BöLÜM 1: bilgisayar donanimi 1- giris

1.3.3 ILETISIM BIRIMLERI

Iletisim birimleri, bilgisayarin klavye ve fare disindaki diger bilgisayarlara ve elektronik aletlere bilgi göndermeye ve onlardan bilgi almaya yarayan, bilgi alisverisini saglayan birimleri, seri ve paralel giris -çikis birimleridir.

Bilgisayarlarda iletis im, seri ve paralel olarak gerçeklesmektedir.

1.3.3.1 Seri Iletisim

Bilgisayara verileri bir dizi seklinde göndermek ve ayni sekilde almak için olusturulmus bir giris/çikis kapisidir. Seri çikis, bir kablo üzerinden verileri bir sira halinde, her seferinde 1 bit olmak üzere yollar. Verilerin transfer edildigi kablolar iki tanedir. Bu sekilde bir kablodan veri gönderilirken digerinden veri alinabilir.

Seri giris -çikislara modemler, fareler ve yazicilar baglanir. Iki bilgisayar arasina bir seri iletisim kablosu baglayarak, bunlar arasinda veri transferi gerçeklestirilebilir. Seri giris -çikislar kisaca COM Port (Communication Port/Iletisim Portu) olarak adlandirilirlar. Bir bilgisayarda birden fazla seri giris -çikis bulunabilir. Bu çikislar COMl, COM2, vb. diye adlandirilir.

Standart bir bilgisayarda, artirilabilmekle birlikte, çogunlukla iki adet seri giris -çikis bulunmaktadir. Bilgisayarin seri giris -çikislar RS-232C (Electronics Industries Association Reference Standard 232 version C) olarak bilinen uluslararasi standartla uyumludur.

Seri giris -çikis konnektörleri, 9 ve 25 pinlidir.

Hand Shake: Bilgisayar ile çevre birimleri arasindaki gerekli iletisimin saglanabilmesi için, veri alisverisinden önce yapilan hazirlik isaretlesmesine el sikisma (hand shaking) denir.

1.3.3.2 Paralel Iletisim

Seri giris -çikislarda oldugu gibi paralel çikislarda da veri gönderilir. Ama bir seferde 1 byte, her biri 1 bit olmak üzere 8 kanaldan gönderilir. Bitler ayni anda gönderildiginden, kablo üzerinde birbirlerine paralel olarak gönderilmis gibi olur. Paralel giris -çikis, adini da bu durumdan almaktadir.

Ilk olarak Centronics firmasi tarafindan gelistirilen paralel giris -çikislar, Centronics arabirimi" olarak adlandirilmistir.

Paralel çikislara genellikle yazicilar baglanmaktadir. Bu çikislar LPTl, LPT2, vb. diye adlandirilir. Bilgisayarlarin çogunda tek bir paralel çikis (LPT1) bulunmaktadir.

Seri giris -çikisa göre daha hizlidir. Ancak kablo uzunlugu arttikça, paralel çikislarin güvenilirligi azalir. Aradaki mesafenin uzamasi, paralel olarak gönderilen verilerin birbirleriyle karismasi (crosstalk) olasiligini artirir. Bu nedenle, yazici kablolari belirli bir uzunlugu asmaz. Uzun mesafeli veri iletisiminde ise seri çikislar tercih edilmektedir.

1.3.3.3 Modemler

Modem, sözcük yapisi olarak, modülator ve demodulator sözcüklerinin ilk hecelerinin bir araya gelmesiyle olusmustur. Modemler, dogrudan ya da telefon hatti ile bilgisayarlari birbirlerine baglar. Böylece dünyanin her yerindeki bilgisayarlar birbirleri ile veri alisveris inde bulunabilir.

Modemlerin hizlari, bps (bits per second/saniyede aktarilan bit sayisi) olarak ölçülür. Standart olarak, 300, 1200, 2400, 4800, 9600, 14400, 28800, 33600, 56000 bps siralamasi geçerlidir. Günümüzde 2400 bps'in altinda modem kullanilmamaktadir. Çok hizli bir modem bile ancak telefon hattinin izin verdigi hizda baglanabilir. Su anki telefon hatlari ile en fazla 28800 hizinda baglanilabilmektedir.

