Qattiq parda hosil qiluvchilar asosidagi lak-bo‘yoq materiallar

Download 1,92 Mb. Pdf ko'rish
bet	42/65
Sana	17.12.2023
Hajmi	1,92 Mb.
	#121731

1 ... 38 39 40 41 42 43 44 45 ... 65

4.4.Qattiq parda hosil qiluvchilar asosidagi lak-bo‘yoq materiallar.
Ushbu materiallaridan keng foydalaniladi. Bunday materiallar jumlasiga
laklar, gruntovkalar, shpatlyovkalar va emalli bo‘yoqlar kiradi. Bu materiallarning
assortimenti juda ham xilma-xildir. Shuning uchun quyida avtomobillarni
bo‘yashda ishlatiladigan gruntovkalar, shpatlyovkalar va emalli bo‘yoqlarning
asosiy turlarigagina to‘xtalamiz.
Nitroemallarning asosiy parda hosil qiluvchisi nitrotsellyulozadir (sellyuloza
va azot kislotasining murakkab efiri). Ularni erituvchilarda eritib nitrotsellyuloza
laki yoki qisqacha nitrolak olinadi. Erituvchi sifatida ketonlar, efirlar, spirtlar,
benzol va ular hosilalarining aralashmalaridan foydalaniladi. Bunday ko‘p
komponentli erituvchilar sifatida 646, 647, 648 raqamli erituvchilari ishlatiladi.
Lak- bo‘yoq mahsulotlarining alohida guruppasini tashkil qilib, smolali
uchuvchan tarkibga ega. Ularning qurish jarayoni erituvchining bug‘lanishi
natijasida smolaning qotib qolishidan iborat bo‘ladi. Bunda bo‘yoqlarda bog‘lovchi
moddalar miqdori ko‘paytirilsa, bo‘yoq pardasining yaltiroqligi ortadi yaxshiroq
yopilib tekislanadigan bo‘ladi. Bunday bo‘yoqlar emallar deb ataladi. Ular tez (1-3
soatda) quriydi. Ularning perxlorvinilli, polivinilxloridli, nitroselulozali va boshqa
smolalar asosida tayyorlanadi.
Nitrolak va pigment aralashmasi nitroemalli bo‘yoq deb yuritiladi.
Nitroemallar asosida hosil qilingan qoplamalar bir qator afzalliklarga ega,
jumladan: xona haroratida ham tez quriydi; jilolangandan so‘ng neft mahsulotlari
ta’siriga uzoq vaqt chidaydi.
Shu bilan birga nitroemallar qator kamchiliklarga ham ega, jumladan,
qoplamalarning mexanik mustahkamligi etarli darajada emas (shuning uchun
ularni jilvirlash va jilolashga ancha vaqt sarflanadi); nitroemal asosidagi
qoplamalar 75°C gacha bo‘lgan harorat ta’siriga chidamli bo‘lib, 140°C gacha

82
qizdirilganda emirilib o‘z-o‘zidan yonib ketishi mumkin; nitroemallar metallga
yomon ilashadi, shuning uchun ularni yaxshilab gruntovkalangan sirtlarga
surtiladi.
Emal tarkibida parda hosil qiluvchi qattiq modda kam bo‘lganidan,
pardaning qalinligi 0,01 mm dan oshmaydi, shu sababli emallar 4—6 qatlam qilib
surtiladi.
Nitroemallarning yuqorida keltirilgan kamchiliklarini bartaraf etish uchun
ularning tarkibiga asosiy parda hosil qiluvchidan tashqari qo‘shimcha parda hosil
qiluvchilar (modifikatorlar) qo‘shiladi. Bu usul asosida hozirgi zamonaviy
nitroemallarning barchasi, jumladan, avtomobillarni bo‘yashda ishlatiladigan NU-
11 turidagi nitroemallar ishlab chiqarilmoqda.
Nitroemallar juda keng tarqalgan bo‘yoqlar jumlasiga kiradi. Engil
avtomobillarning kuzovi, qanotlari va yuk avtomobillarining kabinalarini
bo‘yashda nitroemallardan foydalanilar edi. Keyinggi yillarda. esa bu maqsadlarda
sintetik (jumladan, alkidli smolalar) parda hosil qiluvchilar asosidagi bo‘yoqlardan
foydalanilmoqda.

Download 1,92 Mb.

1 ... 38 39 40 41 42 43 44 45 ... 65

Download 1,92 Mb.

Pdf ko'rish