• Auksotrof mutantlar yordamida L-aminokislotalarining birlamchi metabolitlarini olinishi Amino- kislota Produsent Tansiq
  • 2. GEN MUXANDISLIGINING MOHIYATI VA VAZIFALARI
    		•

    Mutasiya jarayoni va DNK reparasiyasi




    Download 2,11 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet12/131
    Sana13.02.2024
    Hajmi2,11 Mb.
    #155833
    1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   131
    Bog'liq
    BIOTEXNOLOGIYA ASOSLARI kitob

    Mutasiya jarayoni va DNK reparasiyasi. 
     
    DNK molekulasi strukturasini tashqi nomuqobil omillar ta’sirida o’zgarishi mutasiya deyiladi. 
    Mutasiyaga uchragan DNK molekulasida irsiy axborot o’zgaradi va organizmning mo’tadil holatda 
    yashashiga keskin ta’sir ko’rsatadi. Tirik organizmning mutant formalari vujudga keladi. Boshqa 
    organizmlardan farqli o’laroq o’simlik va mikroorganizmlarning xo’jalik ahamiyati yuqori bo’lgan 
    mutant formalari xalq xo’jaligida keng ko’lamda foydalaniladi (2-jadval). 
    2-jadval.
    Auksotrof mutantlar yordamida L-aminokislotalarining birlamchi metabolitlarini 
    olinishi 
     
    Amino-
    kislota 
    Produsent Tansiq 
    modda
    Substrat 
    Kultural 
    suyuqlikda 
    aminokislotalar miqdori, 
    g/l 
    L-lizin Breviabacterium 
    flavum 
    Treonin, 
    metionin yoki 
    gomoserin 
    Glyukoza 
    saxaroza 
    60-100 
    L-trionin Escherichia 
    coli Lizin, 
    metionin, 
    izoleysin 
    Glyukoza 20 
    L-ornitin Coryneobacterium 
    glutamicum 
    Arginin Glyukoza 
    26 
    L-fenil-
    alanin 
    Arthrobacter 
    parafineus 
    Tirozin H-alkanlar 
    15 
    L-tirozin Corynebacterium 
    sp. Fenilalanin H-alkanlar 
    19 
    L-valin Coryneobacterium 
    glutamicum 
    Izoleysin Glyukoza 
    11 
    Inson organizmidagi mo’tasion o’zgarishlar og’ir kasalliklarni kelib chiqishiga sabab bo’ladi 
    (oq qon kasalligi).
    Mutasiyaga uchragan DNK molekulasini asl holatiga qaytish jarayoni DNK reparasiyasi 
    deyiladi. Reparasiya jarayoni DNK aza, DNK-polimeraza II va DNK-ligaza fermentlari ishtirokida 
    amalga oshiriladi. Bu fermentlar tizimi yordamida DNK strukturasi dastlabki mo’tadil holatiga 
    qaytadi. 
    2. GEN MUXANDISLIGINING MOHIYATI VA VAZIFALARI 
     
    Viruslar bilan prokariot hujayralar orasidagi materialning ko’chirilishini, tabiiy sharoitda 
    bakteriyalarda o’tadigan rekombinasiya mexanizmlarini o’rganish, plazmidalar va mo’tadil 
    faglarning hujayradagi hayotini tushunish genlar ustida turli manipulyasiyalar o’tkazish 
    imkoniyatini beradi. Olimlar qo’lida DNKning kerakli bir qismini bakteriya hujayrasiga ko’chirib 

    o’tkazadigan sitema -plazmidalar ham bor . Bunday transmissiv ko’chirib o’tkazuvchi xalqali 
    molekulalar -plazmidlar va mo’tadil viruslar vektor deb ataladi (4-jadval). 
    Ular tabiatning o’zi biologlarga taqdim qilgan sovg’a bo’ladi. SHunday ekan, endi 
    bakteriyalarni kulturada (ular o’sadigan muhitda) insonlar uchun kerakli oqsillarni, fermentlarni 
    sintezlashga majbur qilib bo’lmasmikan degan savol tug’iladi? 
    Bu g’oyalarning amalda yuzaga chiqishi gen muxandisligi yoki genetik muxandislik deb 
    ataladigan va katta istiqbolga ega bo’lgan yangi sohani dunyoga keltirdi. 
    4-jadval 

    Download 2,11 Mb.
    1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   131




    Download 2,11 Mb.
    Pdf ko'rish