Modemlerde iletisimi belirleyen unsurlar arasinda, hizin yani sira protokoller de vardir. Bunlar, yazilim ya da donanim ile saglanan sikistirma (compression) ve hata düzeltme (error correction) protokolleridir. Bu protokollerden en yaygin kullanilanlari söyledir: Hata düzeltme, MNP2-4 (Microcom Networking Protocol) / v.42; sikistirma ise MNPS / v.42bis'tir. MNP2-4 protokolü hat gürültüsü (line noise) oldugunda etkin kullanim saglar. v.42bis protokolü ise, metin ya da kolay sikistirilan dosyalarin transferinde etkin kullanim saglar. v.42bis'in dosyalari, ARJ ya da ZIP dosyalari kadar iyi sikismis degildir. Bu nedenle daha çok ARJ ya da ZIP dosya türleri tercih nedeni olur. v.42bis protokolünün bir baska özelligi ise, modemlerin daha hizli görünmesini saglamasidir. Örnegin 14400 modem 57600 bps gibi görünür.

Modemler ilk ortaya çiktiginda, sadece veri transferini saglamaktaydi. Günümüzde ise modemler kullanicilara faks islevini de sunmaktadirlar. Faks/modem kartlari, standart bir faks cihazi ile yapilabilecek islerin ve birçok durumda daha fazlasinin da yapilmasini saglayabilecek isleve sahiptir. Faks/mo dem kartlari, Class1 ve Class2 olarak iki grupta ele alinir. Bugün yararlanilan faks programlari oldukça gelismistir. Bu programlarin islevlerine, bir veritabanina girilmis numaralara sirayla faks çekebilme, her birine özel islemler yapabilme, mesgul olan numaralarin tekrar aranmasini saglama ve gelen fakslardan veri toplayabilme isleri örnek olarak gösterilebilir. Tüm bunlarin yapilabilmesi, kullanilan yazilimin gelismisligine baglidir.

14400 bps ve üstü modemlerin birçogu son zamanlarda ses destegi de saglamaktadir. Bu modemler özel yazilimlar ile bir telesekreter gibi kullanilabilir. Hatta etkilesim olarak hizmet verenleri de vardir. Bu tür modemler yoluyla yönlendirilebilen ses uygulamalari gelistirilebilir. Bu islem ise, kullanicilarin yapacagiseçimler dogrultusunda gerçeklestirilir. Örnegin, yapilacak seçim dogrultusunda, kullanicilarin gelen mesajlari dinlemesi saglanabilir.

Modemler, dahili (Internal) ve harici (External) olmak üzere iki çesittir.
Dahili Modemler:


Dahili modemler, bilgisayara takilan diger kartlar gibi, kasa içinde bir yuvaya takilir. Modem kartinin üzerindeki iki çikistan biri telefon hattina, digeri ise telefon aygitina baglanir.

Harici Modemler:

Harici modemler ise, ayri bir aygit seklindedir. Bu nedenle, bilgisayara, seri çikislarin birinden ara kablo yardimi ile baglanir. Bilgisayarin disinda olduklarindan elektrigi bilgisayardan alamazlar. Bu nedenle bir adaptörleri vardir. Baglanti islemi, telefon hattinin modeme ve modemden de telefon aygitina baglanma yoluyla gerçeklesir.

