularning zichligi quruq to’ldiruvchilarning zichligidan farq qilishi mumkin va bu holat ayniqsa qumda ko’proq ko’rinadi. Betonning chiqish koеffitsiyenti betonning tarkibi va ishlatiladigan materiallarning xususiyatiga bog’liq bo’lib 0, 55-0, 75 atrofida o’zgarib turadi.
Beton qoruvchining bir marta qorishi uchun materiallar hisobi olinganda sement, qum va shag’al hajmining umumiy miqdori beton qoruvchi moslama
barabani hajmiga mos bo’lishi kerak. Shunda bitta qorishda olinadigan Vz betonning hajmi quyidagicha bo’ladi:
Vz= б Vbs /5. 9/
bu tenglikdagi Vbs beton qoruvchining hajmini bildiradi.
Beton qoruvchining bir marta qorishi uchun lozim bo’ladigan materiallar sarfi olinadigan beton hajmidan kelib chiqqan holda belgilanadi /TSz =TSx Vz va hokazo/
Yuqorida ko’rilgan misol uchun agar v. p =1, 65 va v. Sh. =1, 48 kg/dm3 bo’lsa quyidagini olamiz:
b =
1000
330 618 1283
=0, 67
1,3 1,65 1,48
Barabanining hajmi 500 l bo’lgan beton qoruvchi uchun bir marta qorilganda chiqadigan beton hajmi 500x0, 67=335 l yoki 0, 335 m 3 bo’ladi. Bir marta qorish uchun ishlatiladigan materiallar sarfi quyidagicha:
Sement 330x0, 335=111 kg qum 618x0, 335=207 kg Shag’al 1283x0, 335=430 kg suv 136x0, 335=45 l
Beton tarkibini shuningdek quyidagi nisbatda ham ifodalash mumkin: 1: x:u, ya’ni
330 330 : 618 330 :1283 330 =1:1, 87:3, 89
Hisob formulalarini aniqlashtirish uchun, ayniqsa beton ishlari hajmi ko’p bo’lganda, ishlatish uchun mo’ljallangan materiallar ishlab chiqarish sharoitiga yaqin sharoitda beton va beton qorishmasini dastlabki sinovdan o’tkazish talab еtiladi. Beton mustahkamligi va harakatchanligini beton qorishmasi uchun aniqlangan bog’liqliklari еksperimental tekshirmasdan foydalanilganda, keyinchalik korrektirovka qilish bilan beton tarkibini belgilash mumkin va bunda konstruktsiyalarni betonlashda tayyorlangan nazorat uchun olingan namunalarini tekshirish natijalaridan kelib chiqiladi. Agar betonning bir yoki ikki markasi
ishlatilishi kutilayotgan bo’lsa uchta S/TS qiymatli uchta sinov qorishmasini tayyorlash kifoya qiladi. Masalan, 0, 4 0, 55 va 0, 7. S/TS ning qiymat darajasi shunday bo’lishi kerakki, bunda betonni mustahkamligi belgilanganidan 15-20% ko’p yoki kam beton olishga еrishilishi kerak. Beton qorishmasining harakatchanligi topshiriqqa binoan olinadi.
|
