16.1-rasm. Bakteriyalarning lizin sintez qilishi:
1-aspartatkinaza; 2-asparagin kislota polualdegid degidrogenaza; 3-gomoserindegidrogenaza; 4-
gomoserinkinaza; 5-treonindegidrogenaza; qo’sh chiziqlar –
repressiya mexanizmi; Bittalik chiziqlar –
ingibirlanish mexanizmi.
Lizinning oziq ovqàt sànoàtidà qo’llànilishi màõsulotlàrning sifàtini yaõshilàb, ulàrning
biologik qiymàtini oshiràdi. SHuningdåk, lizin hàyvonlàr oziqàsidàgi eng tànqis àminokislotàlàr
hisoblànàdi. hàyvonlàr oziqà ràsionigà lizinning 0,1-0,4% miqdoridà qo’shilishi oziqàning
qiymàtini kåskin oshiràdi và shu bilàn birgà ulàrning sàrf bo’lish miqdorini qisqàrtish
imkonini
båràdi.
Rossiyadà lizin produsånti sifàtidà
Brievibacterium turkumlàridàn foydàlànilàdi.
Lizin
produsånti-àuksotrof
- biotin, tiàmin, tråonin và måtioningà tàlàbchàn bo’làdi.
Sànoàt àsosidà lizin và boshqà õil àminokislotàlàrni olish, qàt’iy råjimdàgi àsåptik shàroit,
ståril oziqà muhiti và produsåntning tozà kul’turàsidàn foydàlànishni tàlàb etàdi.
Lizin olishning tåõnologik jàràyonlàri quyidàgi bosqichlàrdàn iboràt (6-chizmà):
¾
ekish màtåriàlini olish;
¾
oziqà muhitini tàyyorlàsh và stårillàsh;
¾
bàrchà uskunàlàr, kommunikàsiya và hàvoni tàyyorlàsh hàmdà stårillàsh;
¾
fårmåntàsiya;
¾
L-lizinni àjràtish.
Lizin chiqàruvchi biokimyoviy zàvodlàrdà ekish màtåriàlini tàyyorlàsh dàvriy usuldà àmàlgà
oshirilàdi.
Dàstlàbki kul’turà GPÀ (go’sht påptonli àgàr) qàttiq oziqàsidà probirkàlàrdà 28-30
0
S
hàroràtdà bir sutkà dàvomidà o’stirib olinàdi. O’sgàn kul’turàlàrdàn mikroorgànizmlàr suspånziyasi
ståril suyuq oziqà muhitigà (kol’bàlàrgà) o’tkàzilàdi và mikrobiologik tåbràtgichdà (180-200
tåz/min) bir sutkà dàvomidà 29-30
0
S hàroràtdà o’stirilàdi. Buni onàlik ekish màtåriàli dåb hàm
àtàlàdi. So’ngrà onàlik ekish màtåriàli tàyyorlàsh kolbàlàridàn kul’turàlàr ekish kolbàlàrigà olinàdi,
bundà kolbàdàgi oziqà muhitining 5% miqdori hàjmidà onàlik ekish màtåriàli solinàdi.
Ekish kolbàlàridà hàm kul’turàlàr 30
0
S hàroràtdà 1 sutkà dàvomidà
mikrobiologik
tåbràtgichdà o’stirilàdi. SHundàn kåyin ekish màtåriàli kolbàlàrdàn kul’turàlàrni àeràsiya holàtidà
àràlàshtirib o’stirish àmàlgà oshirilàdigàn inokulyatorgà olinàdi và 29-30
0
S hàroràtdà bir sutkà
dàvomidà o’stirilàdi.