1.4 BILGISAYAR YARDIMCI KARTLARI

1.4.1 ETHERNET KARTLARI

Ethernet kartlari network sistemlerinde kullanilan bilgisayarlar (terminaller ve ana bilgisayarlar) arasindaki iletisimi saglayan devrelerdir. Ethernet kartlar 8, 16 ve 32 bit'lik olabilmektedir. Ethemet kartlari çesitli bölümlerden olusmaktadir. Bu bölümler: UTP (Unshielded Twisted Pair) Port: Bir kablo baglanti çesididir. Bu kablo yardimiyla yapilan, bilgisayarlar arasi baglanti ana bilgisayara bagli dagitici aygitlar (multiplexer) yardimiyla terminallere dagitilir. Led Indicators: Bu isiklar (led) yardimiyla giden-gelen veriler, çakisma, kablo kopuklugu gibi durumlar gözlenir. Socket For Optional BootROM: Sistemin ethernet kart üzerine takilan bir ROM devre yardimiyla açmasini (ana bilgisayara baglanmasi) saglayan BootROM' un takildigi yuvadir. BNC Port: Yaygin olarak kullanilan bir baglanti çesididir. Kisa mesafelerde kullanilir ve ucuzdur. Çesitli bilgisayarlarin ayni hat üzerinden seri olarak baglanmasini saglar.

Jumper ayarlari: Ethernet kartlar üzerinde çesitli jumper ayarlari bulunmaktadir. Bu jumper ayarlari BootROM seçimi, kablo mesafesi, IRQ, I/O base adress v.b ayarlamalar içindir. Bazi ethernet kartlarda jumper bulunmamaktadir. Yapilacak ayarlamalar, kartla birlikte gelen bir setup yazilimi yardimiyla yapilir.

1.4.2 SCSI ARABIRIMI KARTI

SCSI (Small Computer System Interface), bir disk arabiriminin ötesinde çok çesitli çevre biriinlerini denetleyen bir aygit yöneticisidir. SCSI, kendi üzerindeki BIOS yardimi ile bilgisayarin BIOS'undan bagimsiz olarak çesitli çevre birimlerini yönetmektedir. SCSI, CD-ROM, Sabit Disk, Disket Sürücü, Teyp Yedekleme Birimi gibi ard arda baglanmis 7 adet aygiti denetleyebilir.

1.4.3 TELEVIZYON VE RADYO KARTLARI

Bu kartlar takildiginda bilgisayardan televizyonu seyredebilir ve radyo dinleyebilirsiniz. TV ve Radyo karti ayri birer kart olabildigi gibi tek bir kart üzerinde ikisi de olabilmektedir. TV karti ile görüntüler resim olarak yakalanabilir. Ayrica kamera baglanip görüntü aktarilabilir ve video konferans yapilabilir.

1.5 BAZI DONANIMLARIN PÜF NOKTALARI

1.5.1 SABIT DISK PÜF NOKTALARI

• 
  • Sabit diskler darbelere karsi son derece duyarlidir. Bir disk 10 cm'den düsse bile hasar görebilir. Bu durumda disk kafasi disk plakasi üzerinde ziplar ve küçük partiküller koparir. Bu partiküller disk içinde dagilarak kafanin daha fazla ziplayip zamanla daha fazla zarar olusmasina yol açar. Bu da disk üzerinde yazilan bilgilerin okunamamasina, hatta isletim sisteminin (yani bilgisayarin) açilmamasina yol açar. Bu yüzden bilgisayarnizi darbelere karsi korumali, disk söküp takarken dikkat etmelisiniz.
  
• 
  • Yeni bazi disklerde darbe koruma sistemi vardir. Bunlarda disk kafasi süspansiyonludur. Bu tür diskler tercih edilebilir.
  
• 
  • Bazi diskler (özellikle de yüksek devirli olanlar) asiri isinabilir. Bu yüzden ve diger aygitlar titresimli çalisabileceginden, diski kasa içinde baska bir aygitla taban tabana yerlestirmemekte fayda vardir.
  
  1. 
     • Disk üzerinde dosyalar çok daginik bir biçimde yer alabilir. Çünkü bir dosya yazilirken ilk bos buldugu sektöre yazilir. O yer dolarsa geri kalani baska bir yerdeki sektöre yazilabilir. Çünkü arada yazilip
     
  2. 
     silinen dosya ve programlar bosluklar yaratir. Bu da diskten okuma hizini yavaslatir. Disk birlestirme yazilimlari ("defrag" yazilimlari) bu sorunu ortadan kaldirarak diskteki dosyalari yanasik düzen dizer. Örnegin, Windows 9x ile birlikte Disk Defragmanter adli böyle bir yazilim gelmektedir.
     
