3.2-rasm. Tasmali hamda vakuumli press.
1. shnekli val; 2. presslovchi golovka; 3. munshtuk; 4. gilli brus;
5. parrak; 6. vakuum-kamera interval; 7. panjara:
8. gilni ezg 'ilovchi moslama.
Buyumlarni quritish.
Buyumlarni pishirishdan avval 5-6 foiz
namlikgacha quritilishi kerak, aks holda ular notekis kirishishi, darz ketishi
va shakli o‘zgarishi mumkin. Buyumlar tabiiy va sun’iy usulda quritiladi.
Buyumlar tabiiy usulda 1 0 - 1 5 kun bostirmalarda quritiladi va quritish
jarayoni havoning nisbiy namligi va haroratiga bog‘liq bo‘ladi.
Buyumlar
sun’iy quritish usulida davriy va doimiy ravishda ishlaydigan maxsus
quritish kameralarida amalga oshiriladi. Kameralar pishirish xumdonlari
tutun gazlari, maxsus xumdonlarda hosil qilingan gazlar (120 - 150°S)
bilan isitiladi. Buyumlar 1-3 sutka davomida quritiladi.
B uyum larni pishirish.
Pishirish keram ik buyum lar ishlab
chiqarishning oxirgi va hal qiluvchi jarayonidir.
Mazkur jarayon shartli
ravishda uch bosqichga bo ‘linadi: buyumni qizdirish, kuydirish va
sovitish. Buyum 100 - 120 °S qizdirilganda undan fizik bog‘langan suv
chiqib ketadi. Harorat 450 - 750
°S
ko‘tarilganda, kinyoviy bogiangan suv
chiqadi va organik aralashmalar yonib ketadi, gilli mineral buzilib,
amorf
holatga o ‘tadi. Harorat 800 - 900 °S yetganda oson eriydigan birikmalar
eriydi va komponentlar zarrachalari yuzalari chegarasida qattiq fazalarda
kimyoviy jarayonlar davom etadi. Buyum 1000 - 1200 °S haroratgacha
qizdirilganda zichlashadi va massa kirishadi. Bu kirishish gilning turiga
34
qarab 2-8 foizni tashkil etadi. Buyum asta-sekin sovitiladi. Sovitilgan
keramik buyumlar toshsimon holatga o ‘tadi
va mustahkam, suvga va
sovuqqa chidamli bo‘ladi. Keramik buyumlar halqasimon, tunnel, tirqishli,
rolikli va boshqa xjjmdonlarda pishiriladi.
Halqasimon j^^Jidon ellips shaklidagi tutash pishirish kanali bo‘lib,
shartli ravishda 16 dan 36 gacha bo‘linadi. Kameralarda yuklash, qizdirish,
pishirish, sovitish va xumdondan chiqarish jarayonlari amalga oshiriladi.
Halqasimon xumdonda olov markazi maxsus moslama vositasida boshqa
zonalar kabi pishirish kanali bo‘ylab to‘xtamasdan siljiydi, pishirilayotgan
buyumlar esa qo‘zg‘almas holatda bo‘ladi. Halqasimon xumdonlarda,
asosan, g ‘isht va cherepitsa pishiriladi. Pishirish harorati 900 - 1100 °S
bo‘lib, bu jarayon 3 - 4
sutka davom etadi, harorat kanal bo‘ylab bir tekis
taqsimlanmaganligi uchun buyumlar turlicha sifatda pishadi. Bu usulda
qo‘l mehnati ko‘p bo‘lib, jarayonni mexanizatsiyalantirish qiyin.