• 
  • Diskler formatlanarak veri yazilip okunmaya hazir hale getirilir. Her isletim sistemi bunun için diskleri "cluster" adi verilen mantiksal bölmelere ayirir. Dosyalar da bu bölmelere yazilir. Örnegin, Windows 98'de artik 32K'lik bölmeler kullanilmaktadir. Bu sisteme FAT32 adi verilir. FAT, Dosya Atama Tablosu (File Allocation Table) anlamina gelir. Yani bu sistem dosyalarin disk üzerindeki adreslerini tutar. Ancak diskte bazen dosyalarda bozulmalar olur ve dosya adresleri belirlenemez hale gelir. Windows ile gelen ScanDisk veya ayrica satin alinan Norton Disk Doctor ve Tiramisu gibi yazilimlar bu hatalari bulup onarmaya çalisirlar. Bazen dosyalar çok karisir, düzeltilemez. Diskin tekrar formatlanip isletim sisteminin yüklenmesi gerekir. Bu yüzden isler çok karismadan düzenli araliklarla (örnegin haftada bir) ScanDisk ve Disk Defragmanter programlarini çalistirip diski düzenlemekte fayda vardir.
  
• 
  • Bir disk iki mantiksal bölüme ayrilabilir. Böylece bir disk iki ayri sürücü halinde ayri ayriformatlanabilir. Bunu Windows/Command klasöründe gelen FDISK programi ile yapabiliriz. Ancak hem formatlama hem FDISK islemi diskteki tüm bilgileri siler.
  
  1. 
     • Bir diskteki dosyalari sildiginizde dosyalar degil, aslinda adresleri silinir. Yani Norton Unerase gibi programlarla silinen dosyalari geri kurtarmanin yolu vardir. Ancak bu islem dosyanin silinmesi üzerinden çok geçmeden yapilmalidir. Çünkü diske yeni dosyalar yazildikça, adresleri silinen dosyalarin üzerine yazilip bunlari kurtarilamaz hale getirilebilir. Neyse ki Windows 9x'te sildiginiz dosyalar önce Geri Dönüsüm kutusu adi verilen özel bir klasöre aktarilir. Bu kutuyu bosaltmamissaniz, içindeki dosyalari geri alma sansiniz vardir.
     
  2. 
     1.5.2 BELLEK PÜF NOKTALARI
     
• 
  • Bazi bellekler PC100 olarak etiketlenmesine karsin bu standarda uygun degildir. Sistem veri yolunuz 100 MHz ise (örnegin Pentium II 350 ve üzeri islemci kullaniyorsaniz) 6-8 nanosaniye hizinda, kaliteli SDRAM bellek almaya özen gösterin. Aksi halde sistem çökmeleri, Windows kurulurken hata mesajlari ve uyumsuzluklar basgösterebilir.
  
  1. 
     • Farkli tipte bellekleri karma olarak kullanmanizi önermeyiz. Çünkü sistem düsük hizda olanin hizina ayak uydurur. Bunun ötesinde, uzun vadede bu belleklerin dehidrasyona ugrayacagi, yani içlerindeki mikro devrelerin asinip bellege zarar verecegi söyleniyor.
     
  2. 
     • Iki SDRAM bellek kullanirken bilgisayar açilmiyorsa aralarinda bir bos yuva birakin.
     
  3. 
     • Günümüzde ortalama bir bilgisayarda yeterli bellek kapasitesi 128 MB'a ulasti. Bellek kapasitesini yükseltmek bilgisayarinizi hizlandirir.
     
  4. 
     1.5.3 EKRAN KARTI PÜF NOKTALARI
     
• 
  • Iyi bir ekran karti kullanicisi olmanin püf noktasi yeni sürücülerini takip etmekten geçer. Sagolsunlar, çogu firma neredeyse ayda bir yeni sürücü çikarir. Üretici veya distribütör firmanin Web sitesini sik sik ziyaret etmeyi unutmayin.
  
• 
  • Ekran kartiniz için asil sürücüyü üreten firma, kartin üreticisidir. Ancak kart için islemci üreten firma da zaman zaman "generic", yani o islemcinin bulundugu tüm kartlarda kullanilabilecek sürücüler gelistirirler. Bu sürücüler bazen kartin daha hizli çalismasini, bazen o ana kadar desteklenmeyen oyunlari desteklemesini saglar. Öte yandan kartin üreticisi de kendi sürücülerine kartina özgü eklentiler yapar (ayarlar, TV çikis özellikleri vb. için). Yani "generic" sürücülerle bu özellikleri kullanamama olasiligi da var. En iyisi her iki tarafi da takip edip sizin için en uygununu kullanmaktir.
  
• 
  • Ekran kartinizi kurmayi iyi ögrenin. Çünkü bazi kartlar basit bir setup programinin çalistirilmasi ile kurulurken, bazilari epey zorlayici oluyor.
  
  1. 
     • Ekran karti islemcileri de overclock edilir (normal çalisma hizinin üstünde çalistirilir).Hatta yeni kartlarin çogunda bu islem için gerekli yazilim kartin sürücüleri ile birlikte geliyor. Ama kartin güvenilir çalismasi açisindan bunu acemi kullanicilara önermeyiz.
     
  2. 
     • Çogu yeni grafik karti gerçek performansini güçlü bir CPU ile gösterir.
     
• 
  • Günümüzde iyi bir grafik karti OpenGL API'sini tam anlami ile desteklemesinden anlasiliyor. Bazen bir iki oyunda OpenGLAPI'sinin kullanilmasini saglayan miniGL sürücüler (genelde kartin islemcisini üreten firma tarafindan) çikiyor ama daha kapsamli bir destek OpenG ICD olarak adlandirilan sürücülerle geliyor. Bu yüzden OpenGL ICD sürücüsü olmayan kartlar biraz küçümsenir.
  
• 
  • Oyunlarin bazilari 16 bit renk derinliginde çalisir, Windows'tan renk çözünürlügünü 16 bitegetirmeniz gerekebilir.
  
• 
  • Normal Windows kullaniminda Windows'un Denetim Masasi / Görüntü Özellikleri / Ayarlar bölmesinden çözünürlük, tazelenme hizi ve renk derinligi ayarlari ile oynayarak sizin için en uygun ayar kombinasyonunu bulabilirsiniz.
  
  1. 
     • Yine tekrarlayalim: Ekran kartlari çok derin ve her bir detayi ayri ayri incelenip hakkinda sayfalar dolusu yazi yazilabilecek bir konu. Burada temel bilgiler aldiktan sonra dergilerde yayimlanan yazilan takip etmeyi unutmayin.
     
  2. 
     1.5.4 MONITÖR (EKRAN) PÜF NOKTALARI
     
• 
  • Iyi bir monitör, yüksek çözünürlüklerde titresimsiz çalisir. 14 inç bir monitör için 800x600, 15 ve 17 inç için 1024x768; daha üzeri için 1280x1024 ve üzeri çözünürlükler önerilir. Bu çözünürlüklerde tazelenme hizi 70 Hz'in altina düsmemelidir (85 Hz olabilir).
  
• 
  • Bir monitörün kalitesi, ayni zamanda ekranin her tarafinda çizgileri düz gösterebilme, renkleri dagitmama, metin ve grafikleri net gösterebilme, renkleri canli gösterebilme becerilerine baglidir. Önce üzerindeki dügmelerle en uygun ayarlari yapilmalidir.
  
• 
  • Bazen ekran kartiniz ile monitörünüz uyusmayabilir. Bu durumda monitör açilmayabilir veya destekledigi çözünürlükleri göstermeyebilir. Monitörlerin de sürücüleri olabilir (özellikle de iyi marka ismine sahip olanlarin). Bunlari denemenizi, ise yaramiyorlarsa monitör ve ekran karti üreticisinin Web sitelerinden bilgi almanizi öneririz. Bazen Windows Registry bölümünde yapilacak bir ayar bu sorunlari giderebilir.
  
• 
  • Düz kare monitörler daha iyi görüntü verir. Ayrica yansima önleyici kaplama, TCO 95, MPRII gibi enerji ve ergonomi standartlari bir monitörün kalitesi hakkinda fikir verir